موسسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان

تعارض دلالی، تنافی میان دو یا چند دلیل در ناحیه دلالت را می‌گویند.

تعارض ضررین، تنافی میان دو ضرر مردّدِ مربوط به یک یا دو شخص را می‌گویند.

تعارض عام و اطلاق شمولی به تنافی مدلول دلیل عام با اطلاق شمولی گویند.

تعارض عام و عام به تنافی میان مدلول دو دلیل عام می گویند.

تعارض عام و مفهوم یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم دلیل دیگر است.

تعارض عام و مفهوم مخالف یعنی تنافی مدلول دلیل عام با مفهوم مخالف دلیل دیگر است.

تعارض عرف و شرع یعنی تنافی معنای عرفی با معنای شرعی است.

تعارض عرف و لغت یعنی تنافی معنای عرفی با معنای لغوی است.

تعارض قیاس و قیاس، تنافی میان نتیجه دو قیاس را می‌گویند.

تعارض مفهوم شرط و مفهوم وصف، تنافی مفهوم شرط یک دلیل با مفهوم وصفِ دلیل دیگر را می‌گویند.

تعارض مفهوم و مفهوم، تنافی مفهوم یک دلیل با مفهوم دلیل دیگر را می‌گویند.

تعارض منطوق و مفهوم مخالف، تنافی منطوق یک دلیل با مفهوم مخالف دلیل دیگر را می‌گویند.

تنافی دو احتمال نسخ و تخصیص در یک کلام را تعارض نسخ و تخصیص گویند.

تَرَتُّب، نظریه‌ای در اصول فقه شیعه، به معنای فعلیت یافتن واجب مهم در صورت انجام ندادن واجب اهمّ، در فرض تزاحم میان اهمّ و مهم می‌باشد. ترتب به مشروط بودن « امر به مهم» به ترک «امر به اهم» در اجتماع دو امر فعلیِ اطلاق می‌شود.

ترکب وجوب، مقابل بساطت وجوب بوده و هر دو از نظریه‌هایی می‌باشد که پیرامون تحلیل ماهیت و حقیقت وجوب مطرح شده است.

تزاحم امتثالی، مقابل تزاحم ملاکی و تزاحم حفظی ، و به معنای تنافی میان دو یا چند حکم فعلی در مقام امتثال است؛ یعنی علت تنافی و تزاحم ، عجز و ناتوانی مکلف از انجام متعلق آن احکام در یک زمان است؛ پس تزاحم امتثالی در جایی است که مکلف در یک زمان با دو تکلیف فعلی رو به رو شود و نتواند آن دو را امتثال کند.

ترکب مشتق، مقابل بساطت مشتق ، و به معنای مرکب بودن مفهوم مشتق (به هنگام تحلیل مفهومی) از دو یا چند جزء است؛ برای مثال، به اعتقاد برخی، مفهوم مشتق در تحلیل مفهومی از دو جزء مرکب است: ۱. ذات (شیء)؛ ۲. مبدئی که ذات به آن اتصاف دارد.

حسن احتیاط، به معنای رجحان احتیاط در نزد عقل و شرع است. در این که رعایت احتیاط در نزد عقل و شرع فی الجمله در برخی موارد نیکو و پسندیده است، میان اصولیون اختلافی وجود ندارد، هر چند برخی آن را در همه جا نیکو می‌دانند و برخی به تفصیل اعتقاد دارند.

تمسک به عام در شبهه مصداقی به استناد به عموم عام ، هنگام تردید در مصداقیت فرد خارجی برای عام یا مخصِّص اطلاق می‌شود.

حصر صفت بر موصوف به اختصاص صفت به موصوف معیّن و سلب آن از سایر اشیا اطلاق می‌شود.