یك دوست خوب چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟ ( قسمت اول )

كاربر محترم این مطلب در سه قسمت ارائه می شود.

1- ایمان و پارسایی

ایمان و پارسایی از ویژگی های مهم یك دوست است ؛ زیرا انسان موحدی كه دین را با جان و وجود پذیرفته و به وجود بهشت و جهنم اعتقاد  دارد و از زوال دنیا و بقای جهان آخرت نیز آگاه است ، به خوبی می داند تنها از راه عبودیت و بندگی است كه می تواند سعادت دو جهان را كسب نماید.

قرآن شریف در این رابطه آیات گوناگونی دارد كه در ضمن آنها ، مردم و مؤمنان را از برقرار كردن پیوند دوستی و مودت با كافران و مشركان و منافقان بر حذر می دارد.

لا یَتَّخِذِ المُومِنُونَ الكافِرینَ أَولِیاءَ مِن دُونِ المُومِنینَ وَ مَن یَفعَل ذلِكَ فَلَیسَ مِنَ اللهِ فی شَیءٍ اِلا أَن تَتَّقُوا مِنهُم تُقیةً وَ یُحَذِّرُكُمُ اللهُ نَفسَهُ وَ اِلَی اللهِ المَصیر.( سوره آل عمران ، آیه 28 )

افراد با ایمان نباید به جای مؤمنان ، كافران را دوست و سرپرست خود انتخاب كنند و هر كس چنین كند هیچ رابطه ای با خدا ندارد.

در واقع قرآن در اینجا یك درس مهم سیاسی اجتماعی به مسلمانان می دهد و آن این است كه هرگز بیگانگان را به عنوان دوست و حامی خود نپذیرید. تاریخچه استعمار گویای آن است كه ظالمان استعمارگر همیشه در لباس دوستی و دلسوزی و اظهار محبت ظاهر شده و درنهایت بر آن جامعه تاخته و هر چه بوده  به یغما برده اند.

از كجا بفهمیم كه شخص با ایمان است؟

راه تشخیص ایمان واقعی در افراد خیلی دشوار نیست. اثر ایمان در گفتار و كردار و رفتار هر مؤمنی نمودار است. صدق ، امانتداری ، وفای به عهد، حسن خُـلق، تقید به واجبات ، پرهیز از محرمات ، همگی از شاخصه های ایمان است كه می توان با آزمودن دیگران پی به وجود این صفات در ایشان برد.

عن ابی عبدالله علیه السلام :

اِنَّ اللهَ وَضَعَ الایمانَ عَلی سَبعَةِ أَسهُم عَلَی البِرِّ وَ الصِّدقِ وَ الیَقینِ وَ الِّرضا وَ الوَفاءِ وَ العِلمِ وَ الحِلمِ ثُمَّ قَسَّمَ ذلِكَ بَینَ الناس.

همانا خداوند ایمان را بر هفت سهم نهاده است: نیكی ، راستی ، یقین ، رضا، وفا، علم و حلم ، سپس آن را بین مردم قسمت كرده است.

قال علی علیه السلام :

عَلامَةُ الایمانِ أَن تُوثِرَ الصِّدقَ حَیثُ یَضُرُّكَ عَلَی الكِذبِ حَیثُ یَنفَعُكُ وَ أَلا یَكُونَ فی حَدیثِكَ فَضلٌ عَن عِلمِكَ وَ أَن تَتَّقِی اللهَ فی حَدیثِ غَیرِك.

نشانه ایمان آن است كه راستگویی را در جایی كه به زیان توست بر دروغ در جایی كه به نفع توست مقدم داری و در سخنت چیزی زیاده از عملت نباشد و در هنگام سخن گفتن درباره دیگران تقوا را پیشه خود كنی .

بنابراین ایمان نشانه هایی دارد كه در افراد بروز می كند و با شناخت آن علامت ها می توان دریافت كه ایمان شخص مورد نظر تا چه اندازه است.

2- عقل

عقل نیرویی است كه انسان به وسیله آن ، حقایق عالم را درك می كند.

از آنجا كه عقل ، مشعل فروزان زندگی است و بهروزی و سعادت آدمی در سایه تدبیر و اندیشه است، دین مبین اسلام یكی از شرایط رفاقت و دوستی را مسئله عقل و خرد دانسته و تأكید نموده كه با صاحبان عقل و اندیشمندان با وفا همنشینی و معاشرت و دوستی داشته باشید.

امام رضا (ع) می فرماید:

عَلَیكَ أَن تَصحَبَ ذَا العَقلِ فَاِن لَم تَمجِد بِكَرَمِهِ اِنتَفِع بِعَقلِهِ .

