توصیه‌های ارتباطی امام صادق علیه‌السلام در زمان حج
ایام حج نزدیک است و به زودی حجاج به سمت مکه عازم می‌شوند. در این ایام حاجیان اهل تسنن و شیعه کنار یکدیگر هستند و بهتر است نکاتی را در ارتباط با یکدیگر رعایت کنند.
یقینا منظور از وحدت، نوعی هماهنگی و اتحاد حقیقی، بر پایه عقاید، رسوم و اهداف و برنامه‌های مشترک است. و اصلا به این معنا نیست که از اعتقادات خود دست برداریم.
در سیره امام صادق علیه‌السلام با اهل تسنن می‌بینیم که کاملاً برادرانه و صمیمانه بود. ایشان همه مسلمانان را فرزند اسلام و برادر یکدیگر می‌دانستند.(وسائلالشیعه، ج۱۵، ص۱۰۹)
بسیاری از شاگردان و راویان امام که تعداد آنها بیش از چهارهزار نفر ذکر شده، جزو اهل تسنن بوده‌اند. خانه امام محل رفت و آمد بزرگان اهل تسنن بود و امام، مرجعی برای حل مشکلات آنان به شمار می‌رفت. امام توصیه‌هایی به شیعیان نسبت به اهل تسنن داشته‌اند که روش‌های نادرستشان را تذکر داده‌اند.
رفتار امام کاملا تفکیک شده است و در باب فقه آنچه را که باید، انجام داد. و احکام را به فقهای آنها ارائه دادند و از طرفی شیعیان را از نظر احکام، کاملا آگاه و آشنا کردند که در آینده مشکلی پیش نیاید. اما در عین حال رعایت هم‌زیستی را توصیه می‌کنند
سیره امام صادق علیه‌السلام در برخورد با اهل تسنن
امام صادق علیه‌السلام نه تنها خود تعامل بسیار خوبی با اهل‌سنت داشتند، بلکه شیعیان را نیز به برخورد مناسب و دوستانه با آنان سفارش می‌کردند. یکی از یاران امام صادق علیه‌السلام از حضرت می‌پرسد: «ما شیعیان در معاشرت با اقوام و عشیره خود یا سایر طبقات مردم که در مذهب ما نیستند، چه وظیفه‌ای داریم؟» امام پاسخ می‌دهند: «به رهبران خود بنگرید که مقتدای شما هستند و با مردم (غیرشیعیان)، به همان‌گونه معاشرت کنید که رهبران شما معاشرت می‌کنند؛ به خدا سوگند که رهبران شما از بیماران مردم عیادت می‌کنند، جنازه‌هایشان را تشییع می‌کنند، در محضر قضاتشان حاضر می‌شوند و به سود و ضرر آنها (هرچه حق باشد) گواهی می‌دهند و امانت آنان را نگهداری می‌کنند و باز پس می‌دهند.» (وسائل الشیعه، ج12، ص6)نمازی با پاداش بزرگ
از امام صادق علیه‌السلام روایت شده که هرکس از شیعیان که (برای وحدت اسلامی) در صف اول نماز با اهل تسنن شرکت کند همانند اینست که پشت سر پیامبرصلی الله علیه و آله نماز اقامه کرده است.(من لایحضره الفقیه، ج۱، ص۳۸۲)بر اساس این روایت، نماز با اهل تسنن نه تنها جایز بلکه دارای پاداشی بزرگ است. طبق فرمایشی دیگر از امام صادق علیه‌السلام، نماز با اهل سنت در صف اول را همچون جهاد فی سبیل‌الله دانسته‌اند.(وسائلالشیعه، ج۸ ، ص۳۰۱)
یکی از شاگردان امام نزد حضرت آمد و گفت: برای نمازگزاردن در مساجد اینها(اهل سنت) کراهت دارم. امام فرمود: بدت نیاید؛ در مساجد آنها نماز واجب و نماز مستحبی را به جا آور. حتی نمازهای قضایت را در آنجا به جا آور.
امام در روایتی می‌فرماید: با هر کس مواجه شدی و فکر کردی از من اطاعت می‌کند، سلام مرا به او برسان
محورهای تعیین شده امام صادق علیه‌السلام برای شیعیان
امام صادق علیه‌السلام برای ایجاد رابطه شیعیان با اهل تسنن محورهایی را تعیین کرده و به شیعیان دستور می‌دادند که:- با آنها معاشرت کنید، به میان آنها بروید، با آنها در مساجدشان نماز بگزارید.
- با مردم مانند رفتار خودشان برخورد کنید و به عیادت بیمارهایشان بروید.
- در تشییع جنازه‌های آنها شرکت کنید.
- حقوقشان را ادا کنید و امانت‌دارشان باشید.
- اگر توانستید، امام جماعت یا مؤذن درمساجدشان شوید.
بسیاری از شاگردان و راویان امام که تعداد آنها بیش از چهارهزار نفر ذکر شده، جزو اهل تسنن بوده‌اند. خانه امام محل رفت و آمد بزرگان اهل تسنن بود و امام، مرجعی برای حل مشکلات آنان به شمار می‌رفت
در انتها می‌فرماید: «به گونه‌ای رفتار کنید که وقتی این افراد شما را با این رفتار پسندیده می‌بینند، بگویند او شیعه و پیرو امام صادق علیه‌السلام است.» (وسائلالشیعه، ج8، ص430)
اگر این کار را انجام دادید، خواهند گفت: اینان جعفری‌ها هستند. خدا جعفر را رحمت کند. چقدر خوب اصحابش را تربیت کرده. اما اگر این کارها را انجام ندهید، خواهند گفت جعفری‌ها چرا اینگونه‌اند و چه اصحاب بدی تربیت کرده است.
