اختلال رفتاری تخریبی زنگ هشدار برای آینده کودک
بعضی کودکان تا شرایط باب میل‌شان نباشد فوری عصبانی می‌شوند و این عصبانیت را با خشونت بیش از اندازه و تخریب وسایل و شکستن و پرت کردن آنها بروز می‌دهند. در این مواقع برای والدین سوال است که این رفتار تکانشی چرا و چطور برای فرزندشان پیش می‌آید. این رفتار شاید در بعضی کودکان کمرنگ اما در بعضی پررنگ‌تر و شدیدتر و از یک بداخلاقی عادی بیشتر و به اختلال تبدیل شده باشد که به آن اختلالات رفتاری تخریبی (DBD) می‌گویند. گرچه که این اختلال را پزشک باید تشخیص دهد اما انواع و نشانه‌هایی دارد.
نشانه‌های اختلالات رفتاری تخریبی
این اختلال انواعی دارد که بنابه رفتار کودک قابل تشخیص است:اختلال نافرمانی مقابله‌ای:
اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) یکی از انواع اختلالات رفتاری تخریبی به شمار میرود. در این اختلال، کودکان علائمی از جمله عصبانیت مستمر، مقاومت و کلافگی نسبت به درخواست‌ها و تمایلات دیگران (به خصوص بزرگسالان مثل پدر و مادر و معلمان) و نافرمانی نسبت به قوانین و مقررات اجتماعی را از خود نشان می‌دهند. با اینکه این نافرمانی معمولاً در مواجهه با بزرگسالان ابراز می‌شود، ولی ممکن است عصبانیت و نافرمانی کودک نسبت به هم کلاسی‌ها و خواهر و برادر نیز مشاهده شود. این اختلال معمولاً در سنین پیش‌دبستانی آغاز می‌شود و می‌تواند در سنین بالاتر نیز ادامه یابد.
اختلال سلوک (CD):
اختلال سلوک (CD) یکی دیگر از انواع اختلالات رفتاری تخریبی است که در کودکان بروز پیدا می‌کند. کودکان مبتلا به این اختلال، رفتارهای ناسازگار از جمله سرقت، خشونت و سوءرفتار نسبت به دیگران را از خود نشان می‌دهند. این اختلال معمولاً در اواخر سنین کودکی ظاهر می‌شود و در صورت عدم درمان مناسب، می‌تواند در دوران نوجوانی نیز ادامه پیدا کند. رفتارهای قلدرانه و تهدید آمیز، خشونت فیزیکی، سنگدلی نسبت به سایر افراد و حیوانات، آتش زدن چیزها، فرار از خانه و مدرسه، دروغگویی، تقلب، دزدی، تخریب وسایل، سوء استفاده عاطفی یا فیزیکی، مشکل در ابراز احساسات، مشکل در احساس همدلی و پشیمانی، مشکل درسی و ارتباطی و مقصر دانستن بقیه از نشانه‌های آن است.
اختلال بی‌نظمی خلقی آشفته (DMDD):
اختلال بی‌نظمی خلقی آشفته (DMDD) یکی از اختلالات رفتاری مخرب است که بیشتر در کودکان مشاهده می‌شود. در این اختلال، کودکان تغییرات شدیدی در خلق و خوی روزمره خود و خشونت و عصبانیت ناگهانی را تجربه می‌کنند. این اختلال معمولاً در سنین کودکی ظاهر می‌شود و می‌تواند بر روابط خانوادگی و تحصیلی کودک تأثیر منفی بگذارد.
عصبانیت و خشم شدید (به صورت کلامی یا رفتاری) به طور میانگین سه بار یا بیشتر در طول هفته
عصبانیت و ابراز خشم شدید مستمر به مدت حداقل ۱۲ ماه
ابراز خشم و کلافگی روزانه
مشکلات رفتاری در بیش از یک محل (مشکلات همزمان در خانه، مدرسه و با دوستان)
از علائم و نشانه‌های این اختلال است.
