راز عرضه پوشاک ارزان قیمت
در فروشگاه‌های زنجیره‌ای پوشاک
چکیده:
در سال‌های اخیر و با گسترش تعداد فروشگاه‌های زنجیره‌ای عرضه پوشاک، مصرف‌کنندگان در هر فصل با انواع لباس‌های جدید و ارزان قیمتی رو به‌رو می‌شوند که در این فروشگاهها به آنان عرضه می‌گردد. در این مقاله که به بررسی دلایل قیمت بسیار پایین این پوشاک می‌پردازد، یاد‌آور می‌شود که بر خلاف ادعاهای مدیران این فروشگاه‌های بزرگ زنجیره‌ای که تولید زیاد را عامل قیمت ارزان این لباس‌ها می‌دانند، باید دانست که کارگران فقیر کشورهای آسیایی هزینه اصلی این وضعیت را پراخت می‌نمایند. چرا که تحمیل ساعت‌ها کار فشرده و طاقت‌فرسا، استفاده از کودکان، عدم تأمین شرایط مناسب شغلی، ضرب و شتم و تحقیر کارگران، عدم پرداخت بیمه‌های درمانی و بازنشستگی و در نهایت مقابله با تشکیل اتحادیه کارگری، توانسته‌اند قیمت محصولات مد روز خود را تا پایین‌ترین حد ممکن پایین بیاورند.
چقدر ارزان!
لینا، از 12 سالگی، کار کردن در یک کارخانه نساجی را آغاز نمود. والدین او که در میان 8 کودک کارگر، بزرگترین کارگر به شمار می‌رفت، قادر به پرداخت هزینه‌های تحصیل وی نبودند، چرا که فرزندی بیمار داشتند. بعدها لینا مجبور شد برای استخدام روانه داکا پایتخت کشورش، بنگلادش گردد. او که اینک 22 سال سن دارد، در کارخانه‌ای کار می‌کند که محصولاتش در فروشگاه‌های زنجیره‌ای پریمارک، آسدا و تسکو عرضه می‌گردد. او دختر خوش‌شانسی به حساب می‌آید، چرا که کار کردن با ماشین چرخ خیاطی را آموخته است و درآمدی معادل 17 پوند در ماه دارد. البته برای دریافت این مبلغ، وی باید در هر هفته، 60 تا 90 ساعت کار کند. وی، بسیار کمتر از رقمی دریافت می‌کند که پژوهش‌های محافظه کار در مورد رقم 22 پوند حداقل حقوق ماهانه برای داشتن یک زندگی مناسب اعلام نموده‌اند. شوهر وی که با یکدیگر در کارخانه آشنا شدند و سه سال پیش با هم ازدواج نمودند، اینک مریض است و قادر به کار کردن نیست. بدین ترتیب، او باید مخارج درمان شوهر و هزینه‌های زندگی روزمره‌شان را بپردازد. لذا پولی برای خانواده نیازمندش باقی نمی‌ماند. اما او به دلیل انجام وظایفش، احساس خوشحالی می‌کند.
اگر شما لباسی را از فروشگاه‌های پریمارک، آسدا و تسکو خریداری نمایید، این امر کاملاً محتمل است که لینا آن را دوخته باشد. این فروشگاهها به این دلیل قادر به فروش لباس‌های خود با چنین قیمت‌های ارزانی هستند که کارگرانی نظیر لینا را مجبور می‌نمایند تا با کمترین حقوق ممکن، به کار طاقت‌فرسا بپردازند.
لینا یکی از 60 کارگری است که پژوهشگران ما با وی مصاحبه نموده‌اند. این کارگران در کارخانجاتی کار می‌کردند که محصولات تولیدی‌شان روانه انگلستان می‌گردد. شرایط نامساعد کاری موجود که در گزارش به آنها اشاره می‌گردد، تقریبا در همه بخش‌های صنعت پوشاک وجود دارد. اما این ابر شرکت‌های زنجیره‌ای با ارزان نگاه داشتن محصولاتشان، نقش مهمی در پیدایش این وضعیت ناگوار دارند. همچنین بررسی‌های ما نشان می‌دهد که میانگین قیمت محصولات این سه کارخانه از میانگین قیمت‌های سایرین، به گونه قابل توجهی، ارزان‌تر می‌باشد. البته شرکت آسدا، که نماینده شرکت بزرگ زنجیره‌ای وال مارت ایالات متحده را در انگلستان بر عهده دارد، ادعا می‌نماید که قیمت‌های ارزان این شرکت نه به دلیل شرایط کاری نامساعد که به دلیل خرید کل الیاف و سرشکن شدن قیمت آنها می‌باشد. اما در حقیقت، کارگران صنعت پوشاک، بهای گران این پوشاک ارزان را می‌پردازند. این سه شرکت همه ساله میلیون‌ها پوند پوشاک را از بنگلادش خریداری می‌نمایند و دلیل این امر هم کاملا ساده است: در خلال سال‌های دهه نود میلادی، نرخ واقعی دستمزد کارگران صنعت پوشاک بنگلادش، نصف گردیده است و بدین ترتیب، کارگران بنگلادشی، ارزان‌ترین نیروهای کار سراسر دنیا به شمار می‌آیند.
