- دیدگاه های مختلف در مورد علم اصول فقه
- هر کس نقش اصول را در استنباط انکار کند، زیاده روی کرده و گزاف گفته است.
- هدف و تاریخچه علم اصول
- مباحث اصول علمیه، بحث در این موضوع است كه اگر مجتهد دستش از ادلهی‌اجتهادیه كوتاه شد و نتوانست حكم شرعی را از این طریق استنباط كند، باید به اصول عملیه كه وظیفه مكلف را مشخص و معین می‌كند.
- چیستی علم اصول فقه
- علم اصول فقه هرچند به عنوان یک علم ابزاری در خدمت استنباط احکام الهی ست اما خود نیز به طور مستقل از اهمیت فراوانی بر خوردار است.
- اجماع به لحاظ کیفیت بیان و فعلیت
- اجماع عملی، مقابل اجماع قولی است و عبارت است از اتفاق مجتهدان در عمل به مسئله‌ای از مسائل اصولی و استناد به آن؛ به این معنا که در مقام استنباط، به آن استناد و در مقام فتوا بر آن اعتماد می‌کنند.
- اجماع تعبدی و مدرکی
- اجماع تعبدى ، مقابل اجماع مدرکى است و به اجماعى مى گویند که براى مسئله مورد اتفاق علما ، مدرکى ـ مانند عموم ، اطلاق یا اصلى که احتمالاً مورد استناد اجماع کنندگان قرار گرفته باشد ـ وجود ندارد، بلکه رأى و نظر معصوم (ع) صرفاً از راه اتفاق و اجماع علما کشف می
- اجماع اهل حرمین و اهل سنت
- منظور از اجماع اهل حرمین، اتفاق اهل مکه و مدینه بر امرى از امور دین است .
- انواع اجماع
- حضرت آیت الله مکارم شیرازی در نوشتاری با استناد به احادیث و روایات اهل بیت (ع) شیوه های تاثیر و نفوذ در قلب دیگران را تبیین نموده اند .
- اجماع به لحاظ تعدد مجمع علیه
- اجماع بسیط، مقابل اجماع مرکب میباشد و به اتفاق فقها در مورد یک مسئله گفته میشود.
- قاعده لطف و اجماع
- طریق لطف، یکی از طرق کاشفیت اجماع بوده و به این معنا که هرگاه علمای عصری بر حکمی اتفاق نظر داشته باشند ـ هر چند امام (ع) در میان آنان نباشد ـ لازم است این اتفاق حجت باشد، چون براساس قاعده لطف، قول امام (ع) با چنین اجماعی ملازم است.
- اجماع به لحاظ طریق کشف (3)
- هرگاه میان عالمان اتفاقی تحقق یابد، این اتفاق کاشف از رأی معصوم است.
- اجماع به لحاظ طریق کشف(2)
- در حجیت اجماع دخولى ، چه به صورت اجماع محصل و چه به صورت اجماع منقول ، اشکالى نیست ، زیرا نقل اجماع دخولى ، متضمن نقل سبب و مسبب با هم است و به این صورت ، ادله حجیت خبر واحد آن را شامل مى شود .
- اجماع به لحاظ طریق کشف(1)
- از نظر علماء شیعه، اجماع از آن نظر حجت است که اگر عموم مسلمین در یک مساله وحدت نظر داشته باشند دلیل بر این است که این نظر را از ناحیه شارع اسلام تلقی کرده اند.
- اجماع به لحاظ مجمعین
- حجیت اجماع بر اساس حسب احتمالات بر این اساس است كه فقیه بدون اعتقاد بدلیل شرعى فتوى نمىدهد، پس فتواى او از این اعتقاد به وجود دلیل متقن حكایت مىكند.
- اجماع چیست ؟
- اجماع یعنی اتفاق آراء علماء مسلمین در یک مساله. از نظر علماء شیعه، اجماع از آن نظر حجت است که اگر عموم مسلمین در یک مساله وحدت نظر داشته باشند دلیل بر این است که این نظر را از ناحیه شارع اسلام تلقی کرده اند.
