خدا به چه کسانی رزق بیحساب میدهد؟
در شش آیه از قرآن سخن از «رزق بیحساب» به میان آمده است. این تعبیر به چه معناست و به چه کسانی تعلق میگیرد؟
در شش آیه از قرآن، واژۀ "رزق" با قید "بیحساب" به کار رفته است. یکی از زیباترین نمونهها را در سوره آل عمران درباره حضرت مریم سلامالله علیها میبینیم. آنجا که قرآن میگوید:
«هر بار که زکریا به محراب مریم وارد میشد، نزد او رزقی مییافت. یک بار پرسید: ای مریم! این رزق از کجا برای تو آمده است؟ مریم پاسخ داد: این از سوی خداوند است؛ زیرا خداوند به هر که بخواهد، بیحساب عطا میکند.» (آل عمران: 37)
اما "رزق بیحساب" به چه معناست؟ مرحوم طبرسی در تفسیر "مجمعالبیان" پنج توضیح درباره معنای این عبارت آورده است:
1. خداوند به قدری عطا میکند که از شدت فراوانی قابل شمارش نیست.
2. در دنیا، خداوند روزی افراد را بر اساس اعمالشان نمیدهد؛ بنابراین ثروت زیاد دلیل بر منزلت نزد خدا نیست. اگر این رزق به نعمتهای آخرت اشاره داشته باشد، یعنی خداوند به مؤمنان بیش از آنچه شایستگی دارند، عطا میکند.
3. خداوند بدون اینکه کسی از او سؤال کند یا پاداشی انتظار داشته باشد، عطا میکند.
4. هر آنچه از خدا میرسد، حتی اگر کوچک باشد، از سرچشمۀ بیپایان لطف اوست.
5. در بهشت، خداوند به اندازهای رزق میدهد که بینهایت و غیرقابل شمارش است.
طبرسی در پایان این بحث، اشاره میکند که همۀ این دیدگاهها درست و قابل پذیرش هستند.
برخی مفسران معاصر نیز معتقدند که "بیحساب" میتواند به معنای رزق از راههای غیرمتعارف و خارج از محاسبات معمول باشد.
1. پارسایان
در آیه 212 سوره بقره میخوانیم: «زندگی دنیا برای کافران زیبا جلوه داده شده و آنها مؤمنان را مسخره میکنند. اما در روز قیامت، پرهیزگاران برتر از آنان خواهند بود؛ و خدا به هرکه بخواهد، بیحساب عطا میکند.»
این آیه اشاره به پاداش بیکران پرهیزگاران در آخرت دارد.
2. ایمان و عمل صالح
در آیه 40 سوره غافر آمده است: «هرکس کار بدی انجام دهد، جزایی معادل آن میبیند؛ و هر مرد یا زنی که مؤمن باشد و عمل صالح انجام دهد، به بهشت وارد میشود و در آنجا به او رزقی بیحساب عطا میگردد.»
3. یاد خدا، اقامۀ نماز و پرداخت زکات
در آیات 37 و 38 سوره نور آمده است: «مردانی هستند که تجارت و داد و ستد، آنها را از یاد خدا، نماز و پرداخت زکات غافل نمیکند. آنها از روزی میترسند که در آن دلها و دیدگان زیر و رو میشود. خداوند به آنان پاداشی بهتر از اعمالشان میدهد و از فضل خود به آنها افزون میکند؛ و به هرکس که بخواهد، بیحساب روزی میدهد.»
این آیه اشاره به افرادی دارد که حتی امور حلال و روزمره مانند تجارت، آنان را از یاد خدا و انجام وظایف دینیشان غافل نمیکند. چنین افرادی، مشمول رزق بیحساب الهی در دنیا، آخرت، یا هر دو خواهند شد.
در نهایت، رزق بیحساب نصیب کسانی میشود که با ایمان و تقوا زندگی کرده، به اعمال نیک روی آورده و در مسیر خداوند ثابتقدم بودهاند.