البته این گزارش، نه در مورد این چند شرکت و نه حتی کارگران بنگلادشی که در حقیقت برای روشن شدن وضعیت میلیون‌ها کارگری است که در سراسر دنیا به کار در این صنعت مشغولند. آنان به این کارهای سخت و طاقت‌فرسا مشغولند تا خریداران پوشاک بازار انگلستان بتوانند از پوشاک ارزان قیمت تولیدی این کارگران بهره‌مند شوند.
هشتاد ساعت کار هفتگی
پژوهش‌های ما نشان داد که کارگران این صنعت، روزانه 12 تا 16 ساعت کار می‌کنند و در مجموع در هر هفته، حدود 80 ساعت به کار مشغولند. حداقل زمان کار روزانه 10 ساعت بوده و آنها ملزم به حداقل 6 روز کار در هفته می‌باشند. البته تعدادی از کارگران طرف قرار داد با شرکت «میلی»، تا 16 ساعت هم در روز به کار مشغولند. یکی از کارگران نیز اظهار داشت که در طول یک ماه، حدود 140 ساعت نیز اضافه‌کاری داشته است. همچنین تداوم کار روزانه تا ساعت 11 شب یکی از شرایط عادی کار در صنعت پوشاک بنگلادش به شمار می‌رود.
از سوی دیگر، الزام کارگران به پایان رساندن سقف تولید روزانه، اضافه‌کاری اجباری و کار در روزهای تعطیل از دیگر شرایط کار در این کارخانه‌ها می‌باشد. اصولاً در این شرکت‌ها، کارگران حق انتخاب نداشته و در صورت هر گونه سرپیچی، شغل خود را از دست خواهند داد. بدتر از همه اینکه، در اغلب موارد، دستمزدهای اضافه‌کاری کارگران، پرداخت نمی‌گردد.
5 پنی برای هر ساعت کار
از سال 1994 میلادی تاکنون، حداقل دستمزد کارگران بنگلادشی در سطح 7 پوند در هر ماه، باقی مانده است. در تابستان سال 2006 میلادی، کارگران صنعت پوشاک برای افزایش دستمزدهایشان دست به اعتصاب زدند، اما هیچکس صدای اعتراض آنها را نشنید. البته مقامات دولتی پیشنهاد کرده‌اند که این رقم به 12 پوند افزایش یابد، اما هنوز هم این رقم، تنها کفاف نیمی از هزینه‌های یک زندگی معمولی را می‌نماید.
باید دانست که این ابر شرکت‌های زنجیره‌ای، تعهداتی جهانی برای خویش برگزیده‌اند که براساس آن، باید حداقل دستمزدهای لازم را به کارگران خود، بپردازند. امروزه، اکثر کارشناسان معتقدند که حداقل حقوق ماهانه کارگران بنگلادشی باید 22 پوند در ماه باشد. هر چند حقوق ابتدایی یک کارگر در این کشور بین 54/7 تا 33/8 پوند است.
«نازیرا» یکی از کارگران بنگالی می‌گوید: «با کار در شرکت‌های صنعت پوشاک، ما هیچ آینده‌ای نخواهیم داشت. این درآمد برای ما کافی نیست. اگر ما دستمزد بیشتری دریافت کنیم، زندگی بهتری نیز خواهیم داشت.»
