قطار تک ریل به جای مونوریل

سامانه تندرو به جای BRT

شناسایی و استخراج واژگان بیگانه در رسانه ها، یکی از فعالیت های گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی است. این گروه معادل هایی را در برابر مونوریل و BRT که چندی است در سامانه حمل و نقل شهری ایران مطرح شده، پیشنهاد داده است.

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی، گاه به واژه هایی بر می خوریم که تخصصی و فنی هستند و فرهنگستان، پیش از این برای آنها معادل یابی کرده است، ولی متاسفانه اهل رسانه بی آنکه به مصوبات فرهنگستان توجه کنند، آنها را به کار می برند و در نتیجه واژه بیگانه حوزه تخصصی را وارد حوزه عمومی می کنند.

نمونه ای از این گونه واژه ها مونوریل است که با توجه به مشکلات کلان شهر تهران، به سرعت به رسانه ها راه یافت. گروه واژه گزینی حمل و نقل ریلی فرهنگستان این واژه را در سال 84 بررسی کرد و در 29/11/84 به شورای واژه گزینی عرضه نمود. از نظر فنی، قطار مونوریل به قطاری گفته می شود که روی یک ریل حرکت می کند.

معادل هایی که برای این واژه پیشنهاد شد، عبارت اند از: راه آهن یک خطی، قطار هوایی، راه آهن تک ریلی، یک ریلی، تک ریل و قطار تک ریل، که پس از بحث و بررسی سرانجام معادل قطار تک ریل در برابرmonorail train که در تداول به تدریج گفته خواهد شد، به تصویب رسید. این واژه در دفتر سوم فرهنگ واژه های مصوب فرهنگستان آمده و در سال 85 به تمام مراکز و موسسات دولتی ابلاغ شده است.

چرا BRT؟

پیشرفت های سریع علم و فناوری، واژگان جدیدی را برای مفاهیم و پدیده ها و اشیاء می طلبد و جوامع مصرف کننده را به ناگاه با سیل عظیمی از واژگان فرنگی روبرو می کند که باید برای آنها معادل یابی کنند.

گاهی واژه های بیگانه با چنان سرعتی وارد زبان می شوند که فرصت معادل یابی برای آنها نیست. BRT یکی از این نوع واژه هاست. ناگاه بر روی اتوبوس ها و در رسانه ها و به خصوص روزنامه ها، صورت لاتین BRT ظاهر شد و به سرعت به مقالات و بحث ها راه یافت. BRT سرواژه کلمه مرکب Rapid Transit Bus است و به نوعی سامانه اتوبوسرانی اطلاق می شود که در مسیری ویژه و با سرعت زیاد، مسافران را جابجا می کند. این لفظ، هم به کل این نوع سامانه حمل و نقل اشاره دارد و هم به اتوبوس و مسیر آن.

گروه واژه گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی این معادل یابی برای واژه را در دستور کار خود قرار داد و معادل های زیر برای آن مطرح شد: سریع السیر، ویژه تندرو، تندرو و ویژه گذر.

پس از بحث و بررسی و با در نظر گرفتن سامانه های دیگر حمل و نقل، سرانجام معادل تندرو برای این واژه به تصویب رسید که بنا به مورد، می توان آن را مسیر تندرو، سامانه تندرو و اتوبوس تندرو گفت.