آشنایی با دلایل دوبینی و درمان آن

دوبینی می‌تواند بر قدرت حرکت و تعادل و خواندن فرد اثر بگذارد. دوبینی دوچشمی فقط زمانی رخ می‌دهد که هر دو چشم باز هستند و اگر فرد یکی از چشم‌ها را ببندد، دوبینی هم برطرف خواهد شد، چون هر چشمی تا حدودی متفاوت می‌بیند.
دوبینی تک‌چشمی زمانی است که دوبینی ناشی از مشکلی است که فقط در یکی از چشم‌ها وجود دارد.
درمان دوبینی بستگی به نوع و علت آن دارد. درمان‌ها می‌توانند شامل ورزش چشم، عینک‌های خاص و عمل جراحی شوند.

تعریف دوبینی

دوبینی یا دیپلوپیا یک مشکل چشمی است که باعث می‌شود فرد دو تصویر مجزا از یک چیز ببیند. یکی از تصویرها محوتر است. خیلی از افراد اغلب دوبینی را با تاری دید اشتباه می‌گیرند. دوبینی می‌تواند یک چشم یا هر دو چشم را درگیر کند. در دوبینی تک‌چشمی، حتی وقتی چشم دیگر را می‌بندید هم دوبینی وجود دارد. علت هم اغلب مربوط به خود چشم بوده و احتمالاً مشکل نورولوژیکی وجود ندارد.
کسی که دوبینی دوچشمی دارد تنها زمانی دو تصویر می‌بیند که هر دو چشم باز هستند. عوارض جدی‌تری می‌توانند منجر به دوبینی دوچشمی شوند. دوبینی می‌تواند افقی، عمودی یا هر دو باشد.

دوبینی چگونه است؟

چیزی که فرد دچار دوبینی می‌بیند بستگی به نوع دو بینی‌اش دارد:
. افقی: دو تصویر کنار هم دیده می‌شوند
. عمودی: یک تصویر در بالای تصویر دیگر دیده می‌شوند
. مورب: دو تصویر افقی و عمودی نسبت به هم دیده می‌شوند
هم‌راستا نبودن در دوبینی به‌راحتی قابل‌توجه است، اما گاهی ممکن است چندان واضح نبوده و زمانی به چشم بیاید که فرد چشم‌هایش را در جهت‌های خاصی حرکت می‌دهد. شما ممکن است دچار دوبینی باشید اما ندانید. مغز تصاویر یکی از چشم‌ها را نادیده می‌گیرد تا تصاویر نامتقارن و ناتراز را جلوی دیدتان نیاورد.

علت دوبینی

هریک از چشم‌ها تصویر خودش را از محیط خلق می‌کند. مغز دریافت‌های هر یک از چشم‌ها را با هم ترکیب کرده و تبدیل به یک تصویر واضح می‌کند و به شما ارائه می‌دهد. چشم‌ها باید با هم کار کنند تا مشاهده دقیقی داشته باشند. هر چیزی که خللی در این فرایند ایجاد کند می‌تواند باعث دوبینی شود، مثلاً آسیب یک عضله یا عصب.
برخی از بیماری‌ها هم می‌توانند عضلات حرکت‌دهنده چشم‌ها را ضعیف کرده و دوبینی ایجاد کنند. آسیب به عضلاتی که چشم‌ها را حرکت می‌دهند یا عصب‌هایی که حرکات چشم را کنترل می‌کنند نیز می‌تواند منجر به دوبینی شود. آسیب به قسمت‌های خاصی از چشم، مثلاً عدسی‌ها یا قرنیه هم می‌تواند موجب دوبینی شود.

