آشنایی با علائم و دلایل اختلال روان‌تنی

کسانی که اختلال روان‌تنی دارند معمولاً علائم خود را ناشی از ناراحتی‌های روانی و ذهنی نمی‌دانند و در عوض باور دارند مشکلات جسمی آنها ناشی از بیماری‌هایی است که توجیه پزشکی دارند. این افراد معمولاً مکرراً به پزشک مراجعه می‌کنند تا آزمایش‌هایی بدهند و درمان برایشان تجویز شود، اما اغلب تشخیص داده می‌شود که بیماری خاصی ندارند و همین باعث فرسودگی ذهنی و بی‌قراری و نگرانی بیشتر آنها می‌شود.
اختلال روان‌تنی گاهی اختلال سوماتیک سمپتوم نیز نامیده می‌شود.

اختلال روان‌تنی چقدر شایع است؟

اختلال روان‌تنی یا سایکوسوماتیک نسبتاً معمول است و برای ۵ تا ۷ درصد افراد پیش می‌آید. زنان به دلایلی که هنوز نامشخص است، ده برابر بیشتر از مردان دچار اختلال روان‌تنی می‌شوند.

چه کسانی ممکن است دچار اختلال روان‌تنی شوند؟

هر کسی در هر سن و سالی می‌تواند دچار علائم اختلال روان‌تنی شود. مطالعات دریافته‌اند بعضی عوامل باعث می‌شوند افراد بیشتر در معرض این اختلال باشند:
. سبک زندگی آشفته و به‌هم‌ریخته
. مشکل در شناخت احساسات و هیجانات و بروز آنها
. کم‌توجهی در دوران کودکی
. سابقه تجاوز جنسی
. دیگر عوارض روحی و روانی مثل افسردگی یا اختلالات شخصیتی
. سوءمصرف مواد (مثل الکل و دارو)
. بیکار شدن از کار

اختلال روان‌تنی چگونه بر بدنتان اثر می‌گذارد؟

اختلال روان‌تنی می‌تواند تقریباً بر هر قسمتی از بدن اثر بگذارد و انواع عملکردهای بدن را درگیر کند، مثلاً:
. خستگی
. بی‌خوابی
. دردهایی مثل گردن درد و کمردرد
. فشارخون بالا
. مشکل تنفسی مثل تنگی نفس
. بد هضمی و ناراحتی معده
. سردرد و میگرن
. اختلال نعوظ
. بثورات پوستی (درماتیت)
. زخم معده

علت اختلال روان‌تنی چیست؟

دانشمندان هنوز مطمئن نیستند. عده‌ای عقیده دارند استرس، هورمون‌ها و مواد شیمیایی در بدن ترشح می‌کند که باعث آسیب یا اختلال می‌شوند.

علائم اختلال روان‌تنی چیست؟

علاوه بر دردهایی مثل معده درد، افرادی که اختلال روان‌تنی دارند معمولاً دارای علائم زیرند:
. حساس و عصبی می‌شوند؛ زیرا فکر می‌کنند مراقبت‌ها و درمان‌های پزشکی که نیاز دارند دریافت نمی‌کنند یا درمان‌ها مؤثر نیستند.
. مضطرب و افسرده می‌شوند.
. مکرراً به پزشک مراجعه می‌کنند، از پزشکی به پزشک دیگر.
. در دانشگاه و محل کار و اجتماع با مشکل روبرو می‌شوند.

