تبیان، دستیار زندگی
نانوبیوفناوری در واقع محل تلاقی مهندسی زیستی و غیرزیستی برای حل مشکلات جدی بیولوژیکی ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نانوبیوفناوری/بیونانوفناوری(nanobio/bionanotechnology)

چیست؟

نانوبیوفناوری

این علم در واقع کاربرد علم نانوفناوری در علوم مربوط به زیست بوده و شامل دو دستاورد مهم می‌باشد، یکی از آن‌ها کاربرد ابزار در مقیاس نانو است که می‌تواند در سیستم‌های زیستی به کار رود و دیگری به کارگیری سیستم‌های زیستی به عنوان الگوی گسترش محصولات در مقیاس نانو می باشد.

چرا از نانوبیوفناوری استفاده می‌کنیم؟

1. طبیعت اولین مخترع آن بوده و میلیون‌ها سال است که به تولید نانوماشین‌ها و ... می‌پردازد. همانطور که حیوانات، گیاهان و دیگر موجودات زنده را از یک تک سلول بیلوژیکی به وجود می‌آورد.

2. علم زیست فناوری (بیوتکنولوژی) می تواند دنیای فیزیکی علومی چون الکترونیک، کامپیوتر، مواد و طریقه ساخت آن ها را تحت تاثیر قرار دهد در نتیجه می‌تواند با فناوری نانو مشترکاتی داشته باشد.

محصولات و زمینه های فعالیت بیونانوتكنولوژی

برخی از محصولات و زمینه های فعالیت بیونانوتكنولوژی عبارتند از:

1. بیونانوماشین ها: مهم ترین زمینه كاربرد بیونانوتكنولوژی، ساخت بیونانوماشین ها ماشین های مولكولی با ابعادی در حد نانومتر است. در یك باكتری هزاران بیونانوماشین مختلف وجود دارد. نمونه آنها، ریبوزوم دستگاه بسته بندی پروتئین است كه محصولات نانومتری پروتئین ها را تولید می كند. از خصوصیات خوب بیونانوماشین ها به عنوان مثال حسگرهای نوری یا آنتی بادی ها، امكان هیبریدكردن آنها با وسایل سیلیكونی با استفاده از فرآیند میكرولیتوگرافی است. به این ترتیب با ایجاد پیوند بین دنیای نانویی بیونانوماشین و دنیای ماكروی كامپیوتر، امكان حسگری مستقیم و بررسی وقایع نانویی را می توان به وجود آورد. نمونه كاربردی این سیستم، ساخت شبكیه مصنوعی با استفاده از پروتئین باكتریورودوپسین است.

nanobio machine

2. مواد زیستی: كاربرد دیگر بیونانوتكنولوژی، ساخت مواد زیستی مستحكم و زیست تخریب پذیر است. از جمله این مواد می توان به DNA و پروتئین ها اشاره كرد. موارد كاربرد این مواد و به خصوص در زمینه پزشكی متعدد است. از جمله موارد كاربرد این مواد، استفاده از آنها به عنوان بلوك های سازنده نانومدارها و در نهایت ساخت وسایل نانویی Nano-Device است.

dna

3. موتورهای بیومولكولی: موتورهای بیومولكولی، موتورهای محركه سلول هستند كه معمولا از دو یا چند پروتئین تشكیل شده اند و انرژی شیمیایی عموما به شكل ATP را به حركت مكانیكی تبدیل می كنند. از جمله این موتورها، می توان به پروتئین میوزین اشاره کرد که باعث حركت فیلامنت ها می شود،( پروتئین های درگیر در تعمیر DNA یا ویرایش RNA به عنوان مثال، آنزیم های برشی و ATPase). از این موتورها در ساخت نانوروبات ها و شبكه هادی ها و ترانزیستورهای مولكولی قابل استفاده در مدارهای الكترونیكی استفاده می شود.

ماشین مولکولی

4. پزشکی: بحث مربوط به کاربرد این علم در پزشکی  بسیار مهم است همچنانکه بسیاری از کشورهای پیشرفته بودجه‌های کلانی را به این بخش اختصاص داده¬اند، همچنین این زمینه به زیر موضوعاتی که در زیر شرح داده شده تقسیم می‌گردد:

• چگونگی کاربرد نانوبیوفناوری را در پزشکی:

نانوبیوفناوری می تواند کلیدی برای روشهای تشخیصی سریع ترو آسان تر بیماری ها در آزمایشات گوناگونی باشد که برای تشخیص پارامترها، ساخت بیو چیپ ها و... انجام می شوند.

این علم همچنین می تواند تولید محصولات بافتی مهندسی شده و مصنوعی را گسترش دهد. جالب آنست بافت های مصنوعی ذکر شده می توانند از بافت خود شخص بدست آیند.

• دیگر کاربردهای روش های نانوبیوفناوری در پزشکی:

این علم علاوه بر بدست دادن روش های مختلف، مطابقت ارگان های حیوانات و انسان را برای کشف راه هایی برای ساخت موادی که بتوانند جایگزین دندان و استخوان شوند تست می کند.