این روایت، نشانگر اینست که اطلاق صفت«جعفری» بر شیعه، در قرن‌های بعد از امام بوجود نیامده؛ بلکه در زمان خود امام هم وجود داشته است.
امام در روایت دیگری می‌فرماید: «اقْرَأْ عَلی مَنْ تَری أَنَّهُ یُطِیعُنِی مِنْهُمْ وَ یَأْخُذُ بِقَوْلِیَ السَّلَام»؛ با هر کس مواجه شدی و فکر کردی از من اطاعت می‌کند، سلام مرا به او برسان.»
شاید توصیه امام به انجام این اعمال این باشد که قومی که از جامعه خودش دور شود، افکار عمومی را علیه خود ایجاد خواهد کرد. آن وقت نمی‌توانند حرف حق خود را به درون جامعه آنها رسوخ دهند.
حضور در مراسم عبادی مسلمانان
توصیه های فراوانی از ائمۀ شیعه علیهم‌السلام دربارۀ حضور پررنگ شیعیان در اجتماعات عبادی مـسلمانان بـه دست ما رسیده که یـکی از جـلوه های بارزِ آن را می توان در تأکید فراوان ائمۀ اطهارعلیه‌السلام بر حضور شیعیان در نماز جماعت اهل سنت و نماز گزاردن با آن ها دید (مسائلی، 1393: 28 ). روایات این بحث، که شیخ حر عاملی در کتاب وسائل الشیعه آن ها را در یک بـاب مـستقل گردآورده است، تأکیدات شگفتی دارد، به گونه ای که در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام، ثواب نماز با اهل سنت، معادل ثواب نماز با رسول خدا یا ثواب جهاد در راه خدا است (وسائلالشیعه، ج 8، صص 299ـ300)اسحاق بن عمار می‌گوید: «امام صادق علیه‌السلام به من فرمود: ای اسحاق، آیا با مخالفان در مسجد نماز می‌گزاری؟» گفتم:«آری». امام فرمود: «با آنان نماز بگزار که نمازگزارنده بـا آنان در صف اول مانند شمشیرکشیدن در راه خداست.»(وسائلالشیعه، ج 8، ص 301
امام صادق علیه‌السلام، نماز با اهل سنت در صف اول را همچون جهاد فی سبیل‌الله دانسته‌اند
دیدگاه آیت الله خویی(ره)
بنا بر دیدگاه آیت اللّه خوئی(ره)؛ چنین دستوراتی برای رعایت تقیه و خوف از ضرر نبوده، چرا که در آن زمان، اصحاب امام شناخته‌شده و معروف بودند. وی می‌نویسد:از این روایات استفاده می‌شود که حکمت مدارا با اهل سنت در نماز جماعت و مانند آن مبتنی بر ترس از ضرر نیست، بلکه رعایت مصلحت و اتحاد کلمۀ مسلمین است؛ زیرا در آن روزگار یـاران امام به تشیع معروف بودند، بنابراین، دستور امام به شرکت در نماز آنان، بـه جهت شناخته نشدن اصحاب نـبوده، بـلکه برای مؤدب کردنشان به اخلاق نیکو بوده تا با این رفتار، شیعه با اوصاف زیبا و دور از تعصب و عناد و لجاجت ممتاز شود و متخلق شوند به آنچه شایستۀ شیعه بودن است تا اینکه گـفته شود خدا رحمت کند جعفر را که اصحاب خوبی تربیت کرده است.(خوئی، ج4، 316)
نتیجه‌گیری
امام صادق علیه‌السلام بهترین شاخص تقریب مذاهب اسلامی در شیعه به شمار می‌رود که به لحاظ ارتباط فکری و فرهنگی کامل و ممتاز خود با مذاهب اهل تسنن، بسیار مورد تأیید و توجه آنان بوده‌اند. بسیاری از شاگردان امام صادق علیه‌السلام در مدینه از اهل تسنن بودن و مجلس درس ایشان نمونۀ واضحی از رعایت الگوی آزاداندیشی در فضای علمی تمدن اسلامی بود.
رفتار امام صادق علیه‌السلام در برخورد با گروه‌های مخالف عقیدتی، از جمله اهل تسنن، همراه با احترام و به صورت ارشاد، احتجاج، شرکت در جلسات مناظره و ارائه پاسخ‌های محترمانه به پرسش‌های آنان بود.
امام صادق علیه‌السلام در آن عصر به وحدت مسلمین بیش از همه چیز توجه کرده و تعامل بسیار مناسبی با اهل سنت داشتن. برخورد خوب و با احترام امام، بزرگان دینی و فقهی اهل سنت را واداشته بود که توجه ویژه‌ای به امام داشته و مقام علمی و اخلاقی ایشان را ستایش کنند.
برخورد و رفتار امام کاملا تفکیک شده است و در باب فقه آنچه را که باید انجام بدهد، انجام داد. و احکام را به فقهای آنها ارائه دادند و از طرفی شیعیان را از نظر احکام، کاملا آگاه و آشنا کردند که در آینده مشکلی پیش نیاید. اما در عین حال رعایت هم‌زیستی را توصیه می‌کنند.
