با وسایل الکترونیکی منسوخ و ناکارآمد چه می‌کنند؟

 زباله‌های الکترونیکی که به‌عنوان e-waste نیز شناخته می‌شوند، شامل دستگاه‌های الکترونیکی دور ریخته شده‌ای هستند که به دلیل پیشرفت فناوری و عدم نیاز به آن‌ها دیگر قابل‌استفاده نیستند. این زباله‌ها معمولاً شامل رایانه‌ها، تلفن‌های همراه، تلویزیون‌ها و لوازم‌خانگی می‌شوند. سرانجام این زباله‌ها می‌تواند تأثیرات عمیق و منفی بر محیط‌زیست و سلامت انسان‌ها داشته باشد.

 سرانجام زباله‌های الکترونیکی چه می‌شود؟

 زباله‌های الکترونیکی پس از دورریختن به چندین مسیر مختلف می‌روند:

دفن در زمین: یکی از رایج‌ترین روش‌ها، دفن زباله‌های الکترونیکی در محل‌های دفن زباله است. این زباله‌ها می‌توانند سال‌ها در زمین باقی بمانند و مواد سمی مانند سرب و جیوه را آزاد کنند که به خاک و آب‌های زیرزمینی نفوذ کرده و به اکوسیستم آسیب می‌زنند. مواد سمی موجود در زباله‌های الکترونیکی می‌توانند به خاک نفوذ کرده و کیفیت آن را تحت‌تأثیر قرار دهند. این آلودگی ممکن است به محصولات کشاورزی آسیب بزند و سلامت انسان‌ها را تهدید کند.

مواد شیمیایی سمی که از زباله‌های الکترونیکی آزاد می‌شوند، می‌توانند به آب‌های زیرزمینی و سطحی نفوذ کنند. این آلودگی نه‌تنها بر اکوسیستم‌های آبی تأثیر منفی دارد؛ بلکه ممکن است به‌سلامت انسان‌هایی که از این منابع آب استفاده می‌کنند نیز آسیب برساند.
سوزاندن: در برخی موارد، زباله‌های الکترونیکی برای استخراج فلزات باارزش سوزانده می‌شوند. این روش نه‌تنها باعث آلودگی هوا می‌شود؛ بلکه مواد سمی را نیز آزاد می‌کند که می‌تواند به‌سلامت انسان‌ها آسیب برساند. سوزاندن زباله‌های الکترونیکی باعث آزادشدن ذرات سمی در هوا می‌شود که ممکن است منجر به بیماری‌های تنفسی و دیگر مشکلات سلامتی شود.
بازیافت: یکی از بهترین گزینه‌ها برای مدیریت زباله‌های الکترونیکی، بازیافت آن‌ها است. در این فرایند، دستگاه‌های الکترونیکی به‌دقت جدا شده و مواد ارزشمندی مانند طلا، نقره و مس بازیابی می‌شوند. این فرایند شامل مراحل جمع‌آوری، جداسازی، خردکردن و پردازش مواد است تا بتوان از آن‌ها در تولید محصولات جدید استفاده کرد.
بازسازی و استفاده مجدد: برخی از دستگاه‌های الکترونیکی هنوز قابلیت استفاده دارند و می‌توانند بازسازی شوند. این روش نه‌تنها به کاهش زباله کمک می‌کند؛ بلکه منابع جدیدی را نیز حفظ می‌کند.

 چگونه زباله‌های الکترونیکی بر سلامت شما تأثیر می‌گذارد؟

 زباله‌های الکترونیکی فقط بر محیط‌زیست، حیات‌وحش و گیاهان تأثیر نمی‌گذارند. بلکه می‌تواند باعث بیماری‌های مزمن ریوی و سرطان در انسان شود.

 به طور خاص، قرارگرفتن در معرض باریم، کروم، سرب، روی و نیکل می‌تواند به کلیه‌ها، قلب، مغز و سیستم عصبی و تولیدمثل آسیب برساند. زباله‌های الکترونیکی ممکن است اثرات تراتوژنیک (به تأثیر موادی گفته می‌شود که قادر به عبور از جفت بوده و ممکن است به رشد و تکوین جنین یا رویان آسیب جدی وارد کرده و منجر به ناهنجاری در جنین یا نوزاد شوند) نیز داشته باشند. اگرچه این هنوز یک حوزه تحقیقاتی فعال است، برخی مطالعات نشان داده‌اند که این مواد می‌توانند باعث مرده‌زایی شوند و بر وزن نوزادان تازه‌متولدشده تأثیر بگذارند. در نهایت، زمانی که کودکان متولد نشده در معرض این نوع مواد زائد قرار می‌گیرند، می‌تواند شانس ابتلا به مشکلات سلامت روان و مشکلات رفتاری را افزایش دهد.

