موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

جهل‌، واژه‌ای‌ در قرآن‌ و حدیث‌، که مخالف‌ علم‌ می ‌باشد. و تقسیم می‌شود به جهل بسیط و جهل مرکب. همچنین از احکام و آثار جهل در ابواب مختلف فقه؛ اعم از عبادات، عقود، ایقاعات و احکام سخن گفته‌اند.

خبر حسن، خبری است که سند آن متصل به معصوم بوده و همه راویان سند، امامی و مورد مدح باشند، ولی مدح و توصیف آن‌ها به وسیله الفاظی صورت گرفته که از آن ها توثیق فهمیده نشود، مانند: « کان من اصحابنا» یا «لا بأس به» یا «له اصل».

نوشتار پیش رو شرح مختصری است از اصطلاح ‌خبر متواتر اجمالی ،اصطلاح ذکر شده بکار رفته در علم حدیث بوده و به معنای مشترک میان اخبار کثیرِ قطع آور اطلاق می‌شود.

جهل‌، واژه‌ای‌ در قرآن‌ و حدیث‌، که مخالف‌ علم‌ می ‌باشد. و تقسیم می‌شود به جهل بسیط و جهل مرکب. همچنین از احکام و آثار جهل در ابواب مختلف فقه؛ اعم از عبادات، عقود، ایقاعات و احکام سخن گفته‌اند.

مباحثی که پیش رو دارید نوشتاری کوتاه است بر یکی از اصطلاحات اصول فقه؛ اصطلاحی با عنوان حقیقت طلب؛ که شامل مباحث پیرامون چیستی طلب و رابطه آن با اراده است.

حقیقت، به معنای کارگیرى لفظ در معناى وضع شده براى آن گفته می شود که از آن در علم اصول فقه سخن گفته‌اند؛ حقیقت به استعمال لفظ در معنای حقیقی آن اطلاق می‌شود.

توقف به ترک فتوا یا ترک عمل به دلیل فقهی اطلاق می‌شود؛ توقف، به معنای عمل نکردن یا فتوا ندادن طبق مضمون دلیلی خاص می‌باشد.

تنجز تکلیف ، به مرحله اى گفته می‌شود که تکلیف بعد از داشتن ملاک و تعلق اراده مولا به آن ، انشا شده و در حق مکلف قطعیت پیدا مى کند و او نمى تواند از به جا آوردن آن شانه خالى کند ، زیرا در این مرحله ، اگر بدون عذر از انجام تکلیف خوددارى نماید ، مستحق مؤاخذه و عقاب ، و اگر آن را انجام دهد ، مستحق ثواب مى گردد .

اصول فقه، يكي از مهمترين علوم اسلامي مي‌باشد كه جايگاه آن بر پژوهشگران به طور عموم و بر دانشجويان فقه و حقوق به طور خصوص؛ روشن است. در تبيين اهميت اصول فقه، اين بس، كه امروزه دست‌يابي به احكام شريعت، بدون آن ناممكن است؛

تکلیف بما لا یطاق، تکلیفی است که تحمل آن از حدود قدرت و توانایی مکلف خارج می‌باشد؛ به بیان دیگر، انجام آن برای مکلف یا بسیار دشوار و رنج آور و یا محال عادی و عقلی) است؛ مثل: تکلیف به وجوب روزه برای مریض در حالی که قادر به انجام آن نیست و یا تکلیف انسان به پرواز کردن.

تکلیف بعثی به امر و نهی کردن به غرض تحقق متعلَّق در خارج به وسیله مکلَّف اطلاق می‌شود. تکلیف بعثی، مقابل تکلیف تسجیلی است. وقتی مولا مصلحتی را در فعلی تشخیص می‌دهد، مکلّفان را به انجام آن در خارج تکلیف می‌کند.

حجیت قطع، عبارت است از درستی استناد به قطع در استنباط احکام شرعی، که لازمه آن، منجّزیت تکلیف در صورت مطابقت آن با واقع و معذّریت در صورت عدم مطابقت با واقع است.

حجیت قیاس منصوص العلة، به معنای صحت تمسک به آن، به منظور سرایت دادن حکم از اصل به فرع استنباط حکم شرعی فرع است، که لازمه آن، منجّزیت در صورت اصابت به واقع و معذّریت در صورت عدم اصابت به واقع است.

حجیت متشابهات کتاب به صحّت استناد به آیات متشابه قرآن در استنباط حکم شرعی اطلاق می‌شود. حجیت متشابهات کتاب، به معنای قابلیت و صحت استناد به متشابهات قرآن کریم در مقام استنباط و استدلال است.

حدیث سُفره، حدیث مورد استناد در اثبات برائت شرعی است. حدیث سفره، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی، به آن استدلال شده است و مضمونی قریب به حدیث سعه دارد.

حدیث سکوت، از احادیثی است که برای اثبات برائت شرعی به آن استدلال شده است. در این حدیث، امام معصوم علیه السّلام می‌فرماید: «ان الله تعالی سکت عن اشیاء لم یسکت عنها نسیاناً فلا تکلفوها»؛

حروف حکایی، مقابل حروف ایجادی است و به حروفی گفته می‌شود که معنای حکایی دارد؛ یعنی معنایی که از واقعیتی در خارج حکایت می‌نماید.

رجحان احتیاط به حسب شرع را حسن شرعی احتیاط گویند. حسن شرعی احتیاط، مقابل حسن عقلی احتیاط و به معنای رجحان احتیاط در نزد شرع است.

حسن و قبح اعتباری، مقابل حسن و قبح ذاتی و عرفی عرفی بوده و عبارت است از حسن و قبح فعلی که آن فعل به تنهایی، نه علت تامه برای حسن و قبح است و نه مقتضی آن، بلکه حسن و قبح آن اعتباری است

حسن و قبح ذاتی، مقابل حسن و قبح عرضی و اعتباری بوده و مراد از آن این است که برخی از افعال اختیاری علت و تمام موضوع برای حکم عقلا به حسن یا قبح، می‌باشد؛