علت‌های احتمالی درد تخمدان
تخمدان‌ها غده‌های کوچکی در طرفین رحم هستند که به‌عنوان بخشی از فرایند تولیدمثل، تخمک‌هایی تولید و ذخیره می‌کنند. آنها هورمون‌هایی نیز تولید می‌کنند که تخمک‌گذاری و سیکل قاعدگی را کنترل می‌کنند؛ بنابراین تخمدان‌ها در سلامتی و عملکرد تناسلی زنانی که در سن باروری هستند نقش دارد.
درد تخمدان چگونه است؟
چگونه بودن درد تخمدان بستگی به علت آن دارد. این درد را می‌توانید در پایین شکم، زیر ناف، در لگن یا در پایین کمر احساس کنید و گاهی این درد به کشاله ران نیز می‌کشد. اگر دردی که دارید مربوط به تخمک‌گذاری باشد شاید آن را فقط در یک سمت شکم یا لگن احساس کنید. درد در تخمدان‌ها می‌تواند به‌صورت دردی تکرارشونده یا مبهم و مداوم احساس شود، یعنی یک احساس ناراحتی کلی یا فشار در ناحیه داشته باشید که می‌تواند مدت طولانی ادامه داشته باشد. همچنین شاید درد تخمدان را به‌صورت دردی حاد و تیز احساس کنید که گاهی هست و گاهی نه. در خیلی از موارد، درد یا ناراحتی مرتبط با سیکل قاعدگی است و در عرض دو سه روز برطرف می‌شود. اما درد تخمدان می‌تواند ناشی از یک عارضه پنهان نیز باشد که به بررسی‌های پزشکی نیاز دارد.تخمک‌گذاری
تخمک‌گذاری معمولاً هر ماه و در نیمهٔ سیکل قاعدگی رخ می‌دهد. درد تخمک‌گذاری معمولاً به‌صورت دردی خفیف و کسل‌کننده در یک سمت لگن احساس می‌شود، زیرا هر بار فقط یکی از تخمدان‌ها تخمک آزاد می‌کند. این درد می‌تواند ناگهانی و شدید هم باشد.
دیگر علائم تخمک‌گذاری:
. تهوع
. خونریزی خفیف
. ترشحات
درد تخمک‌گذاری معمولاً بیشتر از یکی دو روز نیست و در برخی موارد می‌تواند فقط چند ساعت یا حتی چند دقیقه باشد. همچنین ممکن است دقیقاً قبل از پریود یا حین پریود درد تخمدان داشته باشید. این گرفتگی‌ها و دردهای قاعدگی زمانی رخ می‌دهند که رحم منقبض می‌شود.
درد تخمک‌گذاری و گرفتگی‌های قاعدگی معمولاً نگران‌کننده نیستند؛ اما گاهی می‌توانند علامتی از یک عارضه جدی مانند اندومتریوز یا یک عفونت منتقله از راه جنسی (STI) باشند.
تخمدان‌ها نزدیک خیلی از اندام‌های دیگر قرار دارند، مانند مثانه، رحم، کلیه‌ها، آپاندیس و پایین روده‌ها؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که دردی که در تخمدان‌ها احساس می‌کنید مربوط به عضو یا بافت دیگری در این قسمت‌ها باشد
کیست تخمدان
کیست تخمدان، کیسه‌ای ریز است که روی سطح تخمدان تشکیل می‌شود. کیست تخمدان انواع مختلفی دارد و معمولاً خوش‌خیم است. معمول‌‌ترین کیست‌های تخمدان پُر از مایع هستند که طی قاعدگی شکل‌گرفته و خودشان از بین می‌روند.
دیگر انواع کیست تخمدان:
. کیست اندومتریوما یا کیست شکلاتی: این کیست پُر از مایعی قهوه‌ای‌رنگ است که در واقع خون قاعدگی و بافت‌های قدیمی آندومتر است.
. کیست درموئید: این کیست از سلول‌هایی تشکیل شده و ممکن است حاوی بافت‌هایی از پوست یا مو باشد. این کیست‌ها مربوط به سیکل قاعدگی نبوده و همیشه هم درد ندارند. یعنی ممکن است مدت‌ها تشخیص داده نشوند تا زمانی که علامت‌هایی ایجاد کنند.
کیست تخمدان اگر علامتی ایجاد کند می‌تواند به این صورت باشد:
. درد لگن، از دردی کسل‌کننده گرفته تا احساس سنگینی و دردی تیز و ناگهانی
. درد حین رابطه جنسی
. خستگی یا احساس بی‌حالی
. پریودهای سنگین و نامنظم یا سبُک
. تورم شکم
. احساس پُری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
. نیاز مکرر به دفع ادرار
. عفونت‌های ادراری
یکی از ریسک‌های اصلی کیست‌ها تخمدان این است که می‌توانند خیلی بزرگ شده و در نهایت پاره شوند یا ممکن است پیچ بخورند و مسیر خون به تخمدان را مسدود کنند. علائم هر دو نوع اتفاق می‌تواند شامل خونریزی زیاد، دردی شدید در شکم که به کشاله ران می‌زند، تب، استفراغ و تهوع باشد. هر دوی این عوارض نادرند اما اگر اتفاق بیفتند وضعیت اورژانسی ایجاد می‌کنند.