اختلال روان‌تنی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک بر اساس موارد زیر، اختلال روان‌تنی را تشخیص می‌دهد:
. سابقه مراجعات به پزشک
. معاینه فیزیکی
. نتایج منفی آزمایش‌ها
برای اینکه اختلال روان‌تنی تشخیص داده شود فرد باید:
. یک یا چند علامت داشته باشد که در زندگی روزمره‌اش اختلال ایجاد کرده‌اند و او را ناراحت می‌کنند.
. سابقه این علائم به مدت حداقل شش ماه وجود داشته باشد
. افکار منفی و نگرانی و اضطراب مداوم در مورد علائم وجود داشته باشد

چه تست‌هایی برای اختلال روان‌تنی ممکن است انجام شود؟

پزشک ممکن است تست‌هایی انجام دهد تا وضعیت بیمار را از جهت عوارض دیگر بررسی کند، مثلاً آزمایش خون یا سونوگرافی. اما اگر پزشک عقیده داشته باشد علائم جنبه روان‌تنی دارند معمولاً آزمایشی توصیه نمی‌کند. بلکه سعی می‌کند بیمار را متقاعد کند که نیازی به آزمایش‌های گوناگون ندارد.

اختلال روان‌تنی چگونه درمان می‌شود؟

راهکارهای درمانی گوناگونی برای اختلال روان‌تنی وجود دارد:
. درمان رفتاری شناختی
. داروهایی مثل داروی ضدافسردگی
. تراپی بر اساس ذهن‌آگاهی
. ارجاع به روانپزشک یا روان‌شناس
. تماس مکرر با پزشک خانواده

چگونه می‌توانید جلوی اختلال روان‌تنی را بگیرید؟

. در مورد آنچه در کنترل شما هست یا نیست واقع‌بین باشید.
. به طور منظم ورزش کنید.
. به‌اندازه کافی بخوابید.
. در مورد افکار و احساسات خود بنویسید.
. الکل و سیگار مصرف نکنید.
. رژیم غذایی سالم داشته باشید و وزنتان را کنترل کنید.
. مدیتیشن کنید یا از سایر روش‌های آرام‌سازی ذهن و جسم کمک بگیرید.
. از عزیزان خود بخواهید شما را حمایت کنند.
. حد و مرزهایی تعیین کنید تا فشار کمتری به شما وارد شود.
 خیلی از افراد به‌مرورزمان یاد می‌گیرند علائم خود را کنترل کنند؛ اما باز هم ممکن است این دردها و علامت‌ها در طول زندگی فرد بیایند و بروند.

در مورد اختلال روان‌تنی چه سؤال‌هایی باید از پزشک خود بپرسید؟

اگر پزشک تشخیص داد اختلال روان‌تنی دارید این سؤال‌ها را از او بپرسید:
. علت علائمی که دارم چیست؟
. چگونه می‌توانم این علائم را تسکین دهم؟
. آیا نیاز دارم به روانپزشک یا روان‌شناس مراجعه کنم؟
. چه زمانی نیاز به درمان پزشکی دارم؟
. از کجا بدانم در وضعیت اورژانسی قرار دارم؟
. هر چند وقت باید به پزشک مراجعه کنم؟
. دوستان و خانواده‌ام چگونه می‌توانند به من کمک کنند؟

کلام پایانی
اختلال روان‌تنی یک عارضه روحی و روانی است که باعث علائم فیزیکی می‌شود و معمولاً هیچ تشخیص یا توجیه پزشکی ندارد. این اختلال می‌تواند بر هر قسمت یا عملکردی از بدن اثر بگذارد. افرادی که دچار اختلال روان‌تنی هستند اغلب برای انجام انواع آزمایش‌ها به پزشک‌های مختلف مراجعه می‌کنند. این افراد معمولاً به‌شدت نگران و مضطرب هستند. لازم است بدانید اختلال روان‌تنی به معنی اغراق در علائم یا «خود را به مریضی زدن» نیست. بلکه علائم واقعی و آزاردهنده‌اند و به‌جای اینکه منشأ پزشکی داشته باشند جنبه روان‌شناسی دارند. اگر علائمی دارید که بی‌دلیل و طولانی‌اند با پزشکتان مطرح کنید. تغییراتی در سبک زندگی و درمان‌های رفتاری می‌توانند مؤثر باشند و جلوی آزمایش‌ها و درمان‌های غیرضروری را بگیرند.

---