شرایط نامساعد کاری از دیگر ویژگی‌های زندگی کاری این کارگران به شمار می‌رود. تنها در ماه‌های فوریه و مارس 2006 میلادی، حدود 100 کارگر بنگلادشی به دلیل آتش‌سوزی جان خود را از دست دادند و بسیاری دیگر زخمی شدند. البته بسیاری از این حوادث از سوی صاحبان کارخانه‌های پوشاک، بایکوت گردیده است. هر چند حداقل امکانات کمک‌های اولیه هم در این واحدها وجود ندارد. از سوی دیگر، رفتارهای نامناسب و خشونت‌بار کارفرمایان با کارگران، از دیگر مسائل موجود تلقی می‌گردد. در سال‌های اخیر، بسیاری از کارگران مورد ضرب و شتم، شکنجه و حتی زندانی شدن قرار گرفته‌اند تا به دستمزدهای اندک، شرایط نامساعد کاری و فقدان امنیت شغلی، تن در دهند و در نهایت، پوشاک تولیدی عرضه شده در فروشگاه‌های زنجیره‌ای پوشاک انگلستان، با قیمتی ارزان به فروش روند.
وقتی اعتراض‌ها، سرکوب می‌گردد
اگر چه همه شرکت‌های تولیدی پوشاک، متعهد گردیده‌اند که علاوه بر ایجاد شرایط مناسب شغلی، از ایجاد اتحادیه‌های کارگری حمایت نمایند، اما شرایط کنونی، کاملا متفاوت است. مثلا در سال 2005 میلادی، یکی از کارگران تولیدکننده پوشاک فروشگاه‌های پریمارک، آسدا و تسکو، به دلیل تلاش در جهت تشکیل یک سندیکای کارگری، اخراج گردیده است. هر چند وی از سوی مدیران شرکت به سرقت متهم شده بود. به علاوه وی مورد ضرب و شتم نیز قرار گرفت.
یکی از کارگران در مصاحبه با ما چنین اظهار داشت: «اکثر کارگران از حقوق قانونی خویش، آگاه نیستند. به علاوه با جلوگیری از تشکیل سندیکاهای کارگیری و تهدید و ارعاب کارگران، عملا هیچکس نمی‌تواند از حقوق خویش دفاع نماید.
نگاهی به مشکلات جنسیتی کارگران
امروزه اکثریت کارگران صنعت پوشاک بنگلادش را زنان تشکیل می‌دهند و ما دریافتیم که دو سوم تا سه چهارم کارگران این واحدها را زنان تشکیل می‌دهند. بسیاری از این کارگران نیز دخترانی کم سن و سال هستند که از مناطق روستایی برای اشتغال و کسب درآمد برای خانواده‌هایشان روانه شهرها گردیده‌اند. البته در میان این کارگران، مادرانی با کودکانی شیرخوار نیز حضور دارند.
بله، پژوهش‌های ما حاکی از آن است که سوء استفاده‌های متعددی از این زنان به ویژه دختران جوان می‌گردد. هر چند بسیاری از آنان، از بازگویی اتفاقات روی داده در محیط‌های داخل و خارج کار خویش، خودداری می‌نمایند. البته زنان کارگر، عموماً دستمزدهای کمتری هم نسبت به مردان همکار خویش دریافت می‌نمایند. به علاوه، قریب به اتفاق این زنان از بیمه‌های بازنشستگی و درمانی محرومند. سوء استفاده‌های جنسی از کارگران زن توسط کارفرمایان نیز، از جمله مسائلی است که در همه این کارخانه‌های صنعت پوشاک وجود دارد. در تحقیقات ما، مشخص گردید که زنان کارگر همواره در معرض مزاحمت، رفتارهای زشت و زننده و در نهایت آزارگری جنسی مدیران میانی کارخانه‌های تولیدی خویش هستند.
مروری بر وضعیت اتحادیه‌های کارگری
ما در پژوهش‌های خویش تنها با یک کارگر عضو اتحادیه‌های کارگری، روبه‌رو شدیم، هر چند وی مدعی گردیده بود که در صورت اطلاع کارفرمایش از این امر، اخراج خواهد گردید. البته به نظر می‌رسد که مدیران شرکت‌های زنجیره‌ای عرضه پوشاک هم با این وضعیت موافقند. چرا که به گفته یکی از مدیران والمارت، اگر چه ممکن است تشکیل این اتحادیه‌های کارگری از سوی تعدادی از شرکت‌ها، با استقبال روبه‌رو گردد، اما در شرکت ما چنین دیدگاهی وجود ندارد. البته در فوریه سال 2006 میلادی، شرکت آسدا به دلیل سیاست‌های مخالف شرکت کارگران در این اتحادیه‌ها با جریمه‌ای 000/850 پوندی رو به رو گردید. اما هنوز هم در بسیاری از کارخانجات این شرکت در کشورهای در حال توسعه، این وضعیت همچنان وجود دارد.
