كمی جدی‌تر، كمی‌عمیق‌تر

نظرسنجی از منتقدان درباره سریال‌های ماه‌ مبارك ‌رمضان.

در این چند سالی كه ساخت مجموعه‌های مناسبتی در تلویزیون تبدیل به یك رسم خوشایند شده رفته‌رفته نویسندگان و كارگردان های بسیاری به ساخت این نوع كارها تمایل پیدا كرده‌اند كه تنوع آنها به جهت دیدگاه و رویه‌ای كه داشته‌اند سال به سال باعث تازگی طرح و مضمون در این كارها شده بود، اما امسال شاهد پخش سریال‌هایی بودیم كه گرچه در ظاهر با ژانر و شمایل متفاوتی از هم به تصویر درآمده‌اند اما تمام سعی‌شان این بوده تا موضوعاتی را پی بگیرند كه قبلا امتحانش را پس داده و در جذب مخاطب موفق بوده‌اند.

البته نكته مثبتی كه امسال در كارها نمود پیدا كرد كم كردن بار طنز از تلویزیون و فراهم كردن شرایطی برای زدن حرف‌های مهم‌تر به جای سبكسری و لودگی بود. در این‌باره نظر چند تن از منتقدین را جویا شدیم، بلكه در سال‌های آتی شاهد كیفیت بیشتری در تولیدات مناسبتی باشیم.

جواد طوسی از میان سریال‌های امسال میوه ممنوعه و اغما را موفق‌تر می‌داند و نتیجه‌ای كه سازمان براساس نظر سنجی از مردم ارائه كرده را خیلی درخور بررسی نمی‌داند و معتقد است كه تولید كارهای نازل و افت كیفی كارها سطح سلیقه مخاطب را پایین آورده و اگر بخواهیم در تولید كار محدود به این سلیقه باشیم به خطا رفته‌ایم ولی اگر قصدمان واقعا پیشرفت و ارتقای كیفیت است باید نظرسنجی از یكسری اهل فن و كارشناسان به عمل بیاید تا بستری ایجاد شود برای سیاست‌گذاری‌های آتی.

او در رابطه با مجموعه‌هایی كه امسال از تلویزیون دنبال كرده می‌گوید: در بین چهار مجموعه‌ای كه امسال درشبكه های مختلف پخش شد تنها اغما و به خصوص میوه ممنوعه توانستند این رغبت را در بیننده به وجود بیاورند تا آن‌ها را دنبال كند در «میوه ممنوعه» تقریبا همه چیز از اجرا، ساختار تا دیالوگ نویسی كه یك تشخصی در این كار پیدا كرد درست بود و این باید بررسی شود و الگو قرار بگیرد.

اگر صحبت‌های حسن فتحی كارگردان میوه ممنوعه را كه به شكل تلگرافی در این ایام در روزنامه‌ها به چاپ رسیده خوانده باشید می‌بینید كه تقسیم كار و استفاده از افراد لایق از جمله علیرضا نادری كه از اهالی تئاتر است و همفكری و همیاری با آنهاست كه این نتیجه موفق را حاصل كرده.

نگاه خاكستری كه به شخصیت‌ها و نوشتن دیالوگ‌هایشان بر این مبنا صورت گرفته باعث ملموس‌تر و واقعی‌تر جلوه كردن آنها شده. گرچه در مورد شخصیت‌هایی مثل جلال و حاج یونس این بیشتر صدق می‌كرد. به هر حال در مجموعه با نقاط قوت بسیاری در این كار روبه‌رو بودیم هم به لحاظ كارگردانی، هم چیدمان بازیگران و مهمتر از همه اینها متن و دیالوگ.

در واقع اگر بخواهیم تقسیم‌بندی صورت دهیم باید گفت‌ كارگردان برای فضا، لوكیشن و شخصیت‌پردازی با یك فكر و برنامه‌ریزی از پیش تعیین شده عمل كرده است كه باعث موفقیت آن شده است. درباره اغما هم ممكن است من با نگاه ماورائی و متافیزیكی افراطی آن موافق نباشم، اما فكر می‌كنم تلاش شده بود تا با همفكری میان فیلمبرداری و كارگردان اجرای خوبی صورت گیرد.

وی درباره پخش و نحوه گزینی از شبكه‌های سراسری معتقد است:« فكر می‌كنم مجموعه ای كه برای شبكه یك در نظر گرفته می‌شود به خاطر فراگیرتر بودن باید بیشتر به اصل مخاطب شناسی فكر كند ضمن اینكه كمی از این نگاه محافظه‌كارانه فراتر رود و جسارت‌هایی هم به خرج بدهد. در نهایت همانطور كه گفتم این دو مجموعه را قابل بحث‌تر می‌دانم و در مورد سریال شكرانه اصلا نفس‌ نمایش آن در ماه مبارك رمضان را متوجه نشدم!»

چیستا یثربی یكی دیگر از منتقدان تئاتر، سینما و تلویزیون با اظهار نارضایتی از مجموعه‌های ماه رمضان امسال گفت:« به شدت معتقدم كه كارهای امسال نسبت به سال‌های پیش از مسائل معنوی فاصله داشته و سنخیت چندانی با آن نداشت.

