داغی صد ساله بر دل شیعیان

روز تخریب بقیع در هشتم شوال 1344 ق توسط وهابیون را یَومُ‌الهَدْم گویند.(نجمی، تاریخ حرم ائمه بقیع و آثار دیگر در مدینه منوره، ص۵۱)

وهابیان در صفر  سال۱۳۴۴ قمری به مدینه حمله کرده و در این حمله، خسارت‌هایی به مسجدالنبی حرم پیامبر اکرم و اماکن مذهبی وارد نمودند.(هاجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳۹؛ امینی، بقیع الغرقد، ۱۳۸۶ش، ص۴۹)  هفت ماه بعد، در ماه رمضان ۱۳۴۴ق، شیخ عبدالله بن بُلَیهد که قاضی القضات مکه بود،(زرکلی، الاعلام، ج۴، ص۹۱) وارد مدینه شد و با استفتایی از مفتیان مدینه، حکم تخریب قبور را گرفت.(هاجری، البقیع قصة التدمیر، ۱۴۱۱ق، ص۱۱۳-۱۳) و در هشتم شوال ۱۳۴۴ق، بقعه‌های بقیع را تخریب کرد. پس از تخریب، ملک عبدالعزیز، پادشاه عربستان در نامه‌ای اقدامات عبدالله بن بلهید را تحسین کرد. 

تاریخچه قبرستان بقیع

پیش از هجرت، مردم مدینه اجساد مردگان خود را در دو گورستانِ «بنی حرام» و «بنی سالم» و گاهی نیز در منازل خود دفن می‌کردند.(تاریخ حرم ائمّه بقیع، ص61) ولی با هجرت مسلمانان به مدینه، بقیع تنها قبرستان مسلمانان گردید و به مرور زمان و با دفن اجساد تعدادِ زیادی از صحابه و تابعین و نیز همسران و دختران و فرزندان و اهل بیت رسول الله(صلی الله علیه وآله) از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شد.(مدینه شناسی، ج1، ص321) و گورستان های پیشین، رفته رفته به حالت متروکه در آمد و از میان رفت.(