علت‌های دوبینی دوچشمی

یکی از علت‌های شایع دوبینی دوچشمی، انحراف چشم یا استرابیسم می‌باشد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که چشم‌ها هم راستا نیستند. استرابیسم در کودکان نسبتاً شایع است. اما این عارضه همیشه هم منجر به دوبینی نمی‌شود.
استرابیسم باعث می‌شود چشم‌ها در جهت‌های مختلف دیده شوند. این عارضه می‌تواند ناشی از وجود مشکلاتی در چشم معیوب باشد؛ مانند:
. فلج یا ضعیف شده است
. حرکات محدودی دارد
. بیش از حد قوی یا بیش‌فعال است
. عصب‌های کنترل کننده عضلات چشم دچار ناهنجاری‌هایی است
در برخی از موارد انحراف چشمی که در کودکی وجود داشته ممکن است در سال‌های بعدی زندگی دوباره برگردد. گاهی درمان انحراف چشم می‌تواند موجب دوبینی شود. علتش هم این است که مغز، سیگنال‌های یکی از چشم‌ها را در تلاش برای پیشگیری از دوبینی نادیده می‌گیرد.

عوارض دیگری که می‌توانند باعث دوبینی شوند:
. اختلالات تیروئید: غده تیروئید در گردن قرار دارد و هورمونی به نام تیروکسین تولید می‌کند. تغییراتی در عملکرد تیروئید می‌تواند بر عضلات بیرونی کنترل‌کننده چشم‌ها اثر بگذارد. این تغییرات شامل بیماری افتالموپاتی گریوز (درگیری چشم ناشی از گریوز) می‌شود که در آن چشم‌ها بیرون‌زده دیده می‌شوند چون بافت و چربی در پشت چشم‌ها تجمع می‌کند.
. سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا: در سکته مغزی، خون به دلیل یک انسداد در رگ به مغز نمی‌رسد. این حالت می‌تواند بر رگ‌های تأمین‌کننده مغز یا عصب‌های کنترل کننده عضلات چشم اثر گذاشته و دوبینی ایجاد کند.
. آنوریسم: آنوریسم یک بیرون‌زدگی در رگ است که می‌تواند به عصب موجود در عضله چشم فشار وارد کند.
. نارسایی همگرایی: در این عارضه چشم‌ها به‌درستی با هم همکاری نمی‌کنند. علت ناشناخته است اما گفته می‌شود ممکن است ناشی از ناهنجاری در کنترل عصب و عضله باشد.
. دیابت: دیابت می‌تواند بر رگ‌های خونی تأمین‌کننده شبکیه در پشت چشم اثر بگذارد. ضمناً دیابت عصب‌های کنترل کننده حرکات عضله چشم را نیز درگیر می‌کند.
. میاستنی گراویس: این عارضه می‌تواند باعث ضعف در عضلات شود، از جمله عضلاتی که چشم‌ها را کنترل می‌کنند.
. تومورهای مغزی و سرطان‌ها: یک تومور یا ضایعه‌ای در پشت چشم می‌تواند در حرکات آزادانه چشم اختلال ایجاد کند یا به عصب بینایی آسیب بزند.
. ام‌اس: ام‌اس بر سیستم عصبی مرکزی اثر می‌گذارد، از جمله عصب‌های چشم.
. چشم کبود یا اکیموز: یک آسیب می‌تواند باعث شود خون و مایعات در اطراف چشم جمع شوند. این حالت بر خود چشم یا عضلات و عصب‌های پیرامون فشار وارد می‌کند.
. ضربه به سر: آسیب فیزیکی به مغز، عصب‌ها، عضلات یا کاسه چشم می‌تواند حرکات چشم و عضلات آن را محدود کند.

علت‌های دوبینی تک‌چشمی

اگر دوبینی زمانی باشد که یک چشم پوشیده و دیگری باز است به آن دوبینی تک‌چشمی می‌گویند. دوبینی تک‌چشمی نسبت به دوبینی دوچشمی کمتر شایع است. عوارض زیر می‌توانند باعث دوبینی تک‌چشمی شوند یا برعکس:
. آستیگماتیسم: در آستیگماتیسم قرنیه یا همان لایه شفاف جلوی چشم فرم نامنظمی دارد. قرنیه دو انحنا روی سطح خود دارد.
. خشکی چشم: در خشکی چشم، چشم به‌اندازه کافی اشک تولید نمی‌کند یا خیلی زود خشک می‌شود.
. کراتوکونوس یا قوز قرنیه: این عارضه باعث می‌شود قرنیه نازک شده و شکل قوز پیدا کند.
. ناهنجاری‌های شبکیه: مثلاً در تباهی لکه زرد، مرکز میدان دید فرد کم‌کم از بین می‌رود و گاهی تورم هم وجود دارد که می‌تواند باعث دوبینی در یکی از چشم‌ها شود.
. آب‌مروارید: آب‌مروارید برای خیلی از افراد سالمند روی می‌دهد و گاهی می‌تواند منجر به دوبینی در یکی از چشم‌ها شود.

