علائم غیرمعمول کم‌آب شدن بدن

احساس تشنگی، حاصل یک فرایند پیچیدهٔ فیزیولوژیکی است که در واقع هشدار می‌دهد بدن دهیدراته یا کم‌آب شده و در معرض خطر است.
دهیدراسیون تنها به این معنی نیست که بدن شما کمبود مایعات دارد، بلکه به معنی ازدست‌دادن الکترولیت‌هایی مانند سدیم، منیزیم و پتاسیم نیز می‌باشد و شما برای تنفس، حرکت‌کردن، حرف‌زدن و به‌طورکلی زنده‌ماندن و زندگی‌کردن به همه اینها نیاز دارید.
یک سری از بیماری‌ها نیز می‌توانند شما را در معرض دهیدراته شدن قرار دهند، مانند دیابت. اگر به دلیل فعالیت زیاد یا گرما زیاد عرق کردید، تکرر ادرار دارید یا به هر دلیلی دچار استفراغ و اسهال شدید خیلی مهم است که مایعات ازدست‌رفته بدن را زودتر جایگزین کنید.
افرادی که بیشتر در معرض خطر دهیدراته شدن قرار دارند شامل کسانی می‌شوند که به دلیل ناتوانی یا بیماری قادر به اعلام تشنگی خود نیستند، ورزشکاران و افرادی که خیلی کوچک یا خیلی پیر هستند و نمی‌توانند خودشان مایعات ازدست‌رفته بدن را برگردانند.
محققان دریافته‌اند به‌مرورزمان، بدن نسبت به تشخیص علائم دهیدراسیون (مثل بالابودن نمک خون) ناتوان‌تر می‌شود و افراد سالمند بدون این سیگنال‌ها ممکن است نتوانند تشخیص دهند که دهیدراته شده‌اند و باید مایعات بیشتری بنوشند. دهیدراسیون درمان نشده می‌تواند باعث بالارفتن ضربان قلب و در نتیجه فشار زیاد به قلب شود.
دهیدراسیون شدید که به معنی ازدست‌دادن بیش از ۱۰ درصد از وزن آب بدن است می‌تواند منجر به آسیب و عوارض کشنده‌ای شود و نیازمند اقدام اورژانسی است. تشنج، آریتمی قلب یا شوک هیپوولمیک می‌تواند از پیامدهای کاهش حجم خون باشد.
البته به‌ندرت این اتفاق می‌افتد و بیشتر اوقات شما به‌راحتی می‌توانید با نوشیدن آب و مایعات در طی روز، مایعات ازدست‌رفته بدن را جبران کنید. تشنگی، سردرد و خشکی دهان همگی از علامت‌هایی هستند که نشان می‌دهند باید آب یا مایعات الکترولیت‌دار و کم قند بنوشید.

اما علائم کم‌آبی همیشه هم واضح نیستند:

بد بو شدن دهان
بزاق دهان خواص آنتی‌باکتریال دارد، اما دهیدراسیون می‌تواند مانع تولید بزاق کافی در بدن شود. اگر بدن شما به اندازه کافی بزاق تولید نکند، رشد باکتری‌ها در دهانتان زیاد خواهد شد و یکی از پیامدهای آن بدبو شدن دهان است. دقیقاً به همین دلیل است که وقتی صبح از خواب بیدار می‌شوید دهانتان بو می‌دهد. تولید بزاق طی خواب کم می‌شود و مزه‌ای ناخوشایند در دهان ایجاد می‌شود که علتش همان رشد زیاد باکتری‌هاست؛ بنابراین این بار که دهانتان خشک شد و نفستان بوی بدی داد، آب بنوشید.

خشکی یا برافروختگی پوست
خیلی از افراد تصور می‌کنند کسی که دهیدراته شده عرق می‌کند؛ اما در واقع این طور نیست و پوست خشک می‌شود. ضمناً ممکن است پوست برافروخته به نظر برسد. یکی دیگر از علامت‌های پوستی دهیدراسیون این است که پوست قابلیت الاستیته خود را از دست می‌دهد. در این شرایط وقتی پوست را نیشگون می‌گیرید، طول می‌کشد تا باز شود و به حالت نرمال خود برگردد.

