سیره عملی امام صادق‌علیه‌السلام با اهل تسنن

دشمنی نکنید و دشنام ندهید

روزی امام‌صادق‌علیه‌السلام مطلع شدند در مسجد، شخصی آشکارا به‌مخالفان حضرت دشنام می‌دهد. امام می‌فرماید: او را چه شده، خدا لعنتش کند، با این‌کارش، باعث می‌شود مردم با دید منفی به من و شیعه بنگرند.(الإعتقادات، ج۱، ص۱۰۷) همچنین می‌فرماید: دشمنی در دین را رها کنید.(بحارالأنوار، ج75، ص205)  

این توصیه امام خصوصا در این زمان کاربردی است چرا که دشمنان تمام تلاش خود را بر دشمنی و جدایی شیعه و سنی دارند و از این اختلاف سود بیشمار می‌برند. همچنین دشمنی بین مذاهب اسلام باعث خونریزی و کشتار بین آنها می‌شود و از هر جهت به ضرر آنها تمام می‌شود. امام با این علم بسیار به دشمنی نکردن بین مذاهب توصیه داشتند.

تحمل و مدارا با مخالفان

شدت توجه امام صادق ‌علیه‌السلام به مدارا با مخالفان به‌اندازه‌ای بود که شیعیان را در مقابل توهین، تهدید نیز به صبر دعوت می‌کرد و درخواست ‌می‌کرد جز نیکی چیزی میان آنها و مخالفان نباشد.(مسائلی،ص58) امام به یکی از یارانش مرازم، تذکر داد که با مخالفانم با نیکی رفتار ‌کن حتی اگر به من دشنام دهند.(مشکات‌الانوار،ص 128)

همواره مدارا با مخالفین، شیوه اهل بیت علیهم‌السلام بوده است. روزی فردی از اهل شام وارد مدینه شد، امام حسن مجتبى علیه‌السلام را دید که بر مرکبى سوار است، شروع به ناسزا و لعن گفتن و اسائه ادب کرد، امام سکوت کردند تا مرد شامى آرام شد. حضرت بر او سلام کرد و با لبخند فرمود: گمان مى‌کنم غریبی، از تو می‌گذرم. اگر چیزى بخواهى به تو مى‌دهم، اگر راهنمائى بخواهى، راهنمائیت مى‌کنم، اگر مرکب بخواهى، براىت آماده می‌کنم، اگر گرسنه‌ای، سیرت مى‌کنم، اگر لباس بخوای، بهت می‌دهم، اگر محتاجی، بى‌نیازت مى‌کنم، و اگر حاجتى داشته باشى، برآورده می‌کنم. تا وقتی در مدینه هستى، در خانه من میهمان باش.

مرد شامى از شنیدن این سخنان به گریه افتاد، سپس گفت: گواهى مى‌دهم که تو خلیفه خدا در روى زمین هستى، خدا داناتر است که رسالت خود را در کجا قرار بدهد، تو و پدرت مبغوض‌ترین خلق در نزد من بودید ولى الان محبوب‌ترین خلق خدا در نزد من هستید. سپس آن مرد وسائلش را به خانه امام برد و تا در مدینه بود میهمان حضرت بود و بر محبت اهل بیت علیهم‌السلام معتقد شد(بحارالأنوار، ج43، ص344)

گفتار زیبا با مخالفان و دشمنان

منصور دوانیقی به امام صادق‌علیه‌السلام گفت: بـه‌خـدا قسم، می‌خواهم نخلستان‌هایت را قطع و دارایی‌ات را بگیرم. امام فرمود: خداوند ایوب را گرفتار ساخت؛ صبر پیشه کرد و به داود ناز و نعمت داد؛ شکرگزاری کرد، به یوسف قدرت و مال داد؛ او از خطای برادرانشان گذشت. تو از نسل آنانی، باید از آنان پیروی کنی. منصور در اینجا عصبانیتش فروکشید.(اصول کافی، ج2، 563)

مدارای امام صادق‌علیه‌السلام نسبت به دشمنان نیز سبب حفظ عظمت مذهب و ایشان مـی‌شد. «ربیع»، خادم منصور دوانیقی، نزد امام آمد و از عصبانیت شدید منصور به امام گفت. امام نزد منصور رفت، سلام داد و نشست.

منصور دوانیقی به امام گفت: بـه خـدا قسم، می‌خواهم نخلستان‌هایت را قطع کنم و دارایی‌ات را بگیرم. امام فرمود: خداوند ایوب را گرفتار ساخت، صبر پیشه کرد و به داود ناز و نعمت داد، شکرگزاری کرد، به یوسف قدرت و مال داد، او از خطای برادرانشان گذشت. تو از نسل آنانی، باید از آنان پیروی کنی. منصور سخن حضرت را پذیرفت و عصبانیتش فروکشید (اصول کافی، ج2، 563)

نگرش امام صادق‌علیه‌السلام به اهل سنت

امام صادق‌علیه‌السلام به شیعیان در مورد اهل سنت توصیه‌هایی دارند:

با آنها معاشرت کنید، در مساجدشان نماز بگذارید. با آنها رفتار خوب داشته و به عیادت بیمارانشان بروید. در تشییع‌ جنازه‌های آنها شرکت کنید. حتی اگر توانستید، امام جماعت یا مؤذن مساجدشان شوید. در اینصورت خواهند گفت: اینها جعفری‌ هستند خدا جعفر را رحمت کند. چقدر خوب اصحابش را تربیت کرده است.(اصول‌الکافی، ج‏4، ص449)

