بادكش درمانى
Cupping therapy

پروفسور شارل لیشتن تلر، استاد تاریخ پزشكى در دانشگاه لوزان و هامبورگ در كتاب تاریخ پزشكى مى نویسد: "براى این كه بدانیم به كجا مى رویم، باید بدانیم كه از كجا مى آییم و براى این كه بدانیم در كجا هستیم، باید گذشته ى خود را بجوییم و ببینیم كه از كجا مى آییم."

نابسامانى هاى پزشكى اخیر، تا حد زیادى به این علت است كه انسان، رابطه ى خود را با گذشته قطع كرده است و اگر كسى از گذشته ى پزشكى آگاه باشد، براى پیشرفت دانش پزشكى راه هاى تازه اى پیدا خواهد كرد.

سازمان بهداشت جهانى از حدود 30 سال پیش، به منظور جامه ى عمل پوشاندن به شعار خود، یعنى «بهداشت براى همه تا سال 2000»، توسعه ى طب سنتى را مورد توجه قرار داده است. این تصمیم، بر دو پایه استوار است: اول، عدم دسترسى بسیارى از افراد به خدمات اولیه ى بهداشتى درمانى، كه در بعضى كشورها تا 80 درصد جمعیت را شامل مى شود و دوم، عدم رضایت از درمان هاى طب جدید، به خصوص در رابطه با بیمارى هاى مزمن و عوارض جانبى داروهاى شیمیایى.

به این دلیل، در سال 1978 سازمان بهداشت جهانى، بیانیه اى در زمینه ى توسعه ى طب سنتى منتشر نمود. در این بیانیه طب سنتى به طور خلاصه، این گونه تعریف شده است: "مجموعه ى تمامى علوم نظرى و عملى كه در تشخیص طبى، پیشگیرى و درمان بیمارى هاى جسمى، ذهنى یا ناهنجارهاى اجتماعى به كار مى رود و به صورت گفتارى یا نوشتارى، از نسلى به نسل دیگر انتقال یافته باشد."

یكى از روش هاى درمانى كه داراى سابقه ى چند هزار ساله مى باشد، "بادكش درمانى" است كه پزشكان از زمان هاى دور، در درمان بیمارى ها و دردها از آن بهره مى گرفتند.

در طب سنتى چین، تلفیقى بین "بادكش درمانى"و "طب سوزنى" صورت گرفته است و طبیبان چینى، در بسیارى موارد، جهت افزایش تأثیر طب سوزنى، آن را همراه بادكش به كار مى برند. در طب سنتى ایران زمین نیز درمان با بادكش (حجامت گرم و خشك)، سابقه اى طولانى دارد و توسط پزشكان بزرگى چون ابوعلى سینا، رازى، جرجانى و بقیه، بارها جهت درمان بیمارى ها و دردهاى مختلف، تجویز شده است.

در طب كلاسیك و جدید نیز مطالعات فراوانى روى تأثیرات بادكش در درمان بیمارى ها و مكانیسم این تأثیرات انجام شده است.

در این میان، مى توان به مطالعات فراوان دكتر یوهان ابلر (پزشك آلمانى) و پروفسور Von neisser اشاره كرد.

كتاب هاى فراوانى نیز در این زمینه در سراسر جهان به چاپ رسیده است كه به عنوان نمونه، مى توان به Cupping therapy نوشته ى پروفسور Kay chirali از انگلستان و كتاب هاى متعدد در مورد بادكش درمانى یا خلاء درمانى اشاره كرد.

در شبكه هاى علمى اینترنت نیز مقالات متعدد (بیش از 260 هزار مورد) در این زمینه موجود است كه با كلمات كلیدى cupping, Dry cupping مى توان آن ها را ملاحظه نمود. ساخت دستگاه هاى Cupping therapy که در ایران به دستگاه "دردكش"K.D معروف است، استفاده از این شیوه ى درمانى را براى عموم مردم آسان نموده است.

انواع بادكش:

به طور كلى، بادكش به دو دسته ى گرم و سرد تقسیم مى شود. طبق نظر همه ى پزشكان، تأثیر بادكش گرم در درمان دردها و بیمارى ها بیشتر از بادكش سرد است. در طب سنتى، از بادكش با عنوان «حجامت گرم و خشك» یاد مى شود. از این جا كه دستگاه دردكش با مكانیسم سرد و خشك عمل مى كند، براى تكمیل درمان، بهتر است محل مورد نظر را با حوله ى گرم، گرم كرده، سپس با استفاده از این دستگاه اقدام به بادكش گذارى كرد.

در تمام دنیا، از جمله جامعه ى ما، در حال حاضر، تعداد بسیار زیادى از مردم به بیمارى هاى مختلف مبتلا هستند كه دردهاى ناشى از این بیمارى ها، پزشك را مجبور مى كند كه به بیمار، داروهاى مسكن تجویز كند. عوارض ناشى از خود این داروها، بیمارى هاى جدید را به وجود مى آورد كه گاهى بعد از تشخیص، غیر قابل جبران مى باشد.

در این میان استفاده از دستگاه دردكش به عنوان روش درمان فیزیكى، بسیار حایز اهمیت است.