بیماری التهابی لگن
بیماری التهابی لگن یک عفونت است که می‌تواند در اندام‌های تناسلی زنانه منتشر شود از جمله دهانه رحم، رحم، لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها. این عفونت می‌تواند ناشی از باکتری‌های منتقله از راه جنسی مانند سوزاک یا کلامیدیا باشد؛ اما همیشه هم این‌طور نیست. گاهی عفونت لگن در اثر عفونتی بعد از زایمان، سقط‌جنین یا یک عمل تهاجمی دیگر رخ می‌دهد.
عفونت لگن همیشه هم علائم قابل‌توجهی ندارد و بسیاری از این علائم می‌توانند خفیف یا خیلی شبیه علائم دیگر مشکلات سلامتی باشند:
. درد در لگن یا شکم
. نیاز مکرر به دفع ادرار
. احساس سوزش حین ادرارکردن
. خونریزی‌های نامنظم
. تب
بیماری التهابی لگن معمولاً با یک دوره آنتی‌بیوتیک برطرف می‌شود؛ اما در صورت عدم درمان می‌تواند باعث آسیب‌های دائمی به سیستم تناسلی نیز بشود. این عارضه می‌تواند باعث ناباروری یا عوارض حین بارداری بشود؛ بنابراین اگر هر یک از علائم بالا را داشتید باید زودتر به پزشک مراجعه نمایید.
اندومتریوز
اندومتریوز یک عارضه بلندمدت است که در آن بافت مشابه مخاط رحم شروع به رشد در خارج رحم و در جاهایی می‌کند، مانند تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ. وقتی هر ماه طی سیکل قاعدگی شروع به ریزش دیواره داخلی‌اش می‌کند و شما پریود می‌شوید، بافتی که در بیرون رحم رشد کرده به همین شیوه ریزش می‌کند؛ اما راهی برای بیرون رفتن از بدن ندارد. این شرایطی می‌تواند باعث تجمع بافت اسکار شود و این علائم را ایجاد کند:
. درد مزمن در لگن یا پایین کمر
. گرفتگی‌های شدید قاعدگی
. درد حین یا بعد از رابطه جنسی
. ناراحتی‌های گوارشی، یبوست، اسهال یا تهوع
. درد حین ادرارکردن یا مدفوع کردن
. خستگی و علائمی شبیه آنفلوانزا
شدت علائم و درد برای هر کسی متفاوت است و معیاری برای وضعیت بافت نیست؛ بنابراین ممکن است شما اندومتریوز خفیف داشته باشید؛ اما دچار درد شدیدی باشید و برعکس.
خیلی از علائم اندومتریوز مشابه علائم عوارض دیگر هستند. یعنی همیشه هم تشخیص کار ساده‌ای نیست. در واقع ممکن است هفت سال طول بکشد تا تشخیص دقیق داده شود.
پیچ‌خوردگی تخمدان
پیچ‌خوردگی تخمدان زمانی رخ می‌دهد که یک تخمدان به طور رباط‌های نگهدارنده‌اش می‌پیچد. این اتفاق اغلب ناشی از توده‌ای مانند کیست یا تومور روی تخمدان یا سندرم تخمدان پلی‌کیستیک است. همچنین ممکن است طی برخی از درمان‌های باروری بیشتر مستعد پیچ‌خوردگی تخمدان باشید.
علت هر چه که باشد، یک وضعیت اورژانسی است که نیاز به اقدام پزشکی فوری دارد؛ چون خون‌رسانی به تخمدان متوقف خواهد شد که نتیجه‌اش مرگ بافت است. درمان پیچ‌خوردگی تخمدان شامل عمل جراحی با هدف رفع پیچ‌خوردگی تخمدان و احتمالاً برداشتن کیست یا تودهٔ عامل آن می‌شود. علائم پیچ‌خوردگی تخمدان شامل تهوع و استفراغ و دردی شدید و ناگهانی در ناحیه لگن می‌شود. این درد ممکن است متمرکز در یک طرف باشد؛ اما به تمام شکم و کمر و کشاله ران نیز منتشر شود.
سرطان تخمدان
در برخی موارد، درد اطراف تخمدان می‌تواند ناشی از سرطان تخمدان باشد. هر چند لازم است ریسک فاکتورهای این بیماری را بدانید؛ اما باید بدانید که این اتفاق شایع نیست. علت بیشتر سرطان تخمدان شناخته شده نیست؛ اما فاکتورهای خاصی وجود دارند که می‌توانند ریسک آن را افزایش دهند. سرطان تخمدان در سنین بالاتر (۷۵ تا ۷۹ سال) شایع‌تر است. عوارضی مانند اندومتریوز و دیابت می‌توانند ریسک سرطان تخمدان را بالا ببرند و ۴ درصد از موارد سرطان تخمدان با استفاده از درمان جایگزین هورمون مرتبط هستند. سیگارکشیدن و چاقی از ریسک فاکتورهای سرطان تخمدان می‌تواند باشد، درست مانند دیگر سرطان‌ها.