گرفتگی‌های عضله
وقتی بدن مایعات از دست می‌دهد، نمی‌تواند به‌خوبی خودش را خنک کند و منجر به گرمازدگی می‌شود. یکی از علامت‌هایی که باید به آن توجه کنید، گرفتگی‌های عضله است که اغلب طی ورزش، خصوصاً در هوای بسیار گرم رخ می‌دهد.
هر چه بیشتر گرم شوید، احتمال گرفتگی عضلاتتان بیشتر است و دلیل آن نیز اثر گرمای زیاد بر عضلات است. عضلات با سخت‌تر و سخت‌تر کارکردن می‌توانند خودشان را از شر گرمای زیاد خلاص کنند. تغییرات در سطح الکترولیت‌هایی مانند سدیم و پتاسیم نیز می‌تواند موجب گرفتگی‌های عضله شود.
یادتان باشد وقتی مسئلهٔ دهیدارسیون بعد از ورزش مطرح است، شاید آب خالی پاسخگو نباشد. مطالعات نشان می‌دهند اگر بعد از ورزش و تعریق، نوشیدنی الکترولیت‌دار بنوشید کمتر احتمال دارد دچار گرفتگی عضلات شوید.
حتی در هوای سرد هم اگر حین ورزش و تمرین، مایعات ازدست‌رفته بدن را جایگزین نکنید ممکن است دچار دهیدراسیون شوید. دهیدراته شدن بدن در هر دمای هوایی خطرناک است.

تب و لرز
تب و لرز از علائم گرمازدگی است و تعریق زیاد همراه با احساس سرما روی پوست نیز می‌تواند از علامت‌های گرمازدگی باشد.
تب می‌تواند دهیدراسیون را بدتر کند. تب هر چه بالاتر باشد، دهیدراسیون هم شدیدتر خواهد شد. پوست، خنکی خود را از دست خواهد داد و سپس داغ، برافروخته و خشک خواهد شد. در این مرحله، باید فوراً خودتان را خنک کرده و به بیمارستان مراجعه کنید. استفاده از یخ یا کمپرس سرد و رفتن به محیطی خنک‌تر، از راهکارهای کوتاه‌مدت و فوری‌اند تا زمانی که مراقبت‌های پزشکی به شما برسد.
کودکان و نوزادان هنگام تب، مایعات بیشتری از دست می‌دهند و بیشتر احتمال دارد دچار اسهال و استفراغ شدید ناشی از بیماری شوند. یک نوزاد یا کودک خردسال ممکن است علائم دیگری از دهیدراسیون نیز داشته باشد، مثلاً فرو رفتن نرمی روی سر یا ملاج، گریه‌های بدون اشک و یا ادرار کمتر از حد نرمال. هر تبی در کودکان و نوزادان باید جدی گرفته شود.

هوس‌های غذایی، خصوصاً برای شیرینی
وقتی دهیدراته هستید، اعضایی مانند کبد که از آب استفاده می‌کنند به‌سختی می‌توانند کار خود را انجام دهند و گلیکوژن ذخیره شده و دیگر مواد را برای انرژی آزاد کنند؛ بنابراین شما ممکن است هوس کنید غذا بخورید درحالی‌که فقط تشنه‌اید.
در این شرایط ممکن است دلتان هر چیزی بخواهد از شکلات گرفته تا خوراکی‌های شور و نمکی، اما هوس شیرینی شایع‌تر است زیرا بدن شما به‌راحتی نمی‌تواند گلیکوژن آزاد کرده و به شما سوخت‌رسانی کند، در نتیجه شما هوس شیرینی می‌کنید.

سردرد
حتی دهیدراسیون خفیف نیز می‌تواند باعث سردرد شود. هر چند فاکتورهای متعددی می‌توانند دلیل سردرد باشند؛ اما نوشیدن آب و مایعات کافی طی روز یک راه ساده برای تسکین سردرد ناشی از کم‌آبی بدن است.

دهیدراته شده‌اید یا موضوع چیز دیگری است؟

اگر تشنه‌اید پس در حال حاضر دهیدراته‌اید. اما تشنه نبودن هم لزوماً به این معنی نیست که بدنتان هیدراته و سیراب است. شما دو راه دارید تا وضعیت مایعات بدن خود را چک کنید.
. تست پوستی: با دو انگشت مقداری از پوست پشت دست خود را نیشگون بگیرید و سپس رها کنید. پوست باید در عرض کمتر از یکی دو ثانیه باز شود و به وضعیت نرمال خود برگردد. اگر این اتفاق بیشتر طول کشید پس دهیدراته هستید.
. ادرارتان را چک کنید: اگر بدنتان به‌خوبی هیدراته باشد، ادرارتان به رنگ زرد بسیار روشن است. زردتر بودن ادرار علامتی هشداردهنده از دهیدراسیون است. در این شرایط باید زودتر نوشیدن مایعات را شروع کنید.

