خیرخواهی برای خانواده، کلید بهشت

یکی از زیبایی‌های بهشت، دورهم‌نشینی بهشتیان و مرور خاطرات زندگی دنیاست. قرآن کریم در این‌باره می‌فرماید:
"قالُوا إِنَّا کُنَّا قَبْلُ فی‏ أَهْلِنا مُشْفِقینَ" (سوره طور: ۲۶)
بهشتیان می‌گویند: «ما در میان خانواده‌مان دل‌نگران بودیم.»

معنای اشفاق (شفقت)

واژه «اشفاق» به معنای توجه همراه با نگرانی است. فردی که مشفق است، به کسی که برایش اهمیت دارد عشق می‌ورزد و هم‌زمان نگران اوست که مبادا دچار آسیبی شود. این واژه در قرآن نیز در معنای مشابهی استفاده شده است. (1)
"وَ هُمْ مِنَ السَّاعَةِ مُشْفِقُونَ"
(آن‌ها از قیامت بیمناک‌اند).

هرگاه این کلمه با حرف "من" همراه شود، معنای ترس آن برجسته‌تر می‌شود، اما اگر با حرف "فی" بیاید، مفهوم محبت و توجه در آن غالب می‌شود. در آیه‌ای که از سوره طور نقل شد، شفقت نسبت به اعضای خانواده به هر دو معنا اشاره دارد؛ محبت شدید و نگرانی از گمراهی و نابودی آن‌ها.

دیدگاه علامه طباطبایی

علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، شفقت در این آیه را به‌عنوان ترکیبی از محبت و دلسوزی توصیف می‌کند و می‌گوید: آنها (بهشتیان) می‌گویند: «ما در دنیا نسبت به خانواده خود اشفاق داشتیم، هم آنان را دوست می‌‌‏داشتیم و هم به سعادت و نجاتشان از گمراهی و نابودی عنایت داشتیم و هم از این‌که مبادا گرفتار هلاکت شوند می‌‌ترسیدیم؛ از این‌رو بهترین نوع معاشرت را با آن‌ها داشتیم و در هدایت آن‌ها به‌سوی حق، هیچ کوتاهی نمی‌کردیم» (2)

شفقت در سیره متقین

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در خطبه ۱۹۳ نهج‌البلاغه، شفقت را یکی از ویژگی‌های برجسته اهل تقوا معرفی می‌کند:
"مِنْ أَعْمَالِهِمْ مُشْفِقُونَ"
دکتر محمدعلی انصاری در شرح این سخن، شفقت را ترکیبی از دو احساس متضاد توصیف می‌کند:
مانند شفق که حاصل ترکیب سیاهی و سپیدی است، شفقت نیز از عشق و نگرانی تشکیل شده است. (3)

او توضیح می‌دهد که پدری مشفق، فرزندش را از صمیم قلب دوست دارد اما برای سعادت او نگران است. چنین پدری گاهی مجبور می‌شود سخت‌گیر باشد و فرزندش را از برخی لذت‌های زودگذر باز دارد.

دایرۀ خانواده و لزوم شفقت با همۀ اعضا

شفقت به خانواده فقط به فرزندان محدود نمی‌شود؛ بلکه تمام اعضای خانواده، از جمله والدین، خواهر و برادر، و حتی پدربزرگ و مادربزرگ را دربرمی‌گیرد.
متأسفانه برخی افراد با والدین سالخورده‌شان رفتار درستی ندارند. آن‌ها را به آسایشگاه سالمندان می‌فرستند و با پول و پرستارهای گران‌قیمت بر آن‌ها منت می‌گذارند. این در حالی است که خداوند در قرآن فرموده:
"إِمَّا یبْلُغَنَّ عِندَكَ الْكِبَرَ" (سوره اسراء: ۲۴)
این آیه نشان می‌دهد که والدین باید نزد فرزندان خود باشند، نه در مکانی دور به بهانه مشغله‌های زندگی.

جان کلام اینکه:
رفتار محبت‌آمیز با خانواده که برآمده از حس خیرخواهی و دل‌نگرانی نسبت به عاقبت آنهاست، گذرنامۀ بهشت است. اما یادمان باشد چتر خانواده همه اعضا را دربرمی‌گیرد هم پدربزرگ و مادربزرگ، هم خواهر و برادر و هم فرزند را.

منابع:
المفردات، راغب اصفهانی، ص 458-459
المیزان، علامه طباطبایی، ج 19، ص 15
گلبانگ رهایی؛ شرح خطبۀ متقین، محمدعلی انصاری

---