مثلا میوه ممنوعه كه از بقیه موفق‌تر بود هم حتی در هر زمان دیگری قابل پخش بود؛ ولی از لحاظ كیفیت اگر مقایسه كنیم میوه ممنوعه یك سمفونی از بهترین بازیگران بود و سوژه جذاب و اجتماعی و البته مردم پسندی داشت. استفاده از یك دیالوگ نویسی حرفه‌ای و موفق مثل علیرضا نادری هم از اقدامات به جایی بود كه در این كار صورت گرفت، گرچه فكر می‌كنم كه در مورد همه شخصیت‌ها تلاش لازم به كار گرفته نشده و بیشتر در مورد شخصیت جلال این حالت نمود داشت و در این مورد شخصیتی مثل هستی به شدت می‌لنگید.

اغما هم از نظر كارگردانی و بازی حرف اول را می‌زند. اما متن بسیار ضعیف بود و یك داستان چند خطی بیشتر نداشت كه مدام كش پیدا كرد. روزهای اول من خیلی خوشحال بودم و احساس كردم نگاه متفاوت و تازه‌ای است به شیطان و حضورش در زندگی آدم‌ها، ولی خوب ادامه پیدا نكرد و متأسفانه انگار در تمام قسمت‌ها هنوز همان قسمت اول را تعریف می‌كردند.

با این شرایط به نظرم كارگردانی و بازی‌ها فراتر از متن عمل كرد و مخصوصا امین تارخ بار دیگر ثابت كرد كه استاد بازیگری است، در مورد یك وجب خاك ترجیح می‌دهم حرفی نزنم فقط اینكه در همان قسمت‌های اول می‌شد حدس زد كه تبدیل به كارهای روتین طنزی خواهد شد كه بارها و بارها نظیرش را دیدیم.

شكرانه هم به نظر من در حد یك طرح مانده و هنوز تا تبدیل شدن به یك سریال راه درازی در پیش داشته، در نتیجه به تصویر درآوردنش نتیجه مطلوبی در پی نداشته است. و در كل با وجود احترامی كه برای مجموعه میوه ممنوعه و تلاش كارگردانی و گروه بازیگران اغما قائلم باید بگویم از انتظاری كه از سریال‌های مناسبتی رمضان داشتم كارهای امسال بسیار دور بود .

رضا درستكار نیز دیگر منتقدی است كه در این‌باره نظرات جالبی داشت:« مجموعه‌ای كه من به شكل مستمر دنبال كردم میوه ممنوعه بود كه از استانداردهای تلویزیون ما یك سر و گردن بالاتر بود و این به لحاظ سوژه و متن و دقتی كه در دیالوگ نویسی داشته‌‌اند اتفاق افتاده است.

نگاهی به متون تاریخی كه مصداق با ارزش شیخ صنعان است و همینطور داستان حضرت ابراهیم و برداشتن سد بین انسان و معبود كه از این داستان در ذهن تداعی می‌شود و تلفیق این ارجاعات با مسائل حاد فرهنگی و اجتماعی حال حاضر نقطه قوت مجموعه است.

نكته بعدی اجراست كه در این كار به نظر می‌رسد حسن فتحی در این امر به پختگی رسیده و كارگردانی موفقی داشته، انتخاب بازیگران شكل درستی داشته و گذشته از همه اینها باید تشكر و قدردانی كرد از مدیرانی كه پشت این مجموعه ایستادند و اجازه دادند موضوعات ممنوعه مطرح شود تا بیننده در آیینه آن خودش را ببینند و اصلاح كند.

در مورد مجموعه اغماء هم كارگردانی خوبی صورت گرفته اما محتوا و مضمون جای بحث دارد و فكر می‌كنم هنوز آمادگی مردم برای پذیرفتن این موضوعات كم است و احتیاج به ظرافت بیشتری دارد.

یكی دیگر از اشكالات این كار انتخاب بازیگر است. مخصوصا در مورد امین‌تارخ كه انتخاب صحیحی نبوده و در كل اجراهای ضعیفی از بازیگران در این كار شاهد بودیم، باقی مجموعه‌ها را هم نتوانستم دنبال كنم فقط نكته دیگری كه دوست دارم به آن اشاره كنم این است كه بعد از 3ماه تعطیلی تابستان كه تلویزیون هم تعطیل بود(!) پخش 4 مجموعه از تلویزیون اتفاق خوبی بود و باید این ضرب‌المثل« همیشه شعبان، یكبار هم رمضان» برای تلویزیون وارونه شود، بلكه در ماه‌های دیگر هم شاهد خالی بودن آنتن نباشیم و یكباره در یك ماه از سال اینطور غافلگیر نشویم!»

اما طهماسب صلح جو نیز همچون جواد طوسی فكر می‌كند سریال خودش باید بیننده را پای تلویزیون بكشاند و برایش جذابیت ایجاد كند تا آن را تا قسمت آخر پی بگیرد. من نتوانستم تمام كارها را ببینم چون آنقدر جذابیت نداشتند كه وادارم كنند وقتم را برای دیدنشان تنظیم كنم ولی می‌توانم بگویم به طور كلی كارها نسبت به سالهای گذشته ضعیف‌تر بودند، البته سعی كرده بودند كه به نوعی حال و هوای همان‌كارهای قبلی را داشته باشند اما نظیره سازی ضعیفی به نظر ‌رسیدند كه كیفیت آنها را نداشت و اغلب در بیان فكر و ذهنیتی كه داشته‌اند موفق نبودند.

شاید میوه ممنوعه تا حدودی با بقیه متفاوت بود، ولی بازهم با معیارهایی كه دوست داشتیم در یك سریال ببینیم، نبود.

منبع : روزنامه همشهری