- بررسی حجیت خبر واحد
- خبر واحد ، خبرى است که به حد تواتر نرسیده یا همراه آن قراین قطع آور نباشد .
- بحث چالش آفرین تجری
- تجرى در اصطلاح اصول عبارت است از اقدام به خلاف اوامر مولا در مواردى که نسبت به آنها قطع وجود دارد ، به شرط آن که قطع مخالف واقع باشد .
- سنت به لحاظ تأثیر نفسانی
- معتقدان به حجیّت ظواهر کتاب، منظورشان این نیست که هر چه در کتاب باشد، حجّت است؛ در حالی که در کتاب، هم آیات محکم وجود دارد و هم آیات متشابه و تفسیر متشابهات به رأی مجاز نیست.
- سنت یکی از ادله اجتهاد
- سنت، یکی از ادله اربعه و پس از قرآن دومین منبع اجتهاد است.
- فرق سنت و قرآن
- نسبت قرآن و سنّت، از دیرباز مورد توجّه محقّقان بوده است. مبحث حجیّت ظواهر کتاب در منابع اصولی، عهده دار تحقیق ابعادی از موضوع است. برخی گمان کرده اند که حجیّت ظواهر کتاب، نوعی استقلال در فهم آیات کریمه را به ارمغان می آورد.
- قاعده لطف ودلايل آن
- مهمترين براهين وجوب لطف، مبتني بر صفاتي چون «حکمت الهي» و «عدل الهي» است. با هر يک از اين صفات الهي، مي توان قاعده لطف را اثبات نمود.
- اماره در اصول چیست؟
- اماره چيزي است که مثبت حکم وضعي يا موضوعي از موضوعات احکام تکليفي باشد و به لحاظ کشف از واقع حجت شناخته شده است. مانند....اماره يد و تصرف که مثبت مالکيت متصرف و ذواليد است مانند...اماره فراش که مثبت نسب و مبتني بر غلبه است.
- سيري بر تاريخچه اصول فقه
- تاريخ ، به معناى تبيين چگونگى پيدايش يک چيز و بررسى سير تغيير و تحول آن در بستر زمان مى باشد ، بنا بر اين، تاريخ اصول فقه ، بررسى چگونگى پيدايش و سير تحول و تطور علم اصول در طول زمان است .
- اصول فقه مقارن
- اصول فقه مقارن ( مقايسه اى ) يا اصول فقه تطبيقى ، علمى است که به جمع آورى آرا و مبانى اصولى عالمان مذهب يا مذاهب مختلف اسلامى ، به منظور سنجش ، ارزش گذارى و گزينش نظر برتر، مى پردازد .
- موضوع علم اصول فقه
- موضوع علم اصول ادله اربعه (كتاب، سنت، اجماع و عقل) با وصف دليل بودن مي‌باشد، اين ديدگاه مشهور اصوليين است كه ادله اربعه را بما هي ادله موضوع اين علم مي‌دانند.
- مصنفين علم اصول فقه
- برخى از مصنفان اصولى شيعه ، از آغاز تاريخ اصول فقه را در این مقاله ذکر می کنیم.
- موسس علم اصول
- اولين كتاب در مورد مسائل علم اصول رساله‌اي در زمينه مباحث الفاظ است كه تأليف شاگرد امام صادق و كاظم ـ عليهم السلام ـ ، هشام بن حكم مي‌باشد.
- هدف علم اصول فقه
- غرض و هدف اصلي علم اصول؛ توانا شدن بر استنباط احكام شرعي فرعي و استخراج تكاليف ديني از ادله آنها مي‌باشد.
- کتاب شناسي اصول فقه
- کتاب شناسى اصول فقه ،يعنى شناسايى و توصيف کتاب ها و مقالاتى که در باره موضوعات مختلف علم اصول فقه ، تدوين و تأليف شده اند که در ضمن آن ، همه اطلاعات مورد نياز براى جست و جو از هر يک از کتاب هاى اصولى به اختصار آورده شده است .
- اصول فقه چيست ؟
- اصول فقه ، دانشى است که قواعد آن براى استنباط احکام شرعى به کار گرفته مى شود .
