آشنایی با شل‌کننده‌های عضلانی

عبارت «muscle relaxant» شل‌کننده عضله به دو دسته از داروها گفته می‌شود: آنتی‌اسپاسمودیک‌ها و آنتی‌اسپاستیک‌ها. این دو دسته دارو کاربردها، اثرگذاری و عوارض جانبی متفاوتی دارند.
عضلات اسکلتی یا استخوانی عضلاتی هستند که به شما کمک می‌کنند حرکت کنید. اما عضلات صاف عضلاتی‌اند که شما کنترلی روی آنها ندارید، مثلاً عضلات روده‌ها، معده و رگ‌ها.

آیا شل‌کننده‌های عضله غیرتجویزی (OTC) هم وجود دارند؟

در بیشتر کشورها این داروها بدون نسخه به فروش نمی‌رسند؛ اما بعضی از داروهای بدون نسخه (OTC) می‌توانند به یک سری از مشکلات عضلانی کمک کنند، مانند ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و استامینوفن.

انواع شل‌کننده‌های عضله کدام‌اند؟

پزشکان در حال حاضر می‌توانند شل‌کننده‌های عضله آنتی‌اسپاسمودیک را تجویز کنند:
. کاریسوپرودول
. کلرزوکسازون
. سیکلوبنزاپرین
. متاکسالون
. متوکاربامول
. اورفنادرین
شل‌کننده‌های ضداسپاسم عضلات اسکلتی که پزشکان می‌توانند تجویز کنند:
. باکلوفن
. دانترولن
دو داروی شل‌کننده عضله که هم اثر آنتی اسپاستیک و هم اثر آنتی اسپاسمودیک دارد:
. تیزانیدین
. دیازپام

شل‌کننده‌های عضله چه عوارضی را درمان می‌کنند؟

هر چند آنتی‌اسپاستیک‌ها و آنتی‌اسپاسمودیک‌ها هر دو شل‌کننده‌های عضله هستند؛ اما کاربردهای متفاوتی دارند. همچنین برخی از این داروها عوارضی را مداوا می‌کنند که ربطی به عملکرد عضلات ندارند. مثلاً گاهی پزشکان دیازپام را برای درمان تشنج و اضطراب توصیه می‌کنند.

کاربردهای داروهای آنتی‌اسپاستیک

پزشکان اساساً شل‌کننده‌های عضله آنتی‌اسپاستیک را برای درمان اسپاسم توصیه می‌کنند. اسپاستیسیتی یا گرفتگی غیرطبیعی عضلانی حالتی است که در آن الگوهای حرکت عضله دچار اختلال شده و باعث می‌شود یک سری از عضلات به یکباره منقبض شوند، چه زمانی که سعی در حرکتی دارید و یا حتی وقتی که در حالت استراحت هستید. این اتفاق معمولاً در اثر آسیب مسیرهای عصبی در مغز یا نخاع می‌افتد که کنترل‌کننده حرکت و رفلکس‌های کششی‌اند.
. فلج مغزی
. ام اس
. آسیب نخاعی
. سکته مغزی
. آسیب سر یا مغز
. اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) که به نام بیماری لوگهریک نیز معروف است
باکلوفن اولین خط درمان برای اسپاسم است، خصوصاً برای افراد بزرگسالی که آسیب‌های نخاعی دارند.

کاربردهای داروهای آنتی‌اسپاسمودیک

پزشکان معمولاً شل‌کننده‌های عضله آنتی‌اسپاسمودیک را برای دردهای عضلانی اسکلتی و مایوفیشیال (تریگر پوینت) تجویز می‌کنند، خصوصاً برای درد پایین کمر و اسپاسم‌های عضله.
اما این داروها خط اول درمان برای اسپاسم و درد نیستند، بلکه خط دوم درمان بعد از خط اولی هستند که اثر نداشته است. زیرا داروهای آنتی‌اسپاسمودیک عوارض جانبی دارند، مثل اعتیاد.

مصرف شل‌کننده‌های عضله چقدر رایج است؟

مصرف داروهای شل‌کننده عضله تا حدودی رایج است و علت آن شایع بودن کمردردهای حاد و مزمن می‌باشد. درد پایین کمر مشکلی بسیار شایع است و در رأس پنج دلیلی قرار دارد که افراد را وادار به مراجعه به پزشکان می‌کند. بیشتر موارد درد پایین کمر بدون مداخله درمانی برطرف می‌شوند. اگر درمان‌های دیگر در تسکین درد مؤثر نباشند، پزشک احتمالاً یک داروی شل‌کننده عضله را توصیه می‌کند.
اما پزشکان معمولاً این داروها را فقط برای دوره‌های کوتاه‌مدت تجویز می‌کنند تا بیمار دچار اعتیاد نشود.

داروهای شل‌کننده عضلات چه عملکردهایی دارند؟

انواع گوناگون شل‌کننده‌های عضلات اسکلتی، مکانیسم‌های مختلفی در اثرگذاری دارند. بیشتر شل‌کننده‌های عضله به‌عنوان مهارکننده‌های سیستم عصبی مرکزی عمل می‌کنند و خاصیت آرام‌بخش دارند یا جلوی ارسال سیگنال‌های درد به مغز را می‌گیرند.
به‌طورکلی، داروهای آنتی اسپاستیک مستقیماً بر نخاع یا عضله اسکلتی اثر می‌کنند تا گرفتگی عضله (هایپرتونی) و اسپاسم‌های غیرارادی کمتر شود.
داروهای آنتی اسپاسمودیک از طریق تغییراتی که در سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) ایجاد می‌کنند، اسپاسم‌های عضله را کاهش می‌دهند.