سرطان تخمدان انواعی دارد که علائم و تشخیص و درمان‌های آنها نیز می‌تواند متفاوت باشد. در مراحل اولیه اگر علائم قابل‌توجهی وجود نداشته باشد، تشخیص سخت خواهد بود؛ اما یک سری از علائم معمول شامل موارد زیر می‌شوند:
. درد لگن یا شکم
. کمردرد
. نفخ یا تورم شکم
. تکرر ادرار
. فوراً احساس پُری کردن بعد از خوردن کمی غذا
. ناراحتی معده یا یبوست
. خستگی
. درد حین رابطه جنسی
. تغییر در الگوی دفع یا خونریزی زیاد در پریود
تشخیص به‌موقع، کلید درمان سرطان تخمدان می‌باشد؛ بنابراین مهم است که مشاهده هر یک از علائم گفته شده زودتر به پزشک مراجعه کنید. باز هم خیلی از این علائم مشابه علائم عوارض دیگر هستند که هر چند ممکن است سرطان نباشند؛ اما باید زودتر تشخیص‌داده‌شده و مداوا شوند.
دردهای ارجاعی
تخمدان‌ها نزدیک خیلی از اندام‌های دیگر قرار دارند، مانند مثانه، رحم، کلیه‌ها، آپاندیس و پایین روده‌ها؛ بنابراین این احتمال وجود دارد که دردی که در تخمدان‌ها احساس می‌کنید مربوط به عضو یا بافت دیگری در این قسمت‌ها باشد.
دردی که شبیه درد تخمدان احساس می‌شود می‌تواند ناشی از این موارد باشد:
. آپاندیسیت: درد ناشی از التهاب آپاندیس در سمت راست و نزدیک به ناف احساس می‌شود و با تب و یبوست و لرز و استفراغ همراه است.
. سنگ کلیه: درد سنگ کلیه شدید و طاقت‌فرساست و معمولاً در اطراف کمر یا در پهلو احساس می‌شود. این درد می‌تواند با خون در ادرار یا تب همراه باشد.
. عفونت مجاری ادراری: این درد و ناراحتی معمولاً در وسط لگن احساس می‌شود و همراه با تکرر ادرار یا نیاز ناگهانی به ادرارکردن همراه است. شاید احساس کنید هنوز مثانه‌تان خالی نشده؛ اما دیگر نمی‌توانید ادرار کنید. احساس سوزش حین ادرار یا کدر بودن ادرار نیز از علائم عفونت مجاری ادراری می‌تواند باشد.
. یبوست: یبوست به‌طورکلی می‌تواند درد و ناراحتی در ناحیه شکم و لگن ایجاد نماید.
. بارداری: احساس درد و ناراحتی خفیف در لگن می‌تواند نشانهٔ اوایل بارداری باشد. برخی از علائم اولیه بارداری می‌تواند باعث حساس و دردناک شدن سینه‌ها، خستگی و خواب‌آلودگی، تهوع و استفراغ شود.
. بارداری خارج از رحم: بارداری خارج از رحم زمانی است که تخمک به جایی غیر از رحم می‌چسبد. این یک وضعیت اورژانسی بوده و نیاز به اقدام پزشکی فوری دارد و می‌تواند دردهای موج‌دار شدیدی در شکم و لگن ایجاد کند. دیگر علائم این شرایط شامل درد در گردن و شانه، سرگیجه و بی‌حالی می‌شود.
بیشتر بخوانید
9 زنگ خطر کیست تخمدانتوصیه‌هایی برای کاهش خطر ابتلا به سرطان تخمداننارسایی اولیه تخمدان؛ علائم، علل و درمان
اگر تردید دارید به پزشک مراجعه کنید
علت‌های بالقوه زیادی برای درد تخمدان وجود دارند که همان‌طور که گفتیم بعضی از آنها جدی و خطرناک بوده و برخی دیگر خفیف و بی‌خطرند یا بخشی از عملکرد نرمال بدن هستند. اما ازآنجایی‌که خیلی از این علائم مشابه‌اند سخت است که بدون مشورت با پزشک علت را پیدا کنید. بهترین کار این است که وقتی دچار درد تخمدان شدید خودتان هیچ حدسی نزنید و به پزشک مراجعه نمایید.گزینه‌های درمانی متعددند و بسته به علت پزشک درمان مناسب را تجویز می‌کند. پزشک در مورد علائمی که دارید از شما می‌پرسد، معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و شاید دستور سونوگرافی یا اسکن از ناحیه لگن بدهد. با این شیوه‌های تشخیصی معلوم می‌شود علت دردتان چیست.
بر اساس یافته‌ها پزشک بهترین درمان را توصیه خواهد کرد. اگر حین این مراحل، دردتان شدیدتر شد یا علائم دیگری مانند تب و تهوع نیز ظاهر شدند به پزشکتان اطلاع بدهید.
بیشتر بخوانید