- تنقیح مناط
- اط تنقیح مناط تنقیح مناط یعنی منقح کردن وپاک کردن ملاک وعلت حکم سپس تعمیم دادن آن. به دیگر سخن تنقیح مناطیعنی تعیین علت حکم. اگر در کلام شارع تصریح به حکمی شده باشد بدون آنکه متعرض علت آن شده باشند برای دستیابی به (ع...
- تعادل وتراجیح
- یح تعادل وتراجیح تراجیح جمع سماعی ترجیح است. زیرا جمع قیاسی ترجیح ترجیحات است. وتراجیح به معنای مرجحات وتعادلبه معنای تساوی است. در مقام تخالف دو دلیل یا هردو از نظر مرجحات مساوی ویا متفاوت هستند. اگر مساوی وبرابر هستند ...
- دور
- ور دور دور (به فتح اول وسکون ثانی)از اصطلاحات منطق وفلسفه است که در سایر علوم مخصوصا فقه واصولکاربردزیادی دارد. دور عبارت است از اینکه موجود شدن چیزی توقف داشته باشد بر موجود بودنخودش. به بیان دیگر توقف شی بر خودش را...
- تسلسل
- سل تسلسل : تسلسل در لغت به معنای روان شدن آب وهر امری است که وجود آن موقوف به وجود دیگری باشد. ودر اصطلاح فلسفه تسلسل یعنی ترتیب وادامه سلسله علت ومعلول تا بی نهایت . به دیگر سخن تسلسل عبارت است از ترتیب امور غیر متن...
- ترک استفصال
- ال ترک استفصال : در مبحث عام درمورد الفاظی که افاده عموم می کنند ازشافعی نقل شده که گفته :ترک استفصال در موردی که احتمال دیگر وجود دارد نازل منزله عموم گفتاری است. درروایت است که :(غیلا ن بن سلمه ثقفی )قبل از آ...
- امتثال
- ال امتثال: امتثال یعنی فرمانبرداری و انجام دادن متعلق تکلیف مطابق دستور مولی که چهار نوع امتثال در حکم شرع وجود دارد : تفصیلی - اجمالی - ظنی - احتمالی 1- امتثال تفصیلی: هرگاه انسان بداند در ظهر روز جمعه نماز ظهر واجب ا...
- اصالة الاطلاق و اصالة الحظر
- ظر اصالة الاطلاق: اصالة الاطلاق از اصول لفظیه میباشد ( در مقابل اصول عملیه) . در صورتیکه لفظی بدون قید یعنی به صورت مطلق استعمال شده باشد اما تردید داشته باشیم که آیا مراد گوینده نیز مطلق است یا مقصود او مقید بوده است و لک...
- امر بعد از منع
- نع امر بعد از منع :( الامر بعدالحظر) علمای اصول میگویند : امر دلالت بر وجوب میکند . بنابراین اگر ابتدا ئا منع یا توهم منعی در کار باشد سپس امری صادر شود دلالت این امر چگونه است؟ مثال1: هرگاه پزشک به بیماری گفته باشد آّب نخ...
- تخییر
- یر تخییر: اصطلاح تخییر در مواردی از علم اصول به کارمی رود . 1- دردوران امربین محذورین (وجوب وحرمت ) . هرگاه اصل حکم الزامی محرز اما نوع الزام مورد تردید باشد وندانم که آن حکم الزامی وجوب است یا حرمت . مثلا می ...
- تحقیق مناط
- اط تحقیق مناط : رسیدگی موضوعی را اصطلاحا تحقیق مناط میگویند . توضیح اینکه برای قیاس چهار رکن ذکر شده: 1- اصل ( مقیس ) 2- فرع ( مقیس ) 3- حکم 4- علت ( جهت مشترک بین اصل و فرع ) اهل سنت برای دستیابی به علت حکم سه...
- اقل و اکثر ارتباطی
- طی اقل و اکثر ارتباطی: اقل و اکثر ارتباطی به این معنی است که اگر موظف به انجام دادن اکثر باشیم با انجام دادن اقل هیچ طاعتی صورت نگرفته است ( در مورد تکلیف واجب ) و یا هیچ معصیتی رخ نداده است ( در مورد حرام) . اقل و اکثر ار...
