جنگ، چه بر سر لبنان آورده است؟

لبنان، روزهای تلخی را پشت سر‌می‌گذارد. بمباران‌های بی‌وقفه رژیم صهیونیستی در پنجاه روز گذشته جان بیش از 1200 نفر از مردم مظلوم لبنان را گرفته است. در این مدت بیش از یک میلیون نفر آواره شده‌اند و نزدیک به یک چهارم از ساختمان‌های منطقه جنوب لبنان بواسطه بمباران و بمب‌گذاری آسیب دیده یا ویران شده‌اند.

با ادامه جنگی که فعلا هیچ‌ چشم‌اندازی از آتش‌بس هم در آن وجود ندارد ترس به تمام جنبه‌های زندگی مردم لبنان رخنه کرده و ابعاد گوناگون اجتماعی و اقتصادی آن‌ها را که در همین اواخر (2019 تا 2023) نیز یک دوره فروپاشی اقتصادی پنج ساله را تجربه کرده، تحت الشعاع قرار داده است.

کارگروه مستقل برای لبنان(ITFL) که از اقتصاددانان و محققان لبنانی تشکیل شده هشدار می‌دهد که بمباران‌های رژیم اسرائیل ممکن است بیش از 20 میلیارد دلار به اقتصاد کشور ضربه بزند و تعداد مردم مناطق جنگی را که در فقر شدید زندگی می‌کنند تا 80 درصد افزایش دهد.

از طرف دیگر، سازمان بین‌المللی بشردوستانه مرسی کورپس(Mercy Corps) اعلام کرد که  در صورت ادامه جنگ با شرایط فعلی تولید ناخالص داخلی(GDP) لبنان به میزان 12.81 درصد و در صورت محاصره و گسترش بمباران و نبرد زمینی تا 21.9 درصد کاهش می‌یابد.اگرچه تا کنون خبر محاصره به طور رسمی اعلام نشده اما بمباران گذرگاه‌های زمینی سمت سوریه و حوالی فرودگاه‌ها منجر به افزایش نگرانی‌ نسبت به حمل و نقل داخلی و خارجی کالا و افراد شده است. همه این مسائل زنگ خطری را در مورد ادامه جنگ و تاثیر و اختلالات دراز مدت آن را بر زندگی مردم لبنان به صدا درآورده است.

واقعیت تلخ اقتصادی

جنگ بین اسرائیل و حزب‌الله تا اواسط سپتامبر تا حد زیادی به جنوب لبنان محدود شده بود، از آن پس ارتش رژیم اسرائیل عملیات بمباران‌های گسترده خود را در سرتاسر کشور و مدتی بعد هم تهاجم زمینی خود را آغاز کرد.

دقیقا قبل از شروع جنگ، لبنان با بدترین بحران مالی در تاریخ خود دست و پنجه نرم می‌کرد. شرایط به حدی وخیم بود که بانک جهانی از آن به عنوان یکی از بدترین سه بحران اقتصادی 150 سال گذشته یاد می‌کرد.

سامی زغیب؛ اقتصاددان و مدیر پژوهشی اندیشکده ابتکار سیاست به میدل‌ایست‌ای گفت: «ما شرایطی را گذارندیم که در آن نه تنها با فروپاشی بخش بانکی و از بین رفتن سهام خصوصی مردم بلکه همچنین با مشکل عمده درآمد مردم در نتیجه رکود، بیکاری، از دست دادن ارز و ... نیز مواجه بودیم.»

لیلا امین؛ مدیر بخش لبنان مرسی کورپس می‌گوید: «لبنان واقعا برای جنگ آماده نیست. تمامی زیرساخت‌های ملی (آب، برق، بهداشت و آموزش عمومی) در این کشور سال‌هاست که در سکوت در حال فروپاشی هستند».

ساکنان لبنان گاهی فقط یک یا دو ساعت در روز برق دولتی دریافت می‌کنند و اکثر مردم برای تهیه برق مورد نیاز خود از ارائه‌دهندگان ژنراتور‌های خصوصی مراجعه کرده و در صورت توان مالی از پنل‌های خورشیدی استفاده می‌کنند. سایر بخش‌ها به ویژه در بحث آموزش، زیر‌ساخت‌‍‍‌‌ها و مسئله بهداشت با چالش‌های مشابهی مواجه‌اند.

جنگ صنعت توریسم لبنان را که بازوی مهمی برای اقتصاد شکننده کشور بود از کار انداخته و بسیاری از مردم به دلیل کوچ اجباری و ترک خانه‌هایشان مشاغل خود را از دست داده‌اند.

بر اساس آخرین گزارش مرسی کورپس؛ 80 درصد از درآمد اقتصاد جنوب لبنان از کشاورزی تهیه می‌شود. در نتیجه مردمی که مجبور به فرار از محل زندگیشان می‌شوند دیگر قادر به کار نیستند. برای مثال از اکتبر سال گذشت تا کنون کشاورزان دو فصل برداشت زیتون را از دست داده‌اند که این ضربه بزرگی برای آن‌ها به حساب می‌آید.

زغیب می‌گوید که مردم تاکنون توانسته‌اند با باقی‌مانده پس‌اندازهای خود زندگی کنند(که قطعا خیلی از آن‌ها همین پس‌انداز را هم ندارند)، اما «(وضعیت)به نقطه‌ای می‌رسد که مردم تمام ذخایر اندک پولیشان را هم تمام کرده‌اند، بعد چه می‌شود؟»

سفر، تجارت، قیمت

مرسی کورپس به ویژه در مورد محاصره لبنان توسط اسرائیل هشدار می‌دهد. زغیب می‌گوید از آنجایی که لبنان تا حد زیادی قادر به واردات کالا و مشارکت در تجارت بین المللی است، قیمت کالاها (تاکنون( افزایش آنچنانی پیدا نکرده است.

