حکایاتی از گلستان سعدی
بر بالین تربت یحیی پیامبر علیه السلام معتکف بودم در جامع دمشق که یکی از ملوک عرب که به بی انصافی منسوب بود ، اتفاقاً به زیارت آمد ، نماز و دعا کرد و حاجت خواست.
درویش و غنی بنده این خاک درند و آنان که غنی ترند محتاج ترند
آنگه مرا گفت از آن جا که همت درویشان است و صدق معاملت ایشان خاطری ( همتی) همراه من کنند ( کنید) که از دشمنی صعب اندیشناکم. گفتمش بر رعیت ضعیف رحمت کن تا ازدشمن قوی زحمت نبینی.
به بازوان توانا و قوت سر دست خطاست پنجه مسکین ناتوان بشکست
نترسد آنکه بر افتادگان نبخشاید که گر زپای درآید کسش نگیرد دست
هر آنکه تخم بدی کشت و چشم نیکی داشت دماغ بیهده پخت و خیال باطل بست
زگوش پنبه برون آر و داد خلق بده و گر تو می ندهی داد روز دادی هست
بنی آدم اعضای یکدیگرند که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی غمی نشاید که نامت نهند آدمی
****************
یکی از حکما پسر را نهی همی کرد از بسیار خوردن که سیری مردم را رنجور کند گفت: ای پدر گرسنگی خلق را بکشد ، نشنیده ای که ظریفان گفته اند به سیری مردن به که گرسنگی بردن.
گفت: اندازه نگهدار ، کلوا واشربوا ولا تسرفوا.
نه چندان بخور کز دهانت برآید نه چندان که از ضعف جانت برآید
با آن که در وجود طعام است عیش نفس رنج آورد طعام که بیش از قدر بود
گر گلشکر خوری به تکلف زیان کند ورنان خشک دیر خوری گلشکر بود
رنجوری را گفتند دلت چه می خواهد . گفت آنکه دلم چیزی نخواهد.
معده چو کج ( پر) گشت و شکم درد خاست سود ندارد همه اسباب راست
****************
جوانمردی را در جنگ تاتار جراحتی هول رسید. کسی گفت فلان بازرگان نوش دارو دارد که اگر بخواهی دریغ ندارد. گویند آن بازرگان به بخل معروف بود.
گر به جای نانش اندر سفره بودی آفتاب تا قیامت روز روشن کس ندیدی در جهان
جوانمرد گفت: اگر خواهم دارو دهد یا ندهد و گر دهد منفعت کند یا کند. باری خواستن از او ، زهر کشنده است.
هر چه از دونان به منت خواستی در تن افزودی و از جان کاستی
و حکیمان گفته اند آب حیات اگر فروشند فی المثل به آب روی، دانا نخرد که مردن به علت به از زندگانی به مذلت .
اگر حنظل خوری از دست خوش خوی به از شیرینی از دست ترشروی
