مقبره واقعی حضرت زینب‌ سلام‌الله‌علیها کجاست؟!

پایان زندگی حضرت زینب سلام‌الله‌علیها همچنان در پرده‌ای از ابهام است. آنچه مسلم است، ایشان پس از بازگشت از شام، دیگر تاب تحمل دردها و رنج‌های سنگین را نداشتند و در سال ۶۲ هجری به دیار حق شتافتند. اما آرامگاه ایشان کجاست؟ مدینه، دمشق یا مصر؟
 

مصر

یحیی‌بن حسن حسینی عبیدلی با چهار واسطه نسبش به امام سجاد علیه‌السلام می‌رسد و از اصحاب امام رضا علیه‌السلام و از راویان احادیث آن حضرت بود. او در کتاب اخبار زینبیات، معتقد است که حضرت زینب سلام‌الله‌علیها در مصر وفات یافته‌اند. حسینی عبیدلی روایتی را مطرح می‌کنند که پس از بازگشت کاروان اسرای کربلا از شام به مدینه، فضای مدینه به‌شدت ملتهب شد. نقش فعال عقیلۀ کربلا در روشنگری و بیداری مردم باعث شد حاکم مدینه، طی نامه‌ای به یزید، وضعیت را گزارش دهد. یزید در پاسخ دستور داد که ایشان از مدینه تبعید شود. حضرت به مصر هجرت و پس از حدود یک سال در قاهره درگذشتند. آیت‌الله نجفی مرعشی که این کتاب را در ایران منتشر کرده است، در مقدمه‌ای که بر کتاب نوشت آن را به‌عنوان یک متن محکم و قابل‌اطمینان دانسته که کتاب حاوی نکات و فوایدی است که در کتب دیگر نیست.

عبیدلی نقل می‌کند که رقیه دختر عقبه بن نافع می‌گوید زینب سلام‌الله‌علیها در شعبان سال ۶۱ هجری وارد مصر شد و با استقبال گرم مردم روبرو شد. مردم درحالی‌که اشک می‌ریختند، به او تسلیت می‌گفتند. در نزدیکی بلبیس، گروهی از اشراف و علما به استقبال ایشان آمدند. مسلمه بن مخلد، فرمانروای مصر، ایشان را به خانه‌ای که برایش آماده کرده بود، همراهی کردند.

این خانه محل دیدار مردم و جلسات درس حضرت زینب سلام‌الله‌علیها بود که در آن حضرت از وقایع کربلا می‌گفتند. زینب سلام‌الله‌علیها حدود یک سال در مصر زندگی کرد و سرانجام در نیمه رجب سال ۶۲ هجری رحلت نمودند.  امروزه، مزار «ستی زینب» در قاهره زیارتگاه مسلمانان است.

دمشق

برخی دیگر از پژوهشگران، از جمله نویسنده کتاب مرقد عقیله زینب سلام‌الله‌علیها، بر این باورند که مرقد ایشان در شام واقع در جنوب شرقی دمشق در روستای «راویه» است. بر اساس این روایت، حاکم مدینه حضرت زینب سلام‌الله‌علیها را به اجبار از مدینه تبعید کرد و ایشان به شام رفتند.

همچنین گفته شده که در جریان واقعه حَرّه (حمله یزیدیان به مدینه در سال ۶۲ هجری)، عبدالله بن جعفر، همسر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، برای در امان ماندن خانواده از بیماری طاعون و وبا که در مدینه شیوع پیدا کرده بود، به مزرعه‌ای در شام نقل مکان کردند. حضرت در آنجا بیمار شده و رحلت کردند.

 

قبرستان بقیع در مدینه

دیدگاه سومی هم وجود دارد که قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب سلام‌الله‌علیها می‌داند. علامه سید محسن امین از طرفداران این نظریه است. به گفتۀ ایشان، کسی که در شام مدفون است، در واقع همان ام‌کلثوم صغری است که مادرش ام‌ولد بوده و همسر مسلم بن عقیل است. ایشان همچنین در کتاب «رحلات»، در ضمن نقل سفر خود به قاهره، مقام السیدة زینب در این شهر را مقبرۀ زنی صالح از نسل امام سجاد علیه السلام می‌داند.


محمد بحرالعلوم می‌نویسد: تفاوتی ندارد که سرانجام سفر حضرت زینب سلام‌الله‌علیها، عقیله بنی‌هاشم به دمشق بوده یا مصر. تفاوتی ندارد که خورشید در کجا غروب کرده، آنچه اهمیت دارد شعاع آن آفتاب روشنی‌بخش است که در طول زمان غروب نمی‌کند. فریادی که در آسمان باور و اندیشه پیچیده شده است. حضرت زینب سلام‌الله‌علیها خود به یزید گفته بود: «قسم به آنکه ما را به وحی قرآن و نبوت کرامت بخشیده، تو هر کاری کنی، نخواهی توانست نام و نشان و یاد ما را جریده عالم بزدایی و این ننگ را از دامان خود پاک‌کنی و بدان که رأی تو بسیار سست است و روزگارت اندک و جمع تو رو به پریشانی.»

---