سعی كن با انسان عاقل دوستی نمایی تا اگر از كرم و بخشش آن نتوانی استفاده كنی ، از عقلش بهره ببری .

امام علی (ع) نیز می فرماید:

صُحبَةُ الوَلِیِّ اللَّبیبِ حَیاةُ الرُّوح.

همنشینی با دوست دانا سبب زنده بودن روح است.

اما رفیق ناشایست و دوست جاهل همچون زهری است كه وجودش هر لحظه جسم و جان را آزار می رساند. در روایات اسلامی به شدت از دوستی با رفقای جاهل و بی خرد نهی شده است.

از امام صادق (ع) روایت شده است كه :

مَن لَم یَجتَنِب مُصاحَبَةَ الاَحمَقِ یُوشِكُ أَن یَتَخَلََّقَ بِأَخلاقِه.

كسی كه از رفاقت و همنشینی با احمق پرهیز نكند، تحت تأثیر كارهای احمقانه وی واقع می شود و زود به اخلاق ناپسندش متخلق می گردد.

3- حریص نبودن به دنیا

برخی به اشتباه چنین پنداشته اند كه دنیا به كلی ناپسند و مذموم است. اما نخست باید دید منظور از دنیا چیست و چه بخشی از آن پسندیده  و كدام قسمت آن مذموم است؟ و چرا؟

حقیقت امر این است كه اگر منظور از دنیا ، این جهان مادی و به اصطلاح همین سرای طبیعت است؛ به تأكید باید گفت دنیا به خودی خود نه تنها بد نیست بلكه به فرموده پیامبر گرامی اسلام  مزرعه آخرت است. دنیا بستر خوبی برای تحصیل كمال و رسیدن انسان به مقامات بلند انسانیت است.

اما آنچه در مذمت دنیا آمده ، در واقع درباره دنیایی است بی هدف و بی نتیجه ، و یا دنیایی كه خودش هدف آدمی قرار گیرد .

لاخَیرَ فی دُنیا لا تَدَبُّرَ فیها .

دنیایی كه در آن فكر و اندیشه نباشد و هدف والایی از آن تعقیب نشود ، خیری در آن نیست.

قرآن كریم می فرماید:

وَ مَا الحَیوةُ الدُّنیا اِلاّ مَتاعُ الغُروُر ( سوره آل عمران ، آیه 185 )

مفهوم این سخن قرآنی این است كه دنیا وسیله و ابزاری برای فریب كاری خود و دیگران است. از طرفی از آنجا كه دوستی های شایسته به دنیا محدود نمی شود و ارزش و نتیجه نهایی دوستی برا ی مؤمنان در آخرت گرفته می شود لذا برادران مؤمن باید دوستانی را برای خود انتخاب كنند كه حریص به دنیا نباشند.

روشن است كسانی كه حریص به دنیا باشند و بالاترین آرزوی شان رسیدن به امور دنیوی باشد بالاخره در جایی كه ادامه دوستی با منافع دنیوی آنها منافات داشته باشد از دوستی دست برداشته و ما را  رها می كنند. اینان در طلب دنیا حد و مرزی نمی شناسند؛ همان گونه كه در حدیث شریف آمده است:

مَنهُومانِ لا یَشبَعانِ طالِبُ عِلمٍ وََ طالِبُ دُنیا .

دو كس سیری ندارند: طالب علم ، و طالب دنیا.

بی اعتنایی به دنیا

توجه به دنیا چه در قالب كسب مقامات و مراتب و درجات عالیه ی دنیا و چه در شكل  ثروت اندوزی و رفاه طلبی و دوستی زر و زیور بستگی به مراتب ایمان هر شخصی دارد. یعنی به هر انداره كه انسان از ایمان بالاتری برخوردار باشد نسبت به جاه و مقام دنیا و زراندوزی بی اعتناتر و دنیا در چشم او حقیرتر خواهد بود و تنها در حد وظیفه و انجام مسئولیت به آن می پردازد.

انسان مؤمن گرچه از نعمت های خدادادی و  مواهب الهی كه از راه حلال به دست آمده باشد در حد ضرورت بهره برداری می كند و شكر آنها را نیز با استفاده درست از آنها به جا می آورد اما همواره در نظر او، ماوراء طبیعت و كسب معارف دینی و خودشناسی بزرگتر و ارزشمندتر از آن است كه زخارف ( چیزهای بی ارزش ) دنیا توجه وی را از آن منحرف و به سوی خود جلب كند.

ادامه دارد...

در قسمت بعد ادامه ی ویژگی های دوست خوب خواهد آمد .

زهره پری نوش - سایت تبیان