كاربرد درمانى و مكانیسم تأثیر بادكش

بادكش گذارى با مكانیسم هاى متعددى باعث رفع دردها و درمان بیمارى هاى مختلف مى شود كه در زیر به تعدادى از این مكانیسم ها اشاره مى شود:

1. یكى از علل درد و خستگى در قسمت هاى مختلف بدن تجمع بعضى مواد نظیر اسید لاكتیك و سایر مواد زاید سلولى در مویرگ هاى سطحى بدن است كه معمولا با اختلال در خون رسانى موضعى همراه است. بادكش با ایجاد خلاء باعث انبساط عروق سطحى، تجمع خون در موضع و افزایش خون رسانى موضعى مى شود. در نتیجه اكسیژن و غذاى بیشترى به سلول ها رسیده، درد و خستگى رفع مى شود.

2. افزایش خون رسانى موضعى با فراخوانى سلول هاى دفاعى و فاكتورهاى ضد التهاب خونى به موضع، باعث تسریع ترمیم آسیب هاى بافتى و عفونت هاى موضعى مى شود. مثلا با بادكش كردن اطراف زخم هاى بستر مى توان به ترمیم و بهبود این زخم ها كمك شایانى كرد.

3. بادكش با ایجاد خلاء در تخلیه ى سموم و عفونت هاى موضعى، مثلاً در گزیدگى با مار و عقرب كمك كننده است.

4. بادكش با ایجاد فشار منفى باعث انبساط عضلانى شده و در رفع اسپاسم عضلانى كه علت بسیارى از دردهاى موضعى است، كمك كننده مى باشد.

5. بادكش با تحریك روده ها و دستگاه گوارش در درمان برخى از بیمارى هاى گوارشى، نظیر زخم معده، تنبلى روده و یبوست كمك كننده است.

6. بادكش متناوب با جذب خون به عضلات در رفع لاغرى هاى موضعى و افزایش بافت ماهیچه اى موضع مؤثر است.

7. اگر علت چاقى تجمع موضعى چربى باشد، بادكش گرم در سوزاندن چربى هاى موضعى مؤثر است(با مكانیسم فراخوان خون به ناحیه ى پرچربى).

?. از فشار منفى ایجاد شده توسط بادكش مى توان در كنترل و تنظیم بعضى از خونریزى ها در بدن بهره گرفت؛ مثلاً در هایپر منوره (قاعدگى با خونریزى شدید) مى توان زیر سینه ها را بادكش كرد. با این عمل فشار خون از اندام تحتانى به سمت اندام فوقانى متوجه شده و از شدت خونریزى كاسته مى شود یا در خونریزى كم (هایپو منوره) با بادكش كردن ران ها و ساق پاها مى توان فشار خون را از قسمت هاى فوقانى به سمت اندام تحتانى متوجه ساخته و میزان خونریزى را افزایش داد. یا در خون دماغ شدید با بادكش كردن اطراف ناف (در طرف خونریزى) فشار خون به قسمت هاى تحتانى منتقل شده و خون دماغ كم كم قطع مى شود.

9. تعدادى از دردهاى عضلانى بر اثر درگیر شدن اعصاب حسى بین ماهیچه ها یا بافت پیوندى سخت شده ایجاد مى شود. بنابراین با بادكش نمودن در بسیارى از موارد این فشار از روى عصب برداشته شده و درد تسكین مى یابد.

10. در رفع خواب رفتگى ها و گزگز اندام، بادكش با تسریع خون رسانى و اكسیژناسیون بافتى مؤثر مى باشد.

11. عده اى از اطباء و حكما از فشار منفى بادكش جهت كمك به خروج سنگ هاى كلیوى استفاده مى كنند. به این صورت كه بعد از روغن مالى، مسیر كلیه ها را از طرف كلیه به سمت مثانه بادكش متحرك مى كنند.

12. در افرادى كه داراى طبع سرد و تر هستند و در اصطلاح طب سنتى بلغمى مزاجند، بادكش گرم و خشك كاربرد فراوانى دارد و جایگزین مناسبى براى حجامت (تر) مى باشد.

13.طبق تعریف طب سنتى گاهى دردها بر اثر غلبه ى سردى بر بافت یا عضو ایجاد مى شود و تجربه نشان داده است كه بسیارى از دردهاى موضعى با گرم كردن موضع تسكین مى یابد. بادكش گرم در رفع این دردها مؤثر است.

در طب سنتى بیمارى برص یا Vetiligoدر دسته ى بیمارى هاى بلغمى جاى مى گیرد. عده اى با این استدلال كه بلغم سرد و تر است و بادكش گرم و خشك ، یعنى دقیقاً ضد بلغم است، بادكش متناوب دست كم 40 جلسه یك روز در میان را در از بین بردن ضایعات برص مؤثر مى دانند.

14. این مسأله قطعى است كه افزایش خون رسانى پوست توسط بادكش گذارى در رفع بسیارى از بیمارى هاى پوستى مؤثر است و تحقیقات پروفسور Von neisser نیز این مسئله را تأیید مى كند.

15. در زانوهایى كه دچار تورم، درد و تجمع مایع در مفصل شده اند (تجمع بلغم موضعى) با بادكش متناوب 40 تا 120 جلسه یك روز در میان مى توان كم كم این مایع را از محیط خارج كرد.

یاد آورى: در رفع بلغم موضعى و سیستمیك بادكش گرم و خشك بهتر از بادكش سرد است.

سید مهدى سعیدى

منابع:

- ارقام و آمار این نوشتار، برگرفته از سایت سازمان بهداشت جهانى و كتابخانه ى ملى آمریكاست.

- میزان الحكمة: نوشته ى محمد رى شهرى صفحه ى 1786

- موسوعة الاحادیث الطبیة: نوشته ى محمد رى شهرى صفحه ى 66 و67

- آشنایى با بادكش درمانى: تألیف دكتر روزگارى