توصیه‌هایی برای هیدراته ماندن بدن

نمی‌توان گفت بدن دقیقاً به چه میزان مایعات نیاز دارد، زیرا این میزان بستگی به عوامل زیادی دارد، مانند سن، جنسیت، بارداری یا شیردهی و اینکه بیماری یا عارضهٔ دارید یا خیر.

. بطری آب همیشه دم دستتان باشد
این عادت به‌ظاهر ساده، تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند. فقط کافی است همیشه و همه‌جا بطری آب همراه و دم دستتان باشد. کم‌کم می‌بینید جرعه‌جرعه آب می‌نوشید بدون اینکه متوجه باشید.

. آب را طعم‌دار کنید
خیلی از افراد آب خالی را دوست ندارند و به همین دلیل کمتر آب می‌نوشند. اگر شما هم آب خالی را دوست ندارید، می‌توانید با چند تکه میوه تازه یا منجمد آن را طعم‌دار کنید.

. چای یا قهوه بدون قند بنوشید
چای‌ها و دم‌نوش‌های بدون قند نوشیدنی‌های بسیار مناسبی هستند و می‌توانید طی روز از آنها استفاده کنید. بابونه و نعنا و نعنافلفلی نیز همگی می‌توانند دم‌نوش‌های بدون قند خوبی باشند.
و اگر نوشیدنی موردعلاقه‌تان قهوه است، باز هم بدون قند مصرف کنید. کافئین خاصیت ادرارآور دارد و ادرارتان را زیاد می‌کند و به همین دلیل ممکن است بدنتان کم آب شود، البته اگر در مصرف آن تعادل را رعایت کنید این اتفاق نخواهد افتاد.

. به‌جای غذاهای بسته‌بندی از غذاهای تازه استفاده کنید
به‌جای چیپس و چوب‌شور و بیسکویت که محتوای آب بسیار کمی دارند، از میوه‌های تازه یا منجمد، ماست و اسموتی‌های سالم، کرفس و کاهو استفاده کنید.

. سبزیجات بیشتر بخورید
خیلی از سبزی‌ها و میوه‌ها محتوای آب زیادی دارند و مانند آب می‌توانند بدنتان را هیدراته کنند. سعی کنید نیمی از بشقاب غذایتان را با سبزیجات پُر کنید. میوه‌ها و سبزی‌ها علاوه بر آب، ویتامین و املاح مفید و فیبر نیز دارند. در واقع ۹۰ درصد بعضی از میوه‌ها و سبزی‌ها آب است، مانند طالبی و هندوانه، توت‌فرنگی، خیار، کرفس و کاهو و گوجه‌فرنگی و فلفل‌دلمه‌ای.

. در بین وعده‌های غذایی بیشتر آب بنوشید
نوشیدن آب قبل از وعده‌های غذایی کمکتان می‌کند کمتر غذا بخورید و بدنتان نیز مایعات کافی دریافت کند.

اهمیت پیشگیری از دهیدراسیون در افراد سالمند

افراد سالمند بیشتر در معرض دهیدراسیون هستند که چند دلیل دارد. یکی این که با بالارفتن سن، حس تشنگی کمتر دریافت می‌شود. برخی از افراد نیز به دلیل مصرف یک سری از داروها دچار دهیدراسیون می‌شوند، مثلاً ادرارآورها. یک سری از افراد سالمند نیز به دلیل زوال عقل، به‌راحتی فراموش می‌کنند آب بنوشند. دهیدراسیون مزمن در افراد سالمند می‌تواند موجب کاهش فشارخون، سرگیجه و پریشانی و یبوست شود.
اگر سالمندی در خانه دارید که محدودیت‌های حرکتی یا مشکلات ادراکی دارد، حتماً از جهت علائم دهیدراسیون او را به طور مرتب چک کنید و مطمئن شوید به اندازه کافی آب می‌نوشد.
به‌خاطر سلامتی خودتان یادتان باشد حداقل ۶۰ درصد از بدن انسان از آب است، پس مراقب این تعادل سالم باشید!

---