آیا همه باید «فلسفه» بخوانند؟ مسئله این است

فیلیپ کیچر، نویسنده حوزه فلسفه در این زمینه کتابی را به نگارش درآورده که اصلا «کاربرد فلسفه چیست؟» او در کتابش به این موضوع اشاره دارد که فلاسفه امروز برخلاف فیلسوفان گذشته درگیر مباحث خشک و جدی شدند که هیچ کارکردی برای خوانندگانش ندارد. قصد او از فلسفه خواندن و پرداختن به آن این است که همانند گذشته فلسفه بتواند نیازی عملی انسان را برآورده کند.  

اما خب نظرات و ایده‌های کیچر برای خیلی از اهالی فلسفه قابل هضم نیست و حتی یکی از استادان فلسفه دانشگاه «ام‌آی‌تی»، «اما کی‌رن ستیا» کتاب «کاربرد فلسفه چیست؟» کیچر را مورد نقد قرار داده است که فلسفه مسئله‌ای است که فراتر از زندگی روزمره را برای انسان‌ها به ارمغان می‌آورد.

فلسفه چیه؟ چرا انقدر پیچیده و مرموزه؟

البته درست است موضوعاتی که فلسفه بیان می‌کند به حدی پیچیده، سخت و به قولی مرموز است که اشخاصی که فلسفه نخواندند و تخصصی در این حوزه ندارند با خواندن آن می‌گویند این نوشته‌ها یعنی چه!

بحث بر سر این است که فلسفه قرار است چه ایده‌ای را پیش‌روی خوانندگانش بگذارد، مثلا عده‌ای از فیلسوفان می‌خواهند فلسفه را به علم تبدیل کنند، عده‌ای دیگر هم قصد دارند دنیا را در چنگ فلسفه ببینند و ثابت کنند که فلسفه همچنان در امور و جریانات زندگی پابرجا است.

موضوعی که کیچر بر روی آن دست می‌گذارد این است که نوع روش‌شناسی متخصصان فلسفه امروزی بسیار خشک و غیر قابل هضم است او قصد دارد در جهان فلسفه‌ای از سوی فیلسوفان ارائه شود که بتواند انسان‌ها را به شکوفایی برساند و جهان‌بینی خوبی را در اختیار آنها قرار دهد.

فلسفه کدام قرن کارآمدتر بود؟

«کیچر» قصد دارد به بازسازی فلسفه بپردازد حالا نه تنها خودش بلکه متخصصان این حوزه باید به این سمت حرکت کنند اما مسئله این است که تا چه حدی این موضوع قابل اجرا است، وقتی اون فلسفه پیشین با فلسفه امروزی را مقایسه می‌کند آیا این مقایسه گذشته و حال واقعیت دارد؟ وقتی کیچر می‌گوید در دوران گذشته فلسفه به کار انسان‌ها می‌آمد اما امروز از هدف گذشته خودش دور شده است او از کدام گذشته سخن می‌گوید!

فیلسوفان از سوال‌هایی که هدفی ندارد، دوری کنند

کیچر و افرادی که با نظریه او همراه هستند خواهان فرمول‌های جهانی از فلسفه‌اند که آن را پیاده کنند، حالا این فرمول جهانی چیست؟ فرمولی که از پرسش‌ها یاد می‌کند، مفاهیم را عنوان می‌کند، مقایسه درست و کاملی دارد و ارائه‌ای از آرمان‌ها می‌دهد.

نویسنده «کاربرد فلسفه چیست؟» تمایل دارد از فلسفه‌ای صحبت کند که برای مردم عادی که تخصص فلسفی ندارند و خیلی کم فلسفه خوانده‌اند کاربرد عملی داشته باشد یعنی پرسش‌هایی باید در فلسفه مطرح شود که در زندگی ساده امروزی آدم‌ها قابل حل است، او معتقد است عده‌ای از فیلسوفان سراغ مطرح کردن پرسش‌هایی رفتند که هیچ هدف عملی برایشان وجود ندارد و این‌گونه است که فلسفه محض برای فرمول زندگی روزمره نیست.

پرسش‌های فلسفی برای مردم باید قابل درک باشد

کیچر حتی به این موضوع هم اشاره دارد که فیلسوفان با مطرح کردن موضوع و پرسش‌ها به اینکه مخاطب می‌تواند آن را درک کند یا نه اصلا فکر نمی‌کنند از همین رو، زمانیکه مردم از فلسفه می‌خوانند در کلمات پیچیده سردرگم می‌شوند و نسل جدید فیلسوفان باید این حس سردرگمی آنها را برطرف کنند.

(متن برداشتی از «فلسفه برای همه نیست همان طور که بتهوون برای همه نیست، نوشته اما کی‌رن ستیا است که متنی انتقادی را نسبت به کتاب «کاربرد فلسفه چیست؟» فیلیپ کیچر نوشته است و فصلنامه ترجمان این متن را ترجمه کرده است.)

---