تبیان، دستیار زندگی

تاثیر رسانه بر فرهنگ عمومی؛ فرهنگ‌سازی یا سرگرمی؟

امروزه، سینما و تلویزیون دیگر صرفا ابزارهای سرگرمی نیستند. آن‌ها به یکی از مهم‌ترین عوامل شکل‌دهنده به فرهنگ عمومی تبدیل شده‌اند فرهنگی که رفتارهای روزمره، الگوهای اجتماعی و حتی ارزش‌های اخلاقی ما را تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما این تاثیر تا چه اندازه آگاهانه است؟ آیا واقعا سینما و تلویزیون در حال فرهنگ‌سازی‌اند یا صرفا در حال بازتولید کلیشه‌های موجود هستند؟ این سوال، نقطه آغاز یک چالش ذهنی است که باید به آن پرداخت.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
 رسانه ، فرهنگ عمومی، فرهنگ‌سازی،  سرگرمی، سینما ، تلویزیون،

الگوهای رفتاری؛ واقعیت یا بازنمایی خیالی

یکی از مهم‌ترین اثرات سینما و تلویزیون، ایجاد و ترویج الگوهای رفتاری است. شخصیت‌های سریال‌ها و فیلم‌ها تبدیل به نمادهایی می‌شوند که مردم به‌ویژه جوانان ناخودآگاه از آن‌ها تقلید می‌کنند. از نحوه پوشش و سبک زندگی گرفته تا نوع روابط اجتماعی و واکنش‌های احساسی، همه تحت تاثیر شخصیت‌هایی است که روی پرده می‌بینیم.

اما آیا این الگوها واقعی‌اند؟ برای مثال در بسیاری از سریال‌های ایرانی شخصیت‌ها در موقعیت‌های بحرانی یا چالش‌برانگیز به شکلی اغراق‌شده واکنش نشان می‌دهند. این نوع بازنمایی به‌تدریج باعث می‌شود مخاطب انتظار داشته باشد که در زندگی واقعی هم مشکلات با یک پایان خوش دراماتیک حل شوند. آیا این نوع نگاه به زندگی مخاطب را از مواجهه منطقی با مشکلات باز نمی‌دارد؟

بازتولید کلیشه‌ها یا تغییر نگرش

یکی از چالش‌های اصلی در سینما و تلویزیون ایران بازتولید کلیشه‌های قدیمی است. آیا بازتولید کلیشه‌ها، فرهنگ عمومی را تقویت می‌کند یا محدود؟ آیا ما با نمایش برخی الگوهای سنتی، واقعا به تغییر نگرش‌ها کمک می‌کنیم یا تنها همان نگاه سنتی را دوباره و دوباره به خورد مخاطب می‌دهیم؟ برای مثال، در سال‌های اخیر فیلم‌ها و سریال‌هایی که تلاش کرده‌اند شخصیت‌های زن قوی و مستقل را به تصویر بکشند با واکنش‌های مثبت و منفی زیادی روبه‌رو شده‌اند این نشان می‌دهد که سینما و تلویزیون هنوز نقش کلیدی در تغییر نگرش‌های اجتماعی دارند اما باید با دقت بیشتری به آن پرداخته شود.

عادی‌سازی خشونت و ناهنجاری‌های اجتماعی

یکی از نگرانی‌های بزرگ در تولیدات سینمایی و تلویزیونی عادی‌سازی خشونت و ناهنجاری‌های اجتماعی است. سریال‌های جنایی که مملو از صحنه‌های خشونت‌آمیز، خیانت، و فساد اخلاقی هستند، چطور روی ذهن مخاطب تاثیر می‌گذارند؟
آیا این صحنه‌ها باعث آگاهی‌بخشی می‌شوند یا به‌تدریج حساسیت جامعه را نسبت به این مسائل کاهش می‌دهند؟ در بسیاری از سریال‌های پخش‌شده در پلتفرم‌های آنلاین، شخصیت‌های منفی جذابیت بیشتری پیدا می‌کنند و حتی گاهی به‌عنوان قهرمان داستان جلوه داده می‌شوند. این نوع روایت‌ها چه تاثیری بر ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی مخاطب می‌گذارند، آیا به‌جای تشویق به رفتارهای مثبت، به عادی‌سازی ناهنجاری‌های اخلاقی منجر نمی‌شوند؟

آیا سینما و تلویزیون فرهنگ‌ساز هستند؟

یکی از سوالات اساسی این است که آیا سینما و تلویزیون واقعا نقش فرهنگ‌سازی دارند یا صرفا به بازنمایی آنچه در جامعه وجود دارد، می‌پردازند؟ اگر سینماگران و برنامه‌سازان به‌جای بازتولید کلیشه‌های رایج به سراغ روایت‌های جدید و چالش‌برانگیز بروند آیا می‌توانند به تغییر نگرش‌های اجتماعی کمک کنند؟

در فیلم‌های اجتماعی می‌بینیم که به معضلات واقعی جامعه می‌پردازند، می‌توانیم نشانه‌هایی از تلاش برای فرهنگ‌سازی ببینیم. اما آیا این کافی است؟ یا اینکه سینما و تلویزیون نیاز دارند با نگاهی عمیق‌تر و مسئولانه‌تر به مسائل اجتماعی بپردازند؟

مخاطب کجای این معادله است؟

نمی‌توان نقش مخاطب را در این معادله نادیده گرفت. سینما و تلویزیون هرچقدر هم که تلاش کنند پیام‌های فرهنگی خاصی را منتقل کنند این مخاطب است که تصمیم می‌گیرد چه چیزی را بپذیرد و چه چیزی را رد کند یا اینکه نیاز به آموزش رسانه‌ای بیشتری داریم تا مخاطبان بتوانند محتوای مصرفی خود را با دید انتقادی بررسی کنند. شاید پاسخ به این سوال‌ها، راهگشای تولید محتوای بهتر و فرهنگ‌سازتر در سینما و تلویزیون ایران باشد زیرا آنچه امروز روی پرده می‌بینیم، فردا بخشی از واقعیت زندگی ما خواهد شد.