دلایل بروز اختلالات رفتاری تخریبی در کودکان
دلایل اختلالات رفتاری تخریبی در کودکان هنوز به طور دقیق مشخص نیست ولی عوامل زیر روی آن تاثیر می‌گذارد:عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند خانواده و مدرسه نقش مهمی در بروز اختلالات رفتاری مخرب در کودکان دارند. خانواده‌هایی که با مشکلات خانوادگی، روابط یا سبک‌های تربیتی سختگیرانه روبرو هستند، ممکن است فرزندانی با اختلال رفتاری تخریبی داشته باشند. همچنین، محیط مدرسه، ارتباطات اجتماعی و بود و نبود فرصت‌های یادگیری نیز بر روی این اختلال تأثیرگذار است.
ژنتیک و زندگی خانوادگی: عوامل ژنتیکی و تاریخچه خانوادگی نیز می‌توانند نقش مهمی در بروز اختلالات رفتاری تخریبی در کودکان داشته باشند. اگر در خانواده تاریخچه این اختلالات وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به این اختلالات در فرزندان بیشتر است. همچنین، تأمین نیازهای روانی و امنیتی کودکان نیز می‌تواند در کاهش این اختلالات تأثیرگذار باشد.
حاملگی و زایمان : در برخی موارد، حاملگی دشوار، زایمان زود و کم بود وزن نوزاد در هنگام تولد ممکن است بعدا در مشکلات رفتاری کودک تاثیرگذار باشد.
مشکلات یادگیری : مشکلات خواندن و نوشتن اغلب با مشکلات رفتاری مرتبط هستند.
اختلالات رفتار تخریبی در کودکان چگونه کنترل و درمان می‌شوند؟
تغییر محیط و توجه به قوانین و مقررات: یکی از روش‌های مهم درمان اختلالات رفتاری تخریبی، تغییر محیط زندگی کودکان و توجه به قوانین و مقررات اجتماعی است. با ایجاد یک محیط پایدار و پیش‌بینی‌پذیر برای کودکان و توضیح قواعد و مقررات به آنها، می‌توان رفتارهای مخرب آنها را کاهش داد.آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات: آموزش مهارت‌های ارتباطی و مدیریت احساسات به کودکان می‌تواند در درمان اختلالات رفتاری تخریبی موثر باشد. این مهارت‌ها شامل تشخیص و بیان درست احساسات، حل مسئله، ایجاد همدلی و بهبود ارتباطات اجتماعی است.
تقویت رفتارهای مثبت: استفاده از رفتارهای مثبت و تشویق کودکان به رفتارهای سازنده و مطلوب می‌تواند در کاهش رفتارهای مخرب تأثیر بسیاری داشته باشد. این رفتارها می‌توانند شامل تعریف پاداش برای رفتار خوب و تشویق‌های مثبت باشند.
تحلیل و مدیریت رفتار کودک: تحلیل و مدیریت رفتار کودک به والدین و متخصصان کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری غیرمناسب را تشخیص داده و راهکارهای مناسبی برای مدیریت و کاهش آنها بیابند. این روش‌ها شامل نظارت و ثبت رفتارهای کودک، تنظیم برنامه روزانه، ایجاد محدودیت‌ها و تنظیم سیستم پاداش و تنبیه است.
مشاوره خانواده: مشاوره خانواده به والدین کمک می‌کند تا راهکارهای مؤثر و مناسبی را برای مداخله با اختلالات رفتاری تخریبی کودکان خود پیدا کنند. این روش‌ها شامل ارائه راهکارهای عملی، توانمندسازی والدین و آموزش روش‌های موثر در مدیریت رفتار کودکان است.
فعالیت‌های ورزشی و سبک زندگی سالم: ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌توانند نقش مهمی در کاهش اختلالات رفتاری تخریبی در کودکان ایفا کنند. به همین دلیل، گنجاندن ورزش در برنامه روزمره کودکان بسیار مهم است. ایجاد فضایی مناسب در خانه و مدرسه برای انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی می‌تواند به کودکان کمک کند تا انرژی خود را صرف فعالیت بدنی کنند.
