هر آنچه باید درباره ویتامین‌ها و مواد معدنی کودکان بدانید

در این مطلب همراه ما باشید تا به شما بگوییم چه زمانی مصرف مکمل لازم است و چه زمانی نه و هر چیزی که لازم است در این مورد بدانید.

آنچه لازم است در مورد مکمل‌های غذایی بدانید

به گفته کارشناسان در ایالات متحده آمریکا تقریباً دو میلیارد در سال صرف خرید مکمل‌های غذایی برای بچه‌ها می‌شود. محققان و پزشکان می‌گویند احتمالاً خیلی از والدین به فرزندان خود مکمل‌هایی را می‌دهند که نیازی به آنها ندارند.
مطالعه‌ای که روی ده‌هزار کودک ۲ تا ۱۷ سال انجام شد دریافت یک‌سوم آنها در ماه قبل مکمل ویتامین یا مینرالی مصرف کرده بودند که واقعاً به آنها نیازی نداشتند.
این بچه‌ها از سلامت خوبی برخوردار بودند، سبک زندگی فعالی داشتند و به غذاهای خوب و مراقبت‌های بهداشتی نیز دسترسی داشتند. اما کودکانی که امکانات تغذیه‌ای یا درمانی به‌اندازه کافی نداشتند، لازم بود مکمل مصرف کنند درحالی‌که هیچ مکملی مصرف نمی‌کردند.

آیا همه بچه‌ها باید مکمل مصرف کنند؟

بسیاری از سازمان‌های بهداشت و سلامت می‌گویند رژیم غذایی، بهترین منبع ویتامین‌ها و املاح است. بچه‌هایی که سالم‌اند، فعال‌اند، تغذیه خوبی دارند و به طور منظم چکاپ پزشکی می‌شوند نیاز به مصرف هیچ مکملی ندارند، مگر اینکه پزشک چنین چیزی را توصیه کند.
داشتن یک رژیم غذایی سالم و متعادل و متنوع از تمام گروه‌های غذایی، بهترین راه برای به‌دست‌آوردن تمام ویتامین‌ها و املاحی است که برای سلامت بچه‌ها ضروری‌اند.
ضمناً دوزهای بالای ویتامین‌ها یا مگاویتامین‌ها می‌تواند خطرناک باشد. مصرف زیاد مکمل می‌تواند عوارضی مثل تهوع، استفراغ، شکم‌درد، مشکلات کبدی و اختلالات عصبی به دنبال داشته باشد.
بهترین رویکرد برای اینکه خیالتان راحت باشد کودک شما ویتامین‌ها و املاح موردنیازش را دریافت می‌کند این است که انواع غذاها را به او بدهید و خودتان هم الگوی مناسبی برای او باشید. رژیم غذایی بچه‌ها باید شامل میوه‌ها و سبزی‌ها، غلات کامل، پروتئین‌هایی مثل گوشت قرمز و ماهی و تخم‌مرغ و بوقلمون و حبوباتی مثل عدس و لوبیا و لبنیات (یا جایگزین لبنیات) باشد.
کودک را با شیوه‌های درست تشویق به سالم‌خوری کنید تا ویتامین‌ها و املاح لازم به بدنشان برسد.
اما زمان‌هایی هم وجود دارد که لازم است کودک طبق توصیه پزشک، مکمل مصرف کند.

چه زمانی کودک به مکمل نیاز دارد؟

هرچند به‌طورکلی توصیه می‌شود بچه‌ها بخش عمده ویتامین‌ها و املاح ضروری بدن را از طریق تغذیه به دست بیاورند؛ اما زمان‌هایی وجود دارد که پزشک مصرف مکمل را توصیه می‌کند.
مثلاً به نوزادان بعد از تولد ویتامین K داده می‌شود و نوزادانی که فقط از شیر مادر تغذیه می‌کنند در روزهای اول بعد از تولد، باید ۴۰۰ واحد ویتامین D مصرف کنند. همچنین بچه‌هایی که کم‌وزن هستند، مشکلات رشد دارند یا به دلیل آلرژی غذایی تغذیه محدودی دارند یا بیماری سلیاک دارند یا دچار هر گونه بیماری دیگری هستند که آنها را در معرض کمبودی در مواد مغذی قرار می‌دهد باید طبق توصیه پزشک مکمل ویتامین یا مینرال مصرف کنند.
بیماری سلیاک یک واکنش ایمنی ژنتیکی نسبت به گلوتن است که اگر خوب مدیریت نشود می‌تواند باعث عدم جذب برخی از مواد مغذی ضروری مثل آهن و ویتامین‌های B شود. همچنین بیماری‌هایی مثل فنیل‌کتونوری با محدودکردن رژیم غذایی باعث می‌شوند کودک به مصرف مکمل نیاز داشته باشد.
مهم این است که تا زمانی که پزشک نیاز کودک به مکمل را تأیید نکرده است به کودک هیچ‌گونه مکملی نخورانید.
پزشک می‌تواند با معاینه کودک، بررسی رژیم غذایی او و همچنین با کمک آزمایش خون مشخص کند آیا کودک کمبودی در مواد مغذی یا املاح دارد یا خیر.

