اخلاق نیكو از ویژگی های یك دوست خوب است. ( قسمت سوم )

در قسمت قبل برخی از ویژگی های دوست خوب عنوان شد . اینك ادامه مطلب را پی می گیریم ...

7- اخلاق نیكو

حسن خلق آن است كه فرد به اخلاق و صفات پسندیده انسانی و اسلامی مزین شده باشد و به خوی خوش و اخلاق نیكو اعمال و كردار خود را تطبیق دهد و نحوه برخورد و روابط خود را با دیگران تنظیم كند. اهمیت این خصیصه به قدری است كه خداوند تبارك و تعالی پیامبرش را چنین توصیف كرده:

وَ اِنَّكَ لَعَلی  خُلُقٍ عَظیم

( سوره قلم ، آیه 4 )ای پیامبر در حقیقت تو به خلقی نیكو و عظیم آراسته ای .

از سوی دیگر آن حضرت نیز هدف از بعثت خود را اتمام مكارم اخلاق معرفی فرموده است كه :

بُعِثتُ لِاُتَمَّمَ مَكارِمَ الاَخلاق

و ارزش بشر را به پنج چیز دانسته است : دین ، عقل ، حیا ، حسن خلق و ادب.

یكی از ویژگی های دوستان شایسته ، داشتن اخلاق نیكو است. زیرا آنان كه پیمان رفاقت و انس و محبت با دیگران بسته و دست محبت یكدیگر را برای یك دوستی پایدار فشرده اند، تنها با اخلاق نیكو و خوش رفتاری است كه می توانند دوستی هایشان را حفظ و تقویت كنند.

مولای آزادگان جهان حضرت علی بن ابیطالب ( ع) فرمود: من در شگفتم از كسانی كه اشیاء و بردگان را با مال خویش می خرند ولی افراد آزاده و اشخاص را نمی خرند. پرسیدند یا علی چگونه می شود آزادگان را خرید؟ فرمود: با نیكی و خوش رفتاری. و پیامبر خدا (ص) فرمود:

أَلقِ أخاكَ بِوَجهٍ مُنبَسِط

با گشاده رویی و اخلاق نیكو برادر مؤمنت را ملاقات كن.

8- آزمایش

پس از بیان شرایط دوستی و این كه چه كسانی را باید جهت معاشرت و دوستی بپذیریم ، این سؤال مطرح می شود كه : چگونه می توان از وجود صفات مورد بحث در شخص مورد نظر اطمینان حاصل كرد و دانست كه آیا انتخاب انجام شده انتخاب صحیحی بوده است یا نه ؟

در جواب باید گفت كه اسلام برای این منظور، راه را روشن كرده و دستورالعمل لازم را ارائه فرموده است. اسلام یكی از شرایط انتخاب دوست را آزمایش شخص مورد نظر قرار داده و دوستی بدون آزمایش را صحیح ندانسته است.

حضرت علی (ع ) می فرماید :

مَن اِتَّخَذَ إَخاً بَعدَ حُسنِ الاختِبارِ دامَت صُحبَتُهُ وَتَإَكَّدَت مَوَدَّتُهُ وَمَن اِتَّخَذَ مِن غَیرِ اختِبارٍ أَلجَاَهُ الاضطِرارُ إِلی مُرافَقَةِ الأَشرار

كسی كه پس از آزمایش ، دوستی برگزیند ، رفاقتش پایدار و موّدتش استوار خواهد ماند و كسی كه ناسنجیده و بدون آزمایش با دیگران پیمان دوستی بندد ناچار ، به رفاقت اشرار و افراد فاسد تن در می دهد.

برای آزمودن افراد ، بهترین و مطمئن ترین راه ، بررسی عملكرد آنهاست. از آنجا كه ایمان و عقل هر شخص  در رفتار و كردار او نمایان می شود، با محك زدن اعمال می توان افراد را مورد آزمایش قرار داد ؛ خصوصاً در مواقعی كه امكان ظاهرسازی در كار نباشد.

امام صادق (ع) می فرماید:

شیعیان را در سه مورد امتحان كنید:

1-   در موقع نماز كه چگونه از آن محافظت می كنند.

2-   در مواردی كه اسراری در پیش آنهاست چگونه آن را از دشمن ما حفظ می كنند.

3-   در مواردی كه اموالی دارند ؛ ببینید كه آیا برادران خود را در اموالشان سهیم می كنند یا نه .

هر چند در شرایط عادی همواره امكان ظاهرسازی و فریب وجود دارد و نمی توان به صلاحیت اخلاقی یا اعتقادی افراد پی برد ؛ اما در شرایط خاص و بحرانی، خصلت های خوب و بد انسان به طور ناخودآگاه آشكار می شود و در آن موقعیت است كه امكان ظاهرسازی و پنهان كردن حقایق از بین می رود.

امام علی (ع) می فرماید: مردم جز با امتحان شناخته نمی شوند. زن و فرزندت را در غیاب خود ، و دوست را در موقع مصیبت و سختی ، و خویشاوندان را در زمان جدایی ، و علاقه مندان را در زمان نیازمندی امتحان كن تا از این طریق قدر و منزلت تو نزد آنان روشن شود.

در پایان این بحث به یك نكته دیگر نیز باید اشاره كرد و آن این كه منظور از امتحان این نیست كه انسان همواره در حال امتحان كردن دوستان خود به سر ببرد ، بلكه به محض حصول اطمینان ، می توان از ادامه آن دست كشید و اقدام به دوستی كرد. بنابراین وقتی انسان شخصی را در مراحل مختلف آزمود و دست رفاقت و یكدلی به او داد و این دوستی سال های طولانی به درازا انجامید ، دیگر شایسته نیست كه تا پایان عمر او را آزمایش نماید. زیرا نتیجه چنین رفتاری این است كه به جای دوستی و محبت ، ملامت و كدورت جایگزین خواهد شد و از قدیم گفته اند كه آزموده را آزمودن خطاست.