قصه پرغصه جنگل‌های الیمالات 

جنگل الیمالات در بخش چمستان شهرستان نور، که از اواخر سال گذشته به دلیل تخریب بخشی از آن توسط سرمایه‌گذار به منظور ایجاد پارکینگ برای مجتمع گردشگری در کانون توجه قرار گرفته بود، دوباره خبرساز شده است. علت این توجه دوباره، ادامه تخریب جنگل است.

داستان از کجا شروع شد؟ 

در بعدازظهر روز شنبه، ۱۰ شهریور، با ورود سازه‌های فلزی و گروهی از افراد به محدوده پیرامونی منطقه گردشگری الیمالات و آغاز فعالیت لودر برای تسطیح و خاکبرداری، تصاویری در شبکه‌های اجتماعی از تحرکات این گروه منتشر شد و گزارش‌هایی نیز به یگان حفاظت منابع طبیعی مبنی بر تخریب مجدد جنگل و ادامه فعالیت سرمایه‌گذار رسید. نیروهای یگان حفاظت منابع طبیعی استان و شهرستان نیز به منطقه اعزام شدند و به گفته سرپرست اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران، پیش از رسیدن نیروهای یگان حفاظت، حدود ۸۰ متر مربع از جنگل تخریب شده بود که با ورود مأموران، عملیات تخریب متوقف و تجهیزات و سازه‌های وارد شده از منطقه خارج شد.

این قصه سر دراز دارد 

جنگل الیمالات، نامی که مدتی است از سر زبان رسانه‌ها نمی‌افتد. اولین بار فروردین‌ماه ۱۴۰۳ بود که تیتر اخبار شد، با این عنوان که قرار است تعداد زیادی از درختان جنگل الیمالات به بهانه احداث پارکینگ برای مجتمع تجاری تفریحی جدید الیمالات در کنار دریاچه قطع شوند. 

محمد درویش، فعال محیط‌زیست در این‌باره می‌گوید: "اولین بار که این ماجرا رسانه‌ای شد، اسفند ۱۴۰۲ بود. خبر آمد که به بهانه توسعه طرح گردشگری، مجریان آن طرح ۳ هزار درخت را قطع کرده‌اند. البته این سه هزار درخت، اظهار نظر خودشان است، اما فعالان محیط زیست منطقه می‌گویند رقم قطع درختان بیش از ۴ هزار درخت است. دادستان مازندران به این ماجرا ورود کرد و آن طرح متوقف و مدیرکل منابع طبیعی مازندران برکنار شد. همچنان آن پرونده در حال طی کردن روند قانونی بود تا اینکه ۱۰ شهریور دادستان مازندران از سمت خود کنار‌زده شد و مجریان طرح گردشگری با سوءاستفاده از این فرصت دوباره به فعالیتشان پرداختند."

الیمالات گوشه‌ای از کارنامه جنگل‌خواری است 

الیمالات تنها یک نمونه کوچک از روند تخریب جنگل‌های کشور تحت عناوین مختلف است. یک‌بار به بهانه احداث شهرک صنعتی، یک‌بار توسعه کشاورزی، گاهی برای ساخت مسکن مهر و حالا هم برای طرح‌های گردشگری. 

به گفته محمد درویش، بر اساس مطالعات مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها، وسعت جنگل‌های کشور از ۳.۵ میلیون هکتار در دهه ۳۰ به ۱.۶ میلیون هکتار کاهش یافته است؛ یعنی در ۷۰ سال گذشته بیش از نیمی از جنگل‌هایمان را از دست داده‌ایم. همچنین، گزارشی که اوایل دهه ۹۰ توسط کمیسیون اصل نود مجلس منتشر شد، نشان می‌دهد که دو میلیون هکتار از مناطق منابع طبیعی به طور قانونی تغییر کاربری یافته‌اند. بر اساس آمار منابع طبیعی، وسعت جنگل‌های کشور به ۸۵ میلیون هکتار کاهش یافته و در دهه اخیر حدود پنج میلیون هکتار از جنگل‌هایمان از بین رفته است. این آمارها به وضوح نشان می‌دهند که ما در حال نابودی «ریه‌های» سرزمین‌مان هستیم.