مهم‌ترین ویتامین‌ها و املاح برای بچه‌ها

تمام ویتامین‌ها و املاح برای رشد لازم‌اند اما بعضی از آنها برای کودکان و نوجوانان از اهمیت بیشتری برخوردارند.

آهن
آهن یک ماده معدنی ضروری برای بچه‌هاست، خصوصاً طی دوره‌های رشد سریع. آهن نه‌تنها باعث خون‌سازی و عضله‌سازی می‌شود؛ بلکه به بچه‌ها انرژی نیز می‌دهد. اما متأسفانه بسیاری از کودکان آهن کافی از طریق تغذیه دریافت نمی‌کنند.
یک دلیل دیگر برای شایع بودن کمبود آهن در کودکان این است که بچه‌ها زیاد شیر می‌نوشند و این می‌تواند باعث آنمی شود. به دلیل اینکه کمبود آهن در کودکان بسیار شایع است، در کشور ما با شروع تغذیه تکمیلی، یعنی 6 ماهگی، قطره آهن نیز توصیه می‌شود و تا 2 سالگی ادامه می‌یابد. کمبود آهن می‌تواند در دخترهای جوان که پریودشان شروع شده نیز رخ بدهد. این دخترها معمولاً آهن کافی از رژیم غذایی خود دریافت نمی‌کنند.
بچه‌های یک تا سه‌ساله به ۷ میلی‌گرم آهن در روز و بچه‌های ۴ تا ۸ساله به ۱۰ میلی‌گرم آهن در روز نیاز دارند. توصیه می‌کنیم منابع غذایی آهن هِم را که قابل جذب‌ترین نوع آهن است در رژیم غذایی روزانه کودک جای دهید، مثل گوشت قرمز، ماهی و بوقلمون.
اگر کودک تمایلی به خوردن غذاهای آهن‌دار ندارد حتماً این مسئله را با پزشکش در میان بگذارید تا در صورت نیاز مکمل تجویز کند.
آهن در کنار ویتامین C بیشترین جذب را دارد، بنابراین باید مکمل آهن را با پرتقال یا آب‌پرتقال به کودک بدهید.
ضمناً یک ساعت قبل و دو ساعت بعد از مصرف مکمل آهن به کودک غذای چرب یا لبنیات ندهید. این غذاها بر جذب آهن در بدن اثر می‌گذارند.
گاهی پدر و مادرها به‌سختی می‌توانند به کودک مکمل آهن بخورانند؛ زیرا اغلب برای بچه‌ها خوشایند نیست. اما بهتر است راه‌هایی برای این کار پیدا کنید؛ مثلاً قطره آهن را به شربت یا آبمیوه اضافه کنید.

کلسیم
وقتی پای سلامت استخوان‌ها و دندان‌ها به میان می‌آید، کلسیم مهم‌ترین ماده مغذی است. اما خیلی از بچه‌ها کلسیم کافی از طریق تغذیه دریافت نمی‌کنند.
مصرف ناکافی شیر طی دوران کودکی می‌تواند بر رشد کودک اثر بگذارد و باعث ضعیف‌شدن استخوان‌ها بشود و در سال‌های بعدی زندگی، فرد را مستعد پوکی‌استخوان کند.
بچه‌های یک تا سه‌ساله به ۷۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز و بچه‌های ۴ تا ۸ساله به ۱۰۰۰ میلی‌گرم کلسیم در روز نیاز دارند. شیر، ماست و پنیر منابع خوبی از کلسیم‌اند. محصولات غذایی غنی شده با کلسیم نیز مفیدند، مثل شیر سویا، آب‌پرتقال و غلات صبحانه.
کودک باید دو تا سه وعده در روز غذاهای کلسیم‌دار بخورد.

