نقش طحال در بدن و مسائل مربوط به آن

طحال عضو مهمی برای سیستم ایمنی است؛ اما بدون آن هم می‌توان زندگی کرد، زیرا کبد هم می‌تواند خیلی از عملکردهای طحال را انجام بدهد.

نقش طحال در بدن چیست؟

طحال چند عملکرد مهم دارد: با هر میکروب مهاجمی در خون می‌جنگد؛ چون دارای گلبول‌های سفید جنگنده با عفونت است، سطح سلول‌های خونی را کنترل می‌کند (گلبول‌های سفید و قرمز خون و پلاکت‌ها) و خون را تصفیه کرده و گلبول‌های قرمز آسیب دیده و کهنه را دفع می‌نماید.
اگر طحال به‌خوبی کار نکند ممکن است شروع کند به دفع سلول‌های سالم خون که می‌تواند منجر به عوارض زیر بشود:
. آنمی در اثر کاهش گلبول‌های قرمز خون
. افزایش ریسک عفونت در اثر کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون
. خونریزی یا کبودی در اثر کاهش تعداد پلاکت‌های خون

مشکلات طحال

درد طحال
در طحال معمولاً به‌صورت دردی در قسمت پشت دنده‌های چپ احساس می‌شود. ممکن است وقتی به این قسمت دست می‌زنید حساس هم شده باشد. این می‌تواند علامت بزرگ‌شدن، آسیب‌دیدگی یا پارگی طحال باشد.

آسیب‌دیدگی یا پارگی طحال
طحال می‌تواند در اثر ضربه‌ای محکم به شکم، تصادف اتومبیل، حوادث ورزشی یا شکستگی دنده‌ها آسیب ببیند یا پاره شود (بترکد). پارگی طحال ممکن است فوراً یا چند هفته بعد از آسیب اتفاق بیفتد.
علائم پارگی طحال:
. درد پشت قسمت چپ دنده‌ها و حساس شدن نسبت به لمس
. سرگیجه و تندی ضربان قلب (یکی از علامت‌های افت فشارخون در اثر خونریزی)
گاهی اگر دراز بکشید و پاهایتان را بالا بیاورید، درد طحال ممکن است در بالای شانه چپتان احساس شود. پارگی طحال یک وضعیت اورژانسی بوده و می‌تواند خونریزی کشنده‌ای ایجاد کند.

بزرگ‌شدن طحال
طحال طبیعی و سالم تا ۱۲ سانتی‌متر طول و ۷۰ گرم وزن دارد. طحال بزرگ شده ممکن است تا ۲۰ سانتی‌متر طول داشته باشد و بیش از ۱۰۰۰ گرم وزن داشته باشد.
چندین چیز می‌تواند باعث بزرگ‌شدن طحال شود، از جمله التهاب، ذخیره چربی، تجمع خون، رشد خوش‌خیم یا بدخیم و تولید بیش از حد سلول‌ها. برخی از علل موقتی هستند و برخی دیگر ممکن است نشان‌دهنده یک بیماری مزمن یا پیش‌رونده باشند. طحال ممکن است بعد از عفونت یا آسیب متورم شود. همچنین ممکن است طحال در اثر بیماری‌های سیروز، سرطان خون یا آرتریت روماتوئید بزرگ شود.

بزرگ‌شدن طحال همیشه هم علامت ندارد اما می‌تواند شرایط زیر را ایجاد کند:
. احساس سیری و پُری خیلی زود بعد از خوردن کمی غذا، چون طحال می‌تواند به معده فشار وارد کند
. احساس درد و ناراحتی در پشت چپ دنده‌ها
. آنمی و خستگی
. عفونت‌های مکرر
. خونریزی به‌راحتی
پزشکان اغلب با لمس و معاینه شکم می‌توانند متوجه بزرگ‌شدن طحال شوند. آزمایش خون، سی‌تی‌اسکن و یا ام‌آرآی نیز به تأیید تشخیص کمک می‌کند. طحالی که بزرگ شده معمولاً برداشته نشود، بلکه عارضه‌ای که باعث بزرگ‌شدن طحال شده تحت درمان قرار می‌گیرد و طحال نیز کنترل خواهد شد. اگر عفونتی وجود داشته باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود.
لازم است مدتی از ورزش‌های تماسی دوری کنید، چون وقتی طحال بزرگ می‌شود بیشتر در معرض پاره شدن است.
تنها زمانی بزرگ‌شدن طحال نیاز به عمل جراحی دارد که باعث عوارض جدی شود یا علت پیدا نشود.