«هر بار که زکریا به محراب مریم وارد میشد، نزد او رزقی مییافت. یک بار پرسید: ای مریم! این رزق از کجا برای تو آمده است؟ مریم پاسخ داد: این از سوی خداوند است؛ زیرا خداوند به هر که بخواهد، بیحساب عطا میکند.» (آل عمران: 37)
اما "رزق بیحساب" به چه معناست؟ مرحوم طبرسی در تفسیر "مجمعالبیان" پنج توضیح درباره معنای این عبارت آورده است:
1. خداوند به قدری عطا میکند که از شدت فراوانی قابل شمارش نیست.
2. در دنیا، خداوند روزی افراد را بر اساس اعمالشان نمیدهد؛ بنابراین ثروت زیاد دلیل بر منزلت نزد خدا نیست. اگر این رزق به نعمتهای آخرت اشاره داشته باشد، یعنی خداوند به مؤمنان بیش از آنچه شایستگی دارند، عطا میکند.
3. خداوند بدون اینکه کسی از او سؤال کند یا پاداشی انتظار داشته باشد، عطا میکند.
4. هر آنچه از خدا میرسد، حتی اگر کوچک باشد، از سرچشمۀ بیپایان لطف اوست.
5. در بهشت، خداوند به اندازهای رزق میدهد که بینهایت و غیرقابل شمارش است.
طبرسی در پایان این بحث، اشاره میکند که همۀ این دیدگاهها درست و قابل پذیرش هستند.
برخی مفسران معاصر نیز معتقدند که "بیحساب" میتواند به معنای رزق از راههای غیرمتعارف و خارج از محاسبات معمول باشد.
اما چه کسانی مشمول رزق بیحساب الهی میشوند؟
هر کدام از تعاریف بالا را که از رزق بیحساب بپذیریم این سؤال مطرح است که خداوند رزق بیحساب را نصیب چه کسانی میکند؟ به عبارت دیگر، چه اعمالی باعث میشود انسان در مجرای رزق بیحساب واقع شود؟1. پارسایان
در آیه 212 سوره بقره میخوانیم: «زندگی دنیا برای کافران زیبا جلوه داده شده و آنها مؤمنان را مسخره میکنند. اما در روز قیامت، پرهیزگاران برتر از آنان خواهند بود؛ و خدا به هرکه بخواهد، بیحساب عطا میکند.»
این آیه اشاره به پاداش بیکران پرهیزگاران در آخرت دارد.
2. ایمان و عمل صالح
در آیه 40 سوره غافر آمده است: «هرکس کار بدی انجام دهد، جزایی معادل آن میبیند؛ و هر مرد یا زنی که مؤمن باشد و عمل صالح انجام دهد، به بهشت وارد میشود و در آنجا به او رزقی بیحساب عطا میگردد.»
3. یاد خدا، اقامۀ نماز و پرداخت زکات
در آیات 37 و 38 سوره نور آمده است: «مردانی هستند که تجارت و داد و ستد، آنها را از یاد خدا، نماز و پرداخت زکات غافل نمیکند. آنها از روزی میترسند که در آن دلها و دیدگان زیر و رو میشود. خداوند به آنان پاداشی بهتر از اعمالشان میدهد و از فضل خود به آنها افزون میکند؛ و به هرکس که بخواهد، بیحساب روزی میدهد.»
این آیه اشاره به افرادی دارد که حتی امور حلال و روزمره مانند تجارت، آنان را از یاد خدا و انجام وظایف دینیشان غافل نمیکند. چنین افرادی، مشمول رزق بیحساب الهی در دنیا، آخرت، یا هر دو خواهند شد.
در نهایت، رزق بیحساب نصیب کسانی میشود که با ایمان و تقوا زندگی کرده، به اعمال نیک روی آورده و در مسیر خداوند ثابتقدم بودهاند.