روزهای شور وشیرین!!
دوره ی نوجوانی دوران تحول، تغییرات، تجلی شکل‌گیری شخصیت و یا دوره ی «تولد دوباره» انسان است.
دوره ی نوجوانی «دوران منفی» ، «دوره ی زندگی تشنج انگیز» و «دوره ی طوفان و فشار» است.
دوره ی نوجوانی دوره ی «نشاط و شادابی» ، « هدایت و هویت‌یابی» و « مسئولیت‌پذیری» است.
دوره ی نوجوانی «نقطه ی عطف زندگی انسان» است.
دوره ی نوجوانی برزخی است که حد فاصل بین کودکی و بزرگسالی است. نوجوان از یک‌سو در حال گسیختن پیوندهای خود با دوران کودکی و از سوی دیگر شیفته ی دستیابی به استقلال دوران جوانی و بزرگسالی است ولی به طور کامل نه این است و نه آن و خود نیز در این کشمکش اسیر است.
بی‌شک نوجوان پس از گذر از دوران حساس، و هیجان آمیز بلوغ به تدریج با نرمی و آرامش به کانون گرم و پرعطوفت خانواده علاقمندتر می شود و محبت و جوشش و دلبستگی و همدلی خود را بیش از بیش به خانواده ابراز می‌کند.
والدینی که تا پایان دوران نوجوانی، با صبر و شکیبایی و سعه ی صدر و انعطاف‌پذیری منتظر آرامش فرزند نوجوان خود باقی می‌مانند،کار صحیح را می کنند . معمولاً ما والدین با توجه به طرز تفکر و برداشت خود افکار و رفتار نوجوان را ارزیابی می‌کنیم، در صورتیکه بهتر است به دورانی که خود نوجوان بوده‌ایم برگردیم و احساسات، عقید‌ه‌ها و آرمان‌ها و آرزوهایی را که داشتیم به خاطر بیاوریم. در این صورت توفیق آنرا خواهیم یافت که مسائل را از دید نوجوان خود نگاه کنیم تا بتوانیم با او ارتباط مناسب تری برقرار کنیم.
تعریف نوجوانی
دوره ی انتقال از کودکی به بزرگسالی است. تقریباً از یازده سالگی آغاز می‌شود و تا هیجده سالگی ادامه می‌یابد. دوره‌ای است آکنده از تعارض و نوسان بین وابستگی و استقلال. نوجوانی دوره‌ای است شبیه به رویا که در آن هر حادثه و اتفاقی ممکن است رخ دهد. در این دوره اضطراب‌ها، دلهره‌ها، کابوس‌ها، ترس‌ها و در هم آمیختن تفکرات یا خیال‌پردازی‌ها امری عادی تلقی می‌شود.
رابطه ی نوجوان با خودش، با خانواده‌اش، با دوستانش و بطور کلی با همه بهم می‌خورد، کم حوصلگی، حساسیت، استقلال‌طلبی، حادثه‌جویی، بهانه‌جویی و مواردی از این قبیل نوجوان را نا‌آرام جلوه می‌دهد اما این جلوه‌های گوناگون نوجوانی هیچکدام بیهوده و بیمار‌گونه نیستند، هر کدام برای خود فلسفه‌ای دارند، مثلاً:
- اگر نوجوان ستیزه جوست در ستیزه جویی‌هایش میل به مهم جلوه کردن دارد، دوست دارد مورد توجه اطرافیان قرار بگیرد، در گروه خود موقعیت خاصی داشته باشد، همه او را بعنوان یک فرد با ارزش بشناسند.
- مد پرستی و قهرمان دوستی‌اش حاکی از نیاز یک نوجوان به مدل و راهنما و الگوست.
- نوجوان اگر خرده‌گیر و عیب جوست برای این است که حس داوری و تشخیص او رو به توسعه است، می‌خواهد معنا و مفهوم درست زندگی را دریابد.
- اگر نوجوان لجباز و سرکش است می‌تواند به این دلیل باشد که شوق به آزادی و خود مختاری دارد، دوست دارد بزرگسالان در کارهایش دخالت نکنند، دوست دارد اتاق مخصوص به خود داشته باشد و با سلیقه ی خودش آن را تزئین کند.
- نوجوان در رویا سازی‌ها و خیال‌پردازی‌هایش در جستجوی آینده‌ای نامعلوم و کشف استعدادها و آرمان‌های نهایی خویش است اگر جلوه‌های نوجوانی به درستی فهمیده و شناخته شوند، زندگی با نوجوانان کار دشواری نخواهد بود و اگر میل‌های طبیعی نوجوان به اندازه ی صحیح ارضاء شوند و در مسیر خود به حرکت در آیند، نوجوان می‌تواند به آسانی خود را با جامعه تطبیق دهد.