 برای کاهش اثرات منفی زباله‌های الکترونیکی، چندین راهکار وجود دارد:

بازیافت مسئولانه: تشویق به بازیافت صحیح زباله‌های الکترونیکی با استفاده از مراکز معتبر بازیافت که استانداردهای زیست‌محیطی را رعایت کنند.

آگاهی مصرف‌کننده: آموزش مصرف‌کنندگان درباره خطرات ناشی از زباله‌های الکترونیکی و ترویج روش‌های صحیح دفع آن‌ها.

 مسئولیت تولیدکننده: برنامه‌هایی مانند مسئولیت تولیدکننده (EPR) که تولیدکنندگان را ملزم به مدیریت زباله‌های خود می‌کند، می‌تواند کمک‌کننده باشد.

 در ایران اوضاع چگونه است؟

 سالانه ۴۰۰ هزار تن زباله الکترونیکی در ایران تولید می‌شود، اما طبق گزارش اتاق بازرگانی تهران، اثرات زیست‌محیطی و ارزش اقتصادی این زباله‌ها به‌طورجدی نادیده گرفته می‌شود. تهران به دلیل جمعیت بالا و تمرکز واحدهای مختلف دولتی و تجاری، سهم زیادی در تولید این نوع پسماندها دارد. نبود برنامه‌ریزی مناسب و فرهنگ بازیافت در این حوزه، علاوه بر تهدید محیط‌زیست، فرصت‌های اقتصادی زیادی را نیز از بین برده است. در سطح جهانی نیز تولید زباله‌های الکترونیکی به طور مستمر در حال افزایش است و انتظار می‌رود تا سال ۲۰۳۰ به ۸۲ میلیون تن برسد. در سال ۲۰۲۲، کمتر از ۲۵ درصد از این زباله‌ها بازیافت شده است.

 به‌طورکلی در ایران، قوانین خاصی برای مدیریت و بازیافت زباله‌های الکترونیکی وجود دارد، اما این قوانین به طور کامل و مؤثر اجرا نمی‌شوند.

 مثلاً قانون مدیریت پسماندها به‌منظور حفظ محیط‌زیست و مدیریت پسماندها تصویب شده است و در این قانون، توجه ویژه‌ای به پسماندهای خطرناک از جمله زباله‌های الکترونیکی شده است، اما جزئیات اجرایی آن هنوز به طور کامل مشخص نیست. همچنین ایران یکی از کشورهای امضاکننده کنوانسیون بازل است که هدف آن کنترل جابه‌جایی زباله‌های خطرناک بین کشورها و جلوگیری از انتقال زباله‌های خطرناک از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای درحال‌توسعه است. بااین‌حال، اجرای مؤثر این کنوانسیون در کشور با چالش‌هایی مواجه است.

عدم وجود زیرساخت‌های کافی و نبود شیوه‌های منظم و اصولی برای بازیافت زباله‌های الکترونیکی، کمبود اطلاع‌رسانی درباره خطرات ناشی از این زباله‌ها، کمبود آگاهی عمومی از خطرات زباله‌های الکترونیکی و روش‌های صحیح دفع آن‌ها و نقص در نظارت و اجرا از چالش‌های مدیریت و بازیافت زباله‌های الکترونیکی در ایران است. همچنین برخی کارشناسان معتقدند که سازمان حفاظت محیط‌زیست نتوانسته است برنامه‌ریزی مناسبی برای مدیریت این نوع زباله‌ها ارائه دهد.

 در نتیجه، اگرچه قوانین و مقرراتی برای بازیافت زباله‌های الکترونیکی در ایران وجود دارد، اما نیاز به بهبود و اجرای مؤثرتر آن‌ها احساس می‌شود تا بتوان به‌طورجدی با چالش‌های ناشی از زباله‌های الکترونیکی مقابله کرد.

 تأثیر زباله‌های الکترونیکی بر اکوسیستم‌ها عمیق است و بر خاک، آب، کیفیت هوا و تنوع زیستی تأثیر می‌گذارد. مدیریت مؤثر و بازیافت برای کاهش این اثرات زیست‌محیطی بسیار مهم است. با اتخاذ شیوه‌های مسئولانه و حمایت از راه‌حل‌های پایدار، می‌توانیم ردپای اکولوژیکی زباله‌های الکترونیکی را کاهش دهیم و به داشتن یک سیاره سالم‌تر کمک کنیم.
 
 https://www.mol-e.co/en/news/the-impact-of-electronic-waste

 https://www.hightechrecyclingmi.com/how-electronic-waste-impacts-the-environment-human-health/

 https://elytus.com/blog/e-waste-and-its-negative-effects-on-the-environment.html
  

---