چرا برخی کودکان دچار شب‌ادراری می‌شوند و چه باید کرد؟
شب‌ادراری (Nocturnal enuresis) مسئله‌ای است که خیلی از کودکان بالای ۵ سال یا بچه‌های سنین دبستان و حتی نوجوانان آن را تجربه می‌کنند. شب‌ادراری مشکلی جدی برای سلامتی نیست و در اکثر موارد با بزرگ‌تر شدن کودک برطرف می‌شود؛ اما به‌هرحال شب‌ادراری برای کودکان و والدین ناراحت‌کننده است.
شب‌ادراری دو نوع است:
. شب‌ادراری اولیه: کودکی که شب‌ها هیچ‌وقت کنترل مثانه ندارد و همیشه رختخوابش را خیس می‌کند.
. شب‌ادراری ثانویه: کودکی که برای یک دوره حداقل ۶ماهه، شب‌ها کنترل مثانه دارد؛ اما این کنترل را از دست می‌دهد و دوباره شب‌ادراری دارد.
شب‌ادراری اولیه خیلی بیشتر شایع می‌باشد.
شب‌ادراری ثانویه در بچه‌های بزرگ‌تر یا در نوجوانان باید توسط پزشک ارزیابی شود. خیس کردن رختخواب در این گروه سنی می‌تواند علامت عفونت مجاری ادراری یا دیگر مشکلات سلامتی، مشکلات نورولوژیکی (مرتبط با مغز)، استرس یا دیگر عوارض باشد.
علت‌های شب‌ادراری
علت شب‌ادراری هنوز کاملاً مشخص نیست اما گفته می‌شود به دلیل تأخیر در رشد در حداقل یکی از جنبه‌های زیر شب‌ها رخ می‌دهد:. مثانه: فضای کمتر در مثانه در شب
. کلیه: شب‌ها ادرار بیشتری تولید می‌شود
. مغز: مغز نمی‌تواند طی خواب بیدار شود
در خردسالان و کودکان نوپا، ارتباط بین مغز و مثانه هنوز کاملاً شکل نگرفته و مثانه هر وقت پُر شود، ادرار را رها می‌کند. با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها، این ارتباط بین مغز و مثانه شکل می‌گیرد و به کودک اجازه می‌دهد زمان تخلیه مثانه را کنترل کند. این کنترل معمولاً ابتدا طی روز ایجاد می‌شود و سپس کم‌کم شب‌ها نیز این کنترل به وجود می‌آید.
دیگر علت‌های شب‌ادراری
. ژنتیک: اگر یکی از والدین دچار شب‌ادراری بعد از ۵ سالگی بوده باشد، در ۴۰ درصد موارد، فرزندان نیز دچار این مسئله می‌شوند. اگر هر دوی والدین در زمان کودکی شب‌ادراری داشته‌اند پس این احتمال برای فرزندانشان به ۷۰ درصد می‌رسد.
. استرس: استرس یکی از شایع‌ترین علت‌های شب‌ادراری ثانویه است. کودکانی که به دلایلی مثلاً نقل‌مکان به خانه، شهر، محله یا مدرسه جدید دچار استرس می‌شوند یا با طلاق پدر و مادر یا مرگ یکی از آنها یا یک عزیز مواجه می‌شوند ممکن است دچار شب‌ادراری شوند. استرس ناشی از این موارد می‌تواند باعث شود بچه‌ها شب‌ها رختخواب خود را خیس کنند. درمان استرس، شب‌ادراری را نیز درمان خواهد کرد.
. خواب عمیق: الگوی خواب عمیق می‌تواند بخشی از یک رشد نرمال در نوجوانی باشد. این مسئله طی نوجوانی و بلوغ معمول است، خصوصاً طی سال‌های دبیرستان.
. آپنه انسدادی خواب: در موارد نادر، شب‌ادراری به دلیل خوروپف و آپنه خواب رخ می‌دهد. کودکانی که این عارضه را دارند، راه‌های هوایی آنها دچار انسداد نسبی است و می‌تواند حین خواب، تنفس آنها را چند لحظه‌ای متوقف کند. این اتفاق باعث تغییر در تعادل شیمیایی مغز شده و منجر به شب‌ادراری خواهد شد.
. یبوست: مثانه و روده بسیار نزدیک به هم قرار دارند. یک روده پُر (در اثر یبوست) می‌تواند به مثانه فشار بیاورد و باعث شود کودک کنترل روی مثانه خود را از دست بدهد. اغلب درمان یبوست، اولین قدم برای درمان شب‌ادراری است.
. بیماری مثانه یا کلیه: اگر کودک مشکل کنترل مثانه را هم روزها و هم شب‌ها دارد و علائم دیگری نیز مانند درد حین ادرارکردن یا تکرر ادرار نیز از خود نشان می‌دهد ممکن است دچار مشکلی در کلیه یا مثانه باشد.
. بیماری نورولوژیک: گاهی مشکلی در نخاع که هم‌زمان با رشد اتفاق افتاده یا مشکلی که از اوایل کودکی وجود داشته می‌تواند باعث شب‌ادراری شود. اگر کودک علائم دیگری هم دارد؛ مانند بی‌حسی، گزگز یا درد در پاها، ممکن است پای یک مشکل نخاعی در میان باشد. اما این علت بسیار نادر است.
. دیگر بیماری‌ها یا داروها: در مواردی نادر، بیماری‌هایی مانند دیابت می‌توانند باعث شب‌ادراری در کودکان شوند. طبق یک سری از یافته‌ها، کودکانی که نقص توجه یا بیش‌فعالی دارند بیشتر مستعد شب‌ادراری‌اند که دلیل آن تفاوت‌هایی در مواد شیمیایی مغز است. برخی از داروها نیز می‌توانند احتمال شب‌ادراری را افزایش دهند.