داروهای شل‌کننده عضله چگونه استفاده می‌شوند؟

این داروها بسته به نوعی که هستند، اشکال گوناگونی دارند، مثل قرص، کپسول، شربت و یا تزریقی. دستورالعمل لازم برای مصرف دارو باید توسط پزشکتان توصیه شود.

آیا داروهای شل‌کننده عضله مؤثرند؟

داروهای آنتی‌اسپاستیک در درمان گرفتگی و اسپاسم مؤثرند اما دوزهای بالای آن می‌تواند منجر به عوارضی شود؛ بنابراین معمولاً از درمان‌های دیگر نیز کمک گرفته می‌شود، مثل فیزیوتراپی و تزریق بوتاکس.
تحقیقات زیادی در مورد اینکه آیا داروهای آنتی‌اسپاسمودیک در درمان دردها و اسپاسم‌های عضلانی مؤثرتر از ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی یا استامینوفن هستند یا نه انجام نشده است. آنتی‌اسپاسمودیک‌ها نسبت به ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی و استامینوفن دارای عوارض جانبی بیشتری هستند؛ بنابراین در مورد مزایا یا معایب مصرف این داروها با پزشک مشورت کنید.

عوارض جانبی داروهای شل‌کننده عضله چیست؟

هر نوع دارویی دارای عوارض جانبی متفاوتی است. به‌طورکلی عوارض جانبی که داروهای شل‌کننده عضله معمولاً دارند شامل موارد زیر می‌شود:
. خواب‌آلودگی و خستگی
. سرگیجه
. تهوع
. سردرد
. خشکی دهان
شل‌کننده‌های عضله می‌توانند عوارض جانبی جدی‌تری هم داشته باشند، مثلاً از حال رفتن و تاری دید.

آیا داروهای شل‌کننده عضله باعث خواب‌آلودگی می‌شوند؟

بله، داروهای تجویزی شل‌کننده عضله می‌تواند به دلیل اثری که بر سیستم عصبی مرکزی می‌گذارند شما را خواب‌آلوده کنند. به همین دلیل اگر کارهایی انجام می‌دهید که نیاز به هشیاری کامل دارند، مثلاً رانندگی یا کار با ماشین‌های سنگین، باید بااحتیاط از این داروها استفاده کنید.

آیا شل‌کننده‌های عضله اعتیادآورند؟

اگر احساس می‌کنید به دیازپام یا کاریزوپرودول وابسته شده‌اید تا دوز تجویزی کمکی به مدیریت علائمتان نمی‌کند، بیشتر از میزان توصیه شده توسط پزشکتان مصرف نکنید و فقط با مشورت او تصمیم بگیرید.

ریسک‌ها و عوارض احتمالی مصرف شل‌کننده‌های عضله چیست؟

دو تا از اصلی‌ترین عوارض مصرف شل‌کننده‌های عضله، پتانسیل اوردوز کردن و تداخلات خطرناک با الکل می‌باشد.

الکل و شل‌کننده‌های عضله

الکل و داروهای تجویزی شل‌کننده عضله هم دو آرام‌بخش‌اند و عملکرد سیستم عصبی مرکزی را کُند می‌کنند. اگر این دو با هم مصرف شوند، عوارض جانبی شدیدی ایجاد خواهد کرد که می‌تواند خطرناک باشد. این عوارض شامل موارد زیر می‌شوند:
. سرگیجه شدید
. خواب‌آلودگی و گیجی زیاد
. تاری دید
. افت فشارخون
. غش و بی‌حالی
. مشکلات حافظه
. آسیب کبد
. افزایش ریسک اوردوز

اوردوز داروهای شل‌کننده عضله

شل‌کننده‌های عضله پتانسیل کاربرد نادرست و اعتیاد را دارند، خصوصاً کاریسوپرودول و دیازپام. استفاده طولانی‌مدت می‌تواند منجر به افزایش تحمل و وابستگی فیزیکی شود.
ازآنجایی‌که بیشتر شل‌کننده‌های عضله به‌عنوان آرام‌بخش عمل می‌کنند، برخی از افراد این داروها را به‌تنهایی یا همراه با دیگر داروها به دلایل غیرپزشکی مصرف می‌کنند تا حالت سرخوشی و مستی به آنها دست دهد. شل‌کننده‌های عضله می‌توانند ریسک اوردوز کردن را بالا ببرند که منجر به موارد زیر خواهد شد:
. تغییراتی در هشیاری
. توهم
. تشنج
. دپرسیون تنفسی
. ایست قلبی
. کما
. مرگ
اگر هر یک از علائم اوردوز دارو را دارید با اورژانس تماس بگیرید.

چه زمانی تماس با پزشک لازم است؟

وقتی داروی شل‌کننده عضله مصرف می‌کنید باید به طور منظم توسط پزشکتان چکاپ شوید تا نحوه عملکرد دارو در بدن شما بررسی شود. در موارد زیر با پزشکتان تماس بگیرید:
. اگر دچار عوارض جانبی دردسرساز شدید
. اگر علائمتان بهتر نشده یا بدتر شده
. اگر احساس می‌کنید به دارو وابسته شده‌اید

چه زمانی نیاز به مراقبت‌های اورژانسی دارید؟

اگر علائم اوردوز دارو را دارید با اورژانس تماس بگیرید.

در پایان
تجویز داروهای شل‌کننده عضله می‌تواند در درمان اسپاسم و گرفتگی عضله و دردهای عضلانی مؤثر باشد. اما لازم است مزایا و معایب مصرف دارو نیز بررسی شود. در مورد علائمی که دارید کامل و واضح با پزشک صحبت کنید تا با هم بهترین برنامه درمان را مشخص کنید.

---