دوبینی موقت

دوبینی گاهی می‌تواند موقت باشد. مسمومیت با الکل و داروهایی مثل بنزودیازپین‌ها، اوپیوئیدها یا برخی از داروهای ضدتشنج گاهی می‌توانند باعث دوبینی شوند. آسیب به سر مثل تکان مغزی هم می‌تواند باعث دوبینی موقتی شود. خستگی زیاد یا داشتن فشار چشم هم می‌تواند دوبینی موقتی ایجاد کند. اگر دیدتان فوراً اصلاح نشد باید سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.

تشخیص

تشخیص دوبینی می‌تواند کار سختی برای چشم‌پزشک باشد؛ زیرا علت‌های احتمالی زیادی وجود دارد.
اولین قدم برای تشخیص این است که پزشک از بیمار می‌پرسد دوبینی‌اش تک‌چشمی است یا دوچشمی.
اگر دوبینی فرد تک‌چشمی باشد، به‌احتمال زیاد مشکل به خود چشم مربوط می‌شود نه به عصب‌ها و خطر چندانی هم وجود ندارد.

تشخیص دوبینی در کودکان

بچه‌ها همیشه هم نمی‌توانند خوب توصیف کنند چه می‌بینند و همین تشخیص را سخت می‌کند. علائم فیزیکی دوبینی شامل موارد زیر می‌شود:
. تنگ کردن چشم‌ها برای دیدن
. پوشاندن یک چشم با دست
. چرخاندن سر به حالتی غیرمتعارف
. به اشیا از یک سمت نگاه‌کردن نه مستقیم

درمان دوبینی

درمان دوبینی معمولاً به علت بستگی دارد.

درمان دوبینی تک‌چشمی

درمان بسته به علت متفاوت است:
. آستیگماتیسم: عینک‌ها یا لنزهای اصلاحی اغلب می‌توانند انحناهای قرنیه را اصلاح کنند و در نتیجه عبور نور به داخل چشم‌ها نیز اصلاح شود.
. جراحی با لیزر: این درمان شامل فرم‌دهی دوباره قرنیه با لیزر می‌شود.
. آب‌مروارید: جراحی معمولاً بهترین درمان است. با عمل جراحی معمولاً علت دوبینی از بین می‌رود. عوارض احتمالی جراحی آب‌مروارید شامل عفونت، درد و احتمالاً ادامهٔ تاری یا دوبینی می‌شود؛ اما معمولاً درمان فوری می‌تواند این عوارض را برطرف کند.
. خشکی چشم: اگر چشم‌ها به‌اندازه کافی اشک تولید نکنند می‌توانند ملتهب و دردناک شوند و ایجاد دوبینی می‌شود. اغلب قطره‌های اشک مصنوعی برای تسکین علائم تجویز می‌شوند.

درمان دوبینی دوچشمی

بسته به علت، درمان دوبینی دوچشمی متفاوت می‌تواند باشد:
. استفاده از عینک
. ورزش چشم
. استفاده از لنزهای غیرشفاف
. استفاده از چسب چشم
. عمل جراحی روی عضلات چشم جهت اصلاح وضعیت آنها
. در انواع خاصی از دوبینی، ممکن است بوتاکس به عضلات چشم تزریق شود تا این عضلات شُل بمانند.
اما درمان با بوتاکس باید بسیار بااحتیاط انجام شود؛ زیرا منع‌های پزشکی در این مورد وجود دارد. این منع‌ها شامل اختلالات عصبی عضلانی مثل میاستنی گراویس (ضعف وخیم عضلانی) و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک می‌شوند. گذاشتن عدسی طبی پریزم در عینک هم می‌تواند به ترازکردن تصاویر چشم‌ها کمک کند. پریزم می‌تواند موقتاً یا دائم به عدسی‌ها بچسبد.

---