عمل جراحی برداشتن طحال

به عمل جراحی برداشتن طحال splenectomy می‌گویند. گاهی ممکن است فقط بخشی از طحال برداشته شود.

لاپاروسکوپی
بیشتر عمل‌های جراحی خارج‌کردن طحال با استفاده از لاپاروسکوپی انجام می‌شوند. برداشتن طحال با لاپاروسکوپی به جراح اجازه می‌دهد بدون ایجاد برش‌های بزرگ به داخل شکم دسترسی پیدا کند. اما باز هم بیهوشی عمومی لازم است.

جراحی باز
جراحی باز در صورتی برای برداشتن طحال توصیه می‌شود که طحال خیلی بزرگ شده باشد و نتوان با لاپاروسکوپی آن را انجام داد. بیمار تحت بیهوشی عمومی قرار می‌گیرد و لازم است چند روزی در بیمارستان بماند و دوره ریکاوری را طی کند.

بعد از جراحی
بعد از عمل خارج‌کردن طحال، کبودی و درد طبیعی است. بیمار فوراً بعد از عمل باید بتواند بخورد و بنوشد. این عمل نیز مانند هر عمل دیگری با ریسک کمی از خونریزی و عفونت همراه است.
وقتی از بیمارستان مرخص شدید باید تمرینات تنفسی و حرکات پا را انجام دهید تا ریسک تشکیل لخته خون یا عفونت سینه کمتر شود. یک ریسک دیگر، عفونی‌شدن جای عمل است. اگر متوجه هر علامتی از عفونت شدید فوراً با پزشک تماس بگیرید، چون شاید به آنتی‌بیوتیک نیاز داشته باشید.
ریکاوری معمولاً یکی دو هفته طول می‌کشد. پزشک به شما خواهد گفت چه زمانی می‌توانید به فعالیت‌های عادی روزمره برگردید.

زندگی بدون طحال

اگر لازم باشد طحالتان خارج شود، دیگر عضوها مانند کبد می‌توانند خیلی از کارهای طحال را انجام بدهند. یعنی شما باز هم می‌توانید با بیشتر عفونت‌ها مبارزه کنید. اما ممکن است کمی راحت‌تر دچار عفونت شوید.
بچه‌ها بیشتر در معرض عفونت‌های خطرناک هستند؛ اما به‌طورکلی این احتمال کم است. ضمناً اگر شما بیماری خاصی مثل آنمی سلول‌های داسی‌شکل، بیماری کولیک یا عارضه‌ای داشته باشید که بر سیستم ایمنی‌تان اثر می‌گذارد بیشتر مستعد عفونت خواهید بود.
نسبت به علائم عفونت هشیار باشید:
. تب بالا
. گلودرد
. سرفه
. سردرد شدید
. سردرد با سرگیجه یا بثورات پوستی
. شکم‌درد
. قرمزی و تورم در اطراف زخم جراحی
به هر پزشکی که مراجعه می‌کنید باید در مورد سوابق پزشکی خود از جمله اینکه طحال ندارید اطلاع بدهید، مثلاً به دندانپزشک.

چگونه طحالم را سالم نگه دارم؟

برای اینکه طحال، سیستم لنفاوی و سیستم ایمنی بدنتان به‌درستی کار کنند، باید مقدار زیادی آب بنوشید، به طور منظم ورزش کنید و وزن مناسبی داشته باشید. رژیم غذایی متعادل همراه با میوه‌ها و سبزیجات فراوان داشته باشید. با سالم ماندن، به سیستم ایمنی خود کمک می‌کنید تا از شما در برابر عفونت‌ها و بیماری‌ها محافظت کند.

---