در حالی که کارشناسان قبلاً به MEE گفته بودند که سناریوی محاصره بعید به نظر می‌رسد. اما پس از بمباران‌های اسرائیل در مجاورت سه گذرگاه مرزی بین لبنان و سوریه که منجر به بسته شدن دو گذرگاه مرزی شد، نگرانی‌ها در این مورد افزایش یافته است. ارتش اسرائیل همچنین پیشتر تهدید کرده بود که اجازه نمی‌دهد فرودگاه بین‌المللی رفیق حریری به عنوان تنها فرودگاه لبنان، برای هرنوع هدف نظامی مورد استفاده قرار گیرد.

از زمان تشدید درگیری همه شرکت‌های هواپیمایی بین‌المللی پروازهای خود را )به بیروت و از بیروت لغو( کرده‌اند. یک منبع از هواپیمایی لبنان به MEE گفت در حالی که این شرکت تعداد هواپیماهای فعال در ماه اکتبر را به دلیل کاهش تقاضا کاهش داده است، اما هرگز پروازی را لغو نکرده است.

این فرد که علاقه‌ای به فاش شدن اسمش ندارد می‌گوید: نخست وزیر و سفرای کشور‌های غربی پیام‌هایی را نسبت به عدم نگرانی و تضمین امنیت فرودگاه و جاده‌های منتهی به آن ارسال می‌کنند. در حال حاضر یکی از معضلات آن‌ها این است که هواپیماها لبنان را با نهایت ظرفیت پر می‌کنند اما خالی باز می‌گردند.

دستور تخلیه و مختل شدن زندگی شهری

یکی از برجسته‌ترین جنبه‌های جنگ اسرائیل علیه لبنان، دستورات به اصطلاح «تخلیه» هستند. پیام‌هایی که ارتش اسرائیل ارسال به ساکنان مناطقی که در شرف بمباران هستند ارسال می‌کند تا در فرصتی کوتاه از محل فرار کنند.

مونا حرب، استاد مطالعات شهری در دانشگاه آمریکایی بیروت و سرپرست تحقیقات آزمایشگاه شهری بیروت می‌گوید: «این(شرایط) وحشتناک است، (دستور تخلیه) نه فقط زندگی را مختل می‌کند بلکه یک اقدام تروریستی و نوعی جنگ روانی است که علیه لبنان به راه افتاده ست.»

او می‌گوید که این پیام‌های هشدار احساس عادی بودن را در زندگی مردم از بین می‌برد، زیرا آن‌ها هرگز نمی‌دانند چه زمانی ممکن است به آن‌ها دستور خروج داده شود. همچنین باید توجه داشت که بسیاری از این دستورهای تخلیه زمانی ارسال می‌شوند که مردم در خواب هستند.

او افزود: «برنامه‌ریزی اینکه در این زمان چه کاری باید بکنید بسیار دشوار است. شما حتی نمی‌توانید هیچ افقی از فردا و فرداهای خود داشته باشید (چرا که معلوم نیست زنده بمانید یا نه)».

ضاحیه، مقصد اصلی این پیام‌ها است. مکانی که جزو اهداف اصلی بمباران‌های رژیم صهیونیستی محسوب شده و اکنون تقریبا اکثر جمعیت آن آواره شده‌اند. در حالی که دستورات در ضاحیه عمدتاً بر ساختمان‌های مسکونی و اطراف آن‌ها متمرکز شده است، ارتش اسرائیل همچنین به بیش از نیمی از شهر تاریخی صور در جنوب و شهر باستانی بعلبک دستور «تخلیه» داده است.

کشتن یک شهر

رژیم اسرائیل بدون ارائه شواهد معتبر ادعا می‌کند که اماکن فعالیت حزب‌الله را بمباران می‌کند، این در حالی است که حملات هوایی این رژیم جان غیر‌نظامیان، معیشت و محل زندگی آن‌ها را هدف گرفته است. محققان شهری لبنانی اقدامات اسرائیل را به عنوان شهر کشی، یا ویران کردن یا کشتن عمدی یک شهر می‌دانند.

حرب می‌‌گوید: «گستردگی خسارت زیاد است و به گونه‌ای گسترش می‌یابد که زندگی و زیرساخت‌های اجتماعی-اقتصادی، تأسیسات غیرنظامی، بازارها، باغ‌ها، پارک‌ها و هر آنچه که بافت آن شهر را تشکیل می‌دهد را نیز از بین می‌برد و همزمان با این نابودی خاطرات مردم هم نابود می‌شود».

بیشتر مناطق ضاحیه، صور، بعلبک و مناطقی دیگری در لبنان اکنون خالی از سکنه هستند. ساکنانی که تنها دلیل پویایی و در جریان بودن زندگی به حساب می‌آیند. اگر کسی هم در این مناطق باقی مانده باشد به طور مخفیانه زندگی می‌کند و رفت و آمد‌های خود را در اولین ساعات روز انجام می‌دهد. مقیاس ویرانی در مناطق یاد شده به قدری بالاست که هیچ دورنمایی برای بازگشت به این مناطق وجود ندارد.

---