نیازهای نوجوانی
1- نیاز به امنیت خاطر: نوجوان در این دوره بیش از هر زمانی نیازمند آرامش درونی برای تحصیل و فعالیت می‌باشد و هر چه خانه و مدرسه و جامعه بتوانند آرامش روحی او را فراهم نمایند رشد و بالندگی مطلوب او را تأمین نموده‌اند.
2- نیاز به عدالت: روحیه ی غالب نوجوان در این دوره عدالت خواهی و آرمان گرایی است و در مقابل کوچکترین تبعیض و ظلمی که احساس کند واکنش نشان داده و اعتراض می‌کند.
3- نیاز تعلق به گروه: نوجوان میزان لیاقت خود را با توجه به تعلق گروه می‌سنجد حتی برای عضویت در گروه خاص و مورد علاقه ی خود حاضر است به کارهای خطرناک دست بزند. در این دنیای متغیر نوجوان با تعلق به گروه احساس آرامش می‌کند.
4- نیاز به هویت‌یابی: بخشی از شخصیت را به نام هویت می‌شناسیم و نوجوان مایل است با کشف پاسخ به این سوال که من کیستم؟ و برای چه زندگی می‌کنم؟ هویت و شخصیت خود را بشناسد و بشناساند.
6- نیاز به موفقیت و عزت نفس: برای درک صحیح و تقویت موفقیت و عزت نفس در نوجوان بهتر است او را با رفتار خودش مقایسه کرد نه با دیگران و این موفقیت برای او همانند آب گوارایی خواهد بود در صحرای سوزان .
7- نیاز به تکریم و محبت: نوجوان بیش از بزرگسالان نیازمند تکریم و محبت از سوی دیگران (به ویژه والدین) می‌باشند تا همواره روانی شاد و دلی با نشاط داشته باشد.
8- نیاز به نوجوئی: نوجوان کنجکاوانه به دنبال کشف پدیده‌های جدید است و از رفتارهای عادی و یکنواخت همیشگی گریزان است و همواره به دنبال هوای تازه‌تری می‌گردد.
ویژگی‌های نوجوانی
- قد و وزن نوجوان رشد سریع دارد.
- از نظر اخلاقی، روح عرفان، اخلاق و معنویت در نوجوان تجلّی می‌یابد.
- احساس فداکاری و مبارزه طلبی دارد.
- در مقابل ناکامی‌ها حالت یأس و نومیدی دارد.
- حالت خود آراستگی، رویایی و خیال‌پردازی دارد.
- نوجوان خود را کشف می‌کند ؛ یعنی حالت «خودگردانی» پیدا می‌کند.
- معیار دوستی‌اش بیشتر بر مبنای عواطف شکل می‌گیرد.
- به جنس مخالف گرایش و تمایل ارتباط پیدا می‌کند.
- نوجوان مسئولیت‌پذیر می‌شود، اتخاذ تصمیم می‌کند و مسئولیت اعمال خویش را برعهده می‌گیرد.
- نوجوان با دیگران (به ویژه همسالان)، ابراز همدردی نموده و دیگران را درک می‌کند.
- ابتدای نوجوانی دوره ی «حساسیت» است، نوجوان با کوچک ترین تحریکی عصبانی می‌شود.
- هیجان‌های دوره ی نوجوانی بسیار متغیر و متناقض هستند.
- نوجوان دارای خلق و خوی کاملاً متنوع است.
- در موقع خشم، رفتار ظاهری خویش را نمی‌تواند کنترل کند و دارای حالت عدم تعادل عاطفی و هیجانی است.
اندیشه‌های نوجوان:
- نوجوان دنیا را زیبا و قشنگ می‌بیند.
- نوجوان به ندای فطری و الهام وجدان اخلاقی پای بند می‌باشد، عاشق حق و حقیقت و علاقمند به پاکی و تقدس است.
- نوجوان برای نیکی و درستکاری حساسیت دارد و از آن لذت می‌برد و خوشحال و با نشاط می‌گردد.
- نوجوان همواره در اندیشه ی پاکی، فضیلت و نجابت است، می‌کوشد گفتار و رفتارش بر راستی و درستی استوار باشد.
- نوجوان از اعمال نادرست دیگران رنج می‌برد و مایل است دنیای جدیدی براساس اخلاق، عدل و انصاف پایه‌گذاری کند.
- نوجوان برای بنیاد شخصیت خویش نیاز به راهنما و رهبری دارد تا بتواند وی را الگوی خود قرار دهد، بهترین الگودر ابتدا، والدین هستند.
منبع: انجمن علمی و آموزشی مدرسین آموزش خانواده شهر تهران
مقالات مرتبط :