- اصل
- صل اصل: اصل در لغت به معنای پایه و ریشه میباشد و در اصطلاح پنج معنا برای اصل ذکر شده است . 1- اصل در برابر فرع: مثل « الخمر اصل النبیذ » یعنی حکم نبیذ از خمر گرفته شده است به تعبیر صاحب معالم موضوع حکم ثابت ( از ط...
- اراده تشریعی
- عی اراده تشریعی: اراده تشریعی در مقابل اراده تکوینی است . اراده تکوینی عبارتست از اینکه فردی به گونه ای شخصی و مباشره ای تصمیم بگیرید بر ایجاد چیزی مثل اداده الهی ب رخلقت عالم و ارده انسان بر غذا خوردن یا دویدن اما ا...
- اکراه
- اه اکراه: اکراه عملی است تهدید آمیز از طرف کسی نسبت به دیگری به منظور تحقق بخشیدن فعل یا ترک مورد نظر اکراه کننده. عناصر اکراه عبارتند از : 1- عمل آمیخته به تهدید باشد . 2- وعید به آن عمل موثر درشخص با شعور باشد ( ب...
- اصل تاخر حادث
- دث اصل تاخر حادث: این اصل شبیه استصحاب عدمی بوده و از فروعات مبحث استصحاب است . مثلا اگر دو چیز در خارج محقق و حادث گشته است اما تاریخ تقدم و تاخر حدوث یکی بر دیگری مجهول باشد در این صورت دو فرض متصور است: 1- تاریخ حدوث یک...
- ادله احکام - اداه استقبالی - ارتکاز متشرعه
- عه ادله احکام: دلیل چیزی است که حکم شرعی از آن مستفاد شود. چه آن حکمی که استفاده میشود حکم واقعی باشد یا حکم ظاهری . که برای توضیحات بیشتر باید به یحث اصول عملیه و حکم واقعی مراجعه شود. ادله احکام بر دو قسمت میباشد: 1- دلی...
- اجماع سکوتی - اجماع مستند- اجماع منقول
- ول اجماع سکوتی : به فتوایی که توسط فقیه یا فقهایی صادر گردد سپس آن فتوا در میان فقهای عصر منتشر گردد و مدتی بگذرد و هیچ کسی با آن مخالفت نکند اجماع سکوتی میگویند . اینگونه اجماع از نظر فقهای امامیه فاقد ارزش میباشد زیرا به...
- تاخیر بیان از وقت خطاب
- اب تاخیر بیان از وقت خطاب : آیا میشود بیان را از وقت خطاب تاخیر انداخت یا خیر؟ مثلا مولی روز اول ماه میگوید شما در روز دهم باید کاری انجام دهید سپس در روز هشتم بگوید منظورم از آن کار خرید فلان کتاب است . آیا چنین تاخ...
- اصالة الحلیة
- یة اصالة الحلیة: معنای این اصل این است که انسان نسبت به اشیاء موجود در خارج هرگونه دخل و تصرفی را دارد. مگر در مواردی که دلیل بر منع وارد شده باشد . پس هرگاه در حلال یاحرام بودن چیزی شک کردیم با اجرای اصل حلیت ...
- اصالة الوقف
- قف اصالة الوقف : غزالی میگوید برخی از معتزله اصل در اشیاء قبل از ورود شرع براباحه است . در این مورد دسته ای قائل به حظر و جمعی قائل به وقف میباشند . بنابر نظریه توقف در هر موردی که به تکلیف شرعی واقف نباشیم باید متوقف بمان...
- اصالة عدم القرینه
- نه اصالة عدم القرینه: شیخ انصاری رحمت الله علیه معتقد است اصالة الحقیقة و اصالة العموم و اصالة الاطلاق و ... از اقسام اصالة الظهور هستند و برگشته اصالة الظهور به اصالة عدم القرینه میباشد . با این توضیح که اصالة الحقیقة به ...