اثرات هیجانی شب‌ادراری
شب‌ادراری می‌تواند هم بر کودک و هم بر خانواده‌اش اثر هیجانی بگذارد. کودک ممکن است احساس شرم و خجالت و اضطراب کند یا دچار ضعف اعتمادبه‌نفس شود و این بر روابط و کیفیت زندگی و مدرسه‌اش نیز اثر می‌گذارد.بچه‌هایی که مشکل شب‌ادراری دارند از شب ماندن در هر جایی غیر از خانه خودشان اجتناب می‌کنند. خواهر و برادرهای دیگر ممکن است نیمه‌شب متوجه بیدارشدن پدر و مادر به دلیل شب‌ادراری کودک شوند و این مسئله کودک را خجالت‌زده می‌کند.
خیلی مهم است یادتان باشد شب‌ادراری کودک شما تقصیر او نیست و کودک کنترلی روی این مسئله ندارد. اعضای خانواده یا دوستان نباید به کودک احساس شرم بدهند یا او را سرزنش کنند. در عوض به پزشک کمک کنید تا علت شب‌ادراری را شناسایی کرده و راهکارهای مناسب را توصیه کند.
شب‌ادراری کودک چگونه ارزیابی می‌شود؟
پزشک کودک شما ابتدا سابقه پزشکی او را مرور کرده و سؤال‌هایی در مورد دیگر علائم می‌پرسد؛ مثلاً آیا کودک تکرر ادرار دارد؟ آیا حین ادرارکردن درد یا سوزش دارد؟ پزشک در مورد الگوی خواب، الگوی دفع و وضعیت سلامت خانواده نیز سؤال‌هایی می‌پرسد. پزشک می‌پرسد آیا والدین نیز مشکل شب‌ادراری داشته‌اند یا خیر. همچنین پزشک در مورد حوادث استرس برانگیز در زندگی کودک می‌پرسد.از کودک معاینه کاملی به عمل می‌آید از جمله آزمایش ادرار. این آزمایش هر گونه علامت بیماری یا عفونت را نشان می‌دهد. در بیشتر موارد، نتیجهٔ آزمایش خون کودک کاملاً نرمال است.
آیا درمانی برای شب‌ادراری بچه‌های بزرگ‌تر یا نوجوانان وجود دارد؟
بله، اما درمان شب‌ادراری بستگی به علت آن دارد که باید مدیریت شود. به‌طورکلی بچه‌هایی که خودشان در برنامه درمانی‌شان فعال هستند، نتیجهٔ بهتری می‌گیرند و شب‌ادراری آنها برطرف می‌شود.داروها
تنها دو دارو وجود دارد که برای شب‌ادراری تأیید شده است: ایمی‌پرامین و دسموپرسین. لازم به ذکر است که معمولاً با توقف مصرف دارو، شب‌ادراری دوباره برمی‌گردد، مگر اینکه کودک بزرگ‌تر شود و شب‌ادراری‌اش برطرف شود.
. ایمی‌پرامین برای بعضی از بچه‌ها به‌خوبی جواب می‌دهد. احتمال اوردوز این دارو وجود دارد؛ بنابراین خیلی مهم است که مصرف این دارو در کودکان به‌دقت کنترل شود. توصیه می‌شود پیش از شروع مصرف ایمی‌پرامین، تست نوار قلب گرفته شود؛ چون کودکانی که نتیجهٔ نوار قلبشان نرمال نیست نباید از این دارو استفاده کنند.
. دسموپرسین کمک می‌کند بدن کودک ادرار کمتری تولید کند و می‌تواند شرایط را برای بچه‌هایی که شب‌ادراری دارند، ۴۰ تا ۶۰ درصد بهتر کند. این دارو هم به‌صورت اسپری بینی و هم به‌صورت قرص وجود دارد و قبل از خواب مصرف می‌شود. بعد از مصرف دسموپرسین نباید مایعات مصرف شود تا ریسک عدم تعادل در الکترولیت‌های بدن کمتر شود.
داروی اکسی‌بوتینین هم می‌تواند داروی مؤثری باشد، خصوصاً در بیمارانی که به دسموپرسین به‌تنهایی جواب نداده‌اند می‌توان از ترکیب این دو دارو استفاده کرد.
توصیه‌هایی برای والدین
. مصرف غذاها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار و اسنک‌های شور و نوشیدنی‌های قندی را برای کودک محدود کنید، خصوصاً طی عصر.. کودک را تشویق کنید طی روز به طور منظم به دستشویی برود (هر دو تا سه ساعت) و دقیقاً قبل از خواب.
. در صورت نیاز کودک را طی شب فقط یک‌بار برای دستشویی رفتن بیدار کنید. بیشتر از یک‌بار کودک را بیدار کردن خواب او را دچار اختلال می‌کند و روز بعد دچار مشکلاتی در مدرسه خواهد شد.
آیا ممکن است شب‌ادراری تا بزرگسالی ادامه پیدا کند؟
شب‌ادراری معمولاً خودبه‌خود برطرف می‌شود. بیشتر بچه‌ها با رسیدن به سال‌های نوجوانی یا زودتر این مشکل را نخواهند داشت. شب‌ادراری ثانویه نیز با درمان علت اصلی برطرف می‌شود. اما اگر شب‌ادراری در سال‌های آخر نوجوانی همچنان ادامه داشت باید توسط پزشک بررسی شود.یادتان باشد...
هرگز برای مشورت در مورد شب‌ادراری فرزندتان با پزشکش تردید نکنید تا بتوانید هر چه زودتر راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنید.
بیشتر بخوانید