ویتامین D
خیلی از بچه‌ها به دلیل اینکه طی روز اغلب در فضاهای بسته می‌مانند، خیلی کم از نور خورشید بهره می‌برند و به همین دلیل کمبود ویتامین D دارند. همچنین اگر کودک یا نوجوان شما به‌اندازه کافی شیر یا شیر غیر لبنی غنی شده با ویتامین D ننوشد، یا فیبروزکیستیک داشته باشد به‌احتمال زیاد دچار کمبود ویتامین D۳ است.
نیاز به مکمل ویتامین D مطمئناً چیزی است که باید در موردش با پزشک صحبت کنید، خصوصاً ازاین‌جهت که ویتامین D، جذب کلسیم را تنظیم و به رشد استخوان‌ها در کودکی و نوجوانی کمک می‌کند. خیلی وقت‌ها، مصرف مولتی‌ویتامین با دوز کافی ویتامین D، کافی است (۴۰۰ واحد برای نوزادان و کودکان و ۶۰۰ واحد برای نوجوانان).
یادتان باشد ویتامین D یک ویتامین محلول در چربی است و برخلاف ویتامین‌های محلول در آب، مقادیر زیاد آن در بدن جمع شده و مسمومیت ایجاد می‌کند؛ بنابراین حتماً باید دوز مناسب برای کودک توسط پزشک تجویز شود.

ویتامین A
به‌طورکلی ویتامین A برای رشد و سلامت پوست و چشم‌ها مهم است. این ویتامین بر ایمنی بدن و ترمیم بافت‌ها و استخوان‌ها نیز اثر می‌گذارد. منابع خوب ویتامین A شامل سبزیجات زرد و نارنجی مثل هویج و سیب‌زمینی شیرین و طالبی می‌شوند. همچنین سبزی‌های برگ سبز مثل کلم کیل و اسفناج و البته شیر غنی‌شده و پنیر و تخم‌مرغ نیز منابع خوبی از ویتامین A هستند.
در کشور ما تقریبا همزمان با غربالگری هیپوتیروئیدی، مکمل‌یاری با دو ویتامین A و D آغاز و تا 24 ماهگی ادامه می‌یابد.

ویتامین‌های B
ویتامین‌های گروه B انواع گوناگونی دارند. این ویتامین‌ها شامل B۱، B2، B6، B12، نیاسین، فولیک‌اسید، بیوتین و پانتوتنیک‌اسید می‌شوند. ویتامین‌های B به تولید گلبول‌های قرمز خون که حامل اکسیژن در سراسر بدن هستند کمک می‌کنند و به کودک انرژی می‌دهند. این ویتامین‌ها برای رشد نرمال و کمک به متابولیسم نیز مهم‌اند.
اگر تردید دارید کودکتان به مکمل ویتامین‌های B نیاز دارد، با پزشکش صحبت کنید. بعضی از رژیم‌های غذایی گیاهی که به‌دقت برنامه‌ریزی نشده‌اند می‌توانند موجب کمبود مواد مغذی در بدن شوند.

ویتامین C
ویتامین C ابزاری برای بدن جهت التیام و ترمیم و مبارزه با عفونت‌هاست. این ویتامین بافت‌ها و عضلات و پوست را نیز تقویت می‌کند. ویتامین C به جذب آهن کمک کرده و بافت‌ها و استخوان‌ها و رگ‌ها را نیز سالم نگه می‌دارد. مرکبات، توت‌فرنگی، گوجه‌فرنگی، کلم فندقی، فلفل‌دلمه‌ای، اسفناج و بروکلی همگی منابع عالی ویتامین C محسوب می‌شوند.

احتیاط‌ها و هشدارها

یادتان باشد که مکمل‌های غذایی تحت نظارت سازمان غذا و دارو نیستند و هر چند تقریباً در هر داروخانه‌ای در دسترس شما هستند؛ اما هرگز نباید خودسرانه و بدون مشورت با پزشک به کودک مکمل بدهید.
دادن خودسرانه مکمل به کودک می‌تواند خطرناک باشد. بعضی از ویتامین‌ها و املاح در دوزهای بالا ریسک مسمومیت دارند، خصوصاً ویتامین D و آهن.
مکمل‌ها را نیز مانند داروها از دسترس بچه‌ها دور و در جای مطمئنی نگهداری کنید. قوطی‌های رنگارنگ مکمل‌ها برای بچه‌ها جذاب‌اند و آنها را به چشم پاستیل و آب‌نبات می‌بینند.
به‌طورکلی ویتامین‌های جویدنی برای بچه‌های بالای ۳ سال مناسب‌ترند زیرا در این سن کودک می‌تواند غذاهای سخت را بجود. در برخی موارد پزشک ممکن است نوع مایع برخی از ویتامین‌ها و املاح را برای کودک تجویز کند.

---