سوال نکن، به کسی چیزی نگو
همزمان با انجام این پژوهش، شرکت آسدا در تبلیغات رسانه‌ای خود با بزرگنمایی اقدامات خویش در زمینه کنترل‌های سلامتی و بهداشتی کارخانجات پوشاک خود، ادعا نموده بود که صدها تکنیسین و کارشناس این شرکت با کنترل دائمی واحدهای مختلف، شرایط شغلی مناسبی را برای کارگران خود فراهم نموده است. به هر حال، تحقیقات ما نشان داد که کارگران این واحدها با اجبار به دروغ گفتن به ماموران دولتی به ویژه در بخش دستمزد دریافتی، ساعات کاری و کنترل‌های بهداشتی و ایمنی، خود را از اخراج احتمالی می‌رهانند.
همچنین کارگران با عدم اعتماد به بازرسان در جهت انعکاس مشکلات خویش، از گفتن حقایق خودداری می‌نمایند. حتی کارگران این واحدها ادعا می‌نمایند که در بازدیدهای خریداران عمده از کارخانجات ما، آنان تنها با کارگرانی انتخاب شده، گفتگو می‌نمایند. در این بازدیدها که در سه سنجش مرور اسناد، بازرسی محل واحد و مصاحیه‌های لازم انجام می‌گردد، اکثر کارشناسان تنها به صرف چند ساعت وقت جهت انجام همه وظایف خویش می‌پردازند. همچنین 20 روز قبل از انجام این بازدیدها، مراتب جهت انجام اقدامات لازم به مدیران واحد اعلام می‌گردد. همچنین از طرف مدیران، هدایایی نیز همواره به بازدیدکنندگان اهداء می‌گردد. لذا به همین دلیل هم کارگران، این بازدیدها را چیزی جز آرایشی موقتی نمی‌دانند که هیچ تأثیری بر شرایط کاری آنان ندارد.
باید کاری کرد
امروزه کارشناسان معتقدند که شرکت‌ها باید در برابر اقدامات خویش در سراسر دنیا و همچنین زنجیره شرکت‌های طرف قرار داد با خود مسئول باشند. دولت انگلستان همواره رویکردی اختیاری را در برخورد با «مسوولیت‌پذیدی اجتماعی ابر شرکت‌ها» اتخاذ نموده است. البته باید دانست که این مسوولیت‌پذیری، تنها یک جایگزین ناکار آمد در برابر قوانین کنونی می‌باشد. در ادامه ما از همه خوانندگان این مقاله می‌خواهیم که برای از بین بردن این معضلات این پیشنهادها را به کار گیرند:
الف) هوشمندانه خرید کنید:
با توجه به تغییر در مد پوشاک در هر فصل و ارائه پوشاکی ارزان از سوی فروشگاهها، خریداران باید به این امر توجه نمایند.
اما شما بار دیگر که برای خرید به فروشگاه می‌روید، هزینه واقعی و نادیده این پوشاک ارزان فروشگاه‌های آسدا و پریمارک و تسکو را به خاطر آورید. به جای پر کردن قفسه‌های کمد لباس‌هایتان با انواع این پوشاک که بسیاری از آنها به ندرت در طول یک سال مورد استفاده قرار می‌دهید، ما از شما می‌خواهیم که گزینه‌های اخلاقی دیگر را مدنظر بگیرید. انتخاب پوشش با توجه به معیارهای اخلاقی، یک صنعت در حال گسترش بوده و امروزه در بازار، ما شاهد انواع تی‌شرت‌هایی هستیم که از مصرف‌کنندگان می‌خواهد هوشمندانه خرید نمایند و پوشاکی با پشتوانه صنعت پاک و تولید شده در شرایط عادلانه خریداری کنند.
به علاوه، به خاطر داشته باشید که اولین گام در جهت خوش‌پوشی، داشتن احساس خوب می‌باشد.
ب) با این ابر شرکت‌ها تماس بگیرید:
عموم مردم می‌توانند ضمن تماس با مدیران این شرکت‌های زنجیره‌ای، نگرانی خود را از این وضعیت و به ویژه در بخش تاثیر بر جوامع محلی و کارگران آنها به گوش مدیرانشان برسانند.
ج) با دولت کشورتان تماس بگیرید:
همه ما می‌توانیم ضمن برقراری ارتباط با مدیران دولتی، سوء استفاده‌های این ابر شرکت‌ها را به گوش آنان برسانند.
د) به جمع ما بپیوندید:
اگر با مواضع ما موافقید، می‌توانید در انجمن ما ثبت‌نام کنید.