 پیشگیری بهتر از درمان 

درباره چند و چون دقیق‌تر ماجرا، ما در تبیان به سراغ رضا حنیف‌گلزار، فعال محیط زیست رفتیم. او درباره علت اولیه این ماجرا این‌طور توضیح می‌دهد:  "در الیمالات تخلفی رخ داده که این تخلف در ابتدا به دلیل واگذاری دریاچه سد الیمالات به همراه قسمتی از جنگل‌های اطرافش به بخش خصوصی برای اجرای طرح‌های گردشگری توسط وزارت نیرو بود. دوم، خود وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مقصر است که مجوز اجرای این طرح و احداث مجتمع گردشگری را صادر کرده، و سوم، وزارت جهاد کشاورزی که سازمان منابع طبیعی زیرمجموعه این وزارتخانه است و متولی صیانت از منابع طبیعی و عرصه‌های ملی است. این سه مجموعه در رخداد این موضوع هر یک به نوعی مقصرند."

این بنا اصلا چطور مجوز گرفت؟ 

او درباره اینکه بهانه اولیه برای احداث پارکینگ و مجتمع در این محدوده چه بوده، این‌طور پاسخ می‌دهد: "فروردین‌ماه برای اولین بار بود که این تخلف مطرح و رسانه‌ای شد. توجیهاتی که آن زمان ارائه می‌کردند این بود که ما صرفاً عرصه‌ای که زیر کابل فشار قوی برق است را تغییر کاربری می‌دهیم تا تبدیل به پارکینگ برای مجتمع گردشگری کنیم. اگرچه خود این مورد هم غیرقانونی و تخلف بوده ولی امروز شاهد این هستیم که جدای از آن عرصه زیر کابل فشار قوی، جنگل‌های اطراف آن هم در واقع مورد تجاوز قرار گرفته است." 

توجیهاتی که گویا خیلی زود هم زیر پا گذاشته شدند: "فیلم‌ها و عکس‌هایی که خصوصاً طی روزهای گذشته منتشر شد، آشکارا بیانگر این هستند که سرمایه‌گذار مجتمع گردشگری الیمالات در واقع هر روز عرصه بیشتر و بیشتری از منابع طبیعی را تصرف و تخریب می‌کند. حالا با هر بهانه‌ای؛ ساخت پارکینگ یا مسائل دیگر؛ هم پوشش گیاهی و هم منابع خاکی را نابود می‌کنند."

الان اوضاع الیمالات چگونه است؟ 

از حنیف رضا گلزار درباره آخرین وضعیت الیمالات می‌پرسیم و او می‌گوید: "آخرین اتفاقی که افتاده این است که روز سه‌شنبه ۱۳ شهریور با حکم مرجع قضایی، عرصه به نوعی پلمپ شده است. منتها همه ما می‌دانیم که این برخوردها یا واکنش‌ها موقتی هستند و بعد از مدتی دوباره با حکم مرجع قضایی، پلمپ فک می‌شود و همان اتفاقات دوباره رخ خواهد داد. ما خواسته‌مان این است که برخورد قضایی جدی با متخلفین رخ بدهد؛ یعنی حکمی که برای متخلف صادر می‌شود متناسب با حجم تخلفی که انجام داده باشد تا حالت بازدارندگی ایجاد کند و بعدها ما شاهد وقوع دست‌درازی‌های دیگر به منابع طبیعی و اراضی ملی به این آسانی نباشیم." 

این فعال محیط‌زیست درباره نقش بازدارندگی جریمه‌های مناسب در حوزه تخلفات زیست‌محیطی نیز این‌طور ادامه می‌دهد: "فروردین‌ماه عرصه پلمپ نشده بود و صرفاً برای پیمانکار طرح گردشگری تشکیل پرونده انجام شد. گویا جریمه‌ای که در نظر گرفته شد بازدارنده نبود و در نتیجه این اتفاقی که اکنون می‌بینیم، دوباره رخ داد و این گروه به تصرفشان در این عرصه ادامه دادند. الیمالات جزو عرصه ملی و منابع طبیعی کشور است و متعلق به همه مردم ایران. اینکه شخص یا گروهی به بهانه طرح گردشگری بخواهد پوشش گیاهی را نابود کند یا منابع خاک را از بین ببرد، واقعاً توجیه‌ناپذیر است. ما همین الان نیز قوانین مناسب و بازدارنده برای پیشگیری از وقوع جرم‌هایی مشابه تخلف الیمالات داریم اما متاسفانه دستگاه‌های مربوطه آن‌چنان که باید عمل نمی‌کنند." 

---