دعوت دیگران به مذهب با غیر از زبان 

امام صادق‌علیه‌السلام می‌فرمود با مخالفان راستگو و صادق باشید و امانات آنها به آنها پس دهید. با آنها خوش اخلاق باشید و با همسایگان‌تان که مخالف شمایند به نیکی رفتار کنید. مخالفان خود را با رفتار و اعمال خود جذب کرده و به حق دعوت کنید نه صرفا با حرف زدن. با اعمالتان زینت ما باشید نه باعث ننگ ما. (وسائل‌الشیعة، ج15، ص245)

هدایت با نیکوترین گفتگو

ائمه ‌علیهم‌السلام به سوالات مخالفین، بدون هیچ برخورد تند و ناپسندی، زیباترین پاسخ را می‌دادند. مانند پاسخ امام صادق‌ علیه‌السلام به ابن‌ابی ‌لیلی، فقیه، محدث، مفتی و قاضی بنام کوفه، پس از ملاقاتش با امام صادق علیه‌السلام می‌نویسد: شهادت‌ می‌دهم که شما حجت‌های خداوند بر بندگانش هستید. (من‌لا‌یحضره‌الفقیه،ج1،ص188) نیز ابوحنیفه پس از پاسخ امام، از شدت اخلاق‌ خوب حضرت، گریان از محضر امام رفت. (الاختصاص، ص189و190)

 

مجالس علمی با اهل تسنن

در زمان امام صادق‌علیه‌السلام نسبت به ائمه دیگر فضای سیاسی بازتر شده بود و امام با برپایی مجالس علمی و تدریس، با اهل تسنن بیشتر ارتباط داشتند و نحوه رابطه با آنان را آموزش دادند.

 

دشمنی نکنید و دشنام ندهید

روزی امام‌صادق‌علیه‌السلام مطلع شدند در مسجد، شخصی آشکارا به‌مخالفان حضرت دشنام می‌دهد. امام می‌فرماید: او را چه شده، خدا لعنتش کند، با این‌کارش، باعث می‌شود مردم با دید منفی به من و شیعه بنگرند.(الإعتقادات، ج۱، ص۱۰۷) همچنین می‌فرماید: دشمنی در دین را رها کنید.(بحارالأنوار، ج75، ص205)  

 

تحمل و مدارا با مخالفان

شدت توجه امام صادق‌علیه‌السلام به مدارا با مخالفان به‌اندازه‌ای بود که شیعیان را در مقابل توهین، تهدید نیز به صبر دعوت می‌کرد و درخواست‌ می‌کرد جز نیکی چیزی میان آنها و مخالفان نباشد.(مسائلی،ص58) امام به یکی از یارانش مرازم، تذکر داد که با مخالفانم با نیکی رفتار ‌کن حتی اگر به من دشنام دهند.(مشکات‌الانوار،ص 128)

گفتار زیبا با مخالفان و دشمنان

منصور دوانیقی به امام صادق‌علیه‌السلام گفت: بـه‌خـدا قسم، می‌خواهم نخلستان‌هایت را قطع و دارایی‌ات را بگیرم. امام فرمود: خداوند ایوب را گرفتار ساخت؛ صبر پیشه کرد و به داود ناز و نعمت داد؛ شکرگزاری کرد، به یوسف قدرت و مال داد؛ او از خطای برادرانشان گذشت. تو از نسل آنانی، باید از آنان پیروی کنی. منصور در اینجا عصبانیتش فروکشید.(اصول کافی، ج2، 563)

نگرش امام صادق‌علیه‌السلام به اهل سنت

امام صادق‌علیه‌السلام به شیعیان در مورد اهل سنت توصیه‌هایی دارند:
با آنها معاشرت کنید، در مساجدشان نماز بگذارید. با آنها رفتار خوب داشته و به عیادت بیمارانشان بروید. در تشییع‌ جنازه‌های آنها شرکت کنید. حتی اگر توانستید، امام جماعت یا مؤذن مساجدشان شوید. در اینصورت خواهند گفت: اینها جعفری‌ هستند خدا جعفر را رحمت کند. چقدر خوب اصحابش را تربیت کرده است.(اصول‌الکافی، ج‏4، ص449)

دعوت دیگران به مذهب با غیر از زبان 

امام صادق‌علیه‌السلام می‌فرمود با راستگویی و اداء امانت، خوش‌اخلاقی و نیکى با همسایه رفتار کنید. مردم را با غیر زبان به مذهب خود دعوت کنید و زینت ما باشید نه باعث ننگ ما.(وسائل‌الشیعة، ج15، ص245)

هدایت با نیکوترین گفتگو

ائمه‌علیهم‌السلام به سوالات مخالفین،بدون هیچ برخورد تند و ناپسندی، زیباترین پاسخ را می‌دادند. مانند پاسخ امام صادق‌علیه‌السلام به ابن‌ابی‌لیلی فقیه‌ اهل‌سنت.او پس از پاسخ گرفتن‌گفت: شهادت‌می‌دهم که شما حجت‌های خداوند بر بندگانش هستید.(من‌لا‌یحضره‌الفقیه،ج1،ص188) نیز ابوحنیفه پس از پاسخ امام، از شدت اخلاق‌خوب حضرت، گریان از محضر امام رفت. (الاختصاص، ص189و190)

---