نانوبیوفناوری  همچنین راه هایی برای تولید اندام هایی همچون شبکیه، حلزونی گوش و زیر لایه هایی که الگوی نانویی دارند و برای سرعت بخشیدن به رشد این اندام موثرند ارائه داده و بازسازی بافت ها را احیا می کند. کاربردهایی که پیشرفت آنها مهم تر می نماید عبارتند از: پیوند بافت های خارجی، جایگزینی استخوان و دندان، آنالیز پروتئین و ژن، پیوندهای بافتی داخلی و کاربردهای نانوفناوری در آزمودن دستگاه ها و دیگر انواع دستگاه های پزشکی.

pezeshki

نانوبیوتكنولوژی و رابطه آن با بیونانوتكنولوژی

اما نانوبیوتكنولوژی نیز واژه دیگری است كه در سال های اخیر، محققان و صاحب نظران در كتب، مقالات و كنفرانس ها به كار می برند. طبق تعریف برخی از این محققان، نانوبیوتكنولوژی، زیرمجموعه ای از نانوتكنولوژی است كه در آن از ابزارها و فرآیندهای نانویی و میكرونی برای ساخت و تهیه محصولاتی استفاده می شود كه در مطالعه سیستم های زنده استفاده می شوند. برخی دیگر از محققان، نانوبیوتكنولوژی را زمینه ای از نانوتكنولوژی می دانند كه در آن از سیستم های بیولوژیكی موجود، همچون سلول، اجزای سلولی، اسیدهای نوكلئیك و پروتئین ها برای ایجاد ساختارهای نانویی تلفیقی مركب از مواد آلی و معدنی استفاده می شود.

بیونانو یا نانوبیو؟

اگر به مفهوم و هدف دو زیرشاخه نانوفناوری یعنی بیونانوفناوری و نانوبیوفناوری نگاه شود، می‌‌‌‌توان فهمید كه اهداف هر دو شاخه یعنی تولید محصولاتی كه جهت مطالعه سیستم های زنده به كار می روند و همچنین فرآیندها و مقیاس فعالیت هر دو شاخه یعنی مقیاس های در سطح نانو، تقریبا یكسان است. بنابراین می توان این دو شاخه را به صورت كلی با نام نانوبیوفناوری نامید. منتها زمانی كه به طور صرف، از الگوها و مواد زیستی جهت ساخت وسایل در ابعاد نانو استفاده می شود، بهتر است پیشوند «بیو» مقدم بر پیشوند «نانو» بیاید. در این حالت، كاربرد واژه بیونانوفناوری تخصصی تر از واژه نانوبیوفناوری خواهد بود.

درواقع می‌‌‌‌توان بیونانوفناوری را شكلی خاص از نانوبیوفناوری دانست كه مبنای آن، استفاده از موادزیستی برای مثال پروتئین ها یا DNA جهت ساخت وسایل نانویی است.

اما در هنگام استعمال واژه نانوبیوفناوری، استفاده از ابزارهای نانویی در كاربردهای بیولوژیك نیز مورد نظر خواهد بود.

نتیجه‌گیری و چشم‌انداز

از مجموع مباحث فوق نتیجه گرفته شد که " بیونانوفناوری " یک حوزه نوین ناشی از تلفیق علوم زیستی و مهندسی در حوزه نانو است که افق‌های جدیدی را در زمینة ساخت و توسعه سیستم‌های تلفیقی به‌وجود آورده و محققان را امیدوار کرده‌است که بتوانند از این تلفیق، در ساخت نانوساختارهایی استفاده کنند که در آنها از مولکول‌های بیولوژیکی به‌عنوان اجزای سیستم مورد نظر استفاده شود؛ به‌عنوان مثال، از استراتژی‌ طراحی بیولوژیک بتوانند در ساخت چارچوب‌های جداشدنی و الگویی برای چینش ( Assembly ) پایین به بالای (فرآیندی که طی آن، سازماندهی مولکولی، بدون دخالت نیروی خارجی صورت می‌گیرد) مواد معمول‌تر، استفاده کنند. این توانمندی نه‌تنها در حل مسائل مهمی در علوم زیستی چون کاوش و شناسایی دقیق ساختار موجودات زنده کابرد خواهد داشت، بلکه می‌تواند محققان را در رفع چالش‌های عمده مهندسی همچون نیاز به تکنیک‌های نوین جهت سنتز مواد و دستکاری آنها یاری دهد و به این ترتیب دنیای نانو را به دنیای ماکرو وصل کند. به‌عبارت دیگر این شاخه مهم علمی (یعنی بیونانوفناوری)، به زودی قابلیت کاربرد در حوزه‌های مختلف غیرزیستی و حوزه‌های کاربردی ماکرو را خواهد داشت؛ کاربردهایی که هرچند در حوزه زیستی نیستند ولی الهام گرفته از فرآیندهای زیستی ( Bio-inspired ) هستند.

بخش دانش و فناوری سایت تبیان

منابع:

www.Nano.gov

www.Azonano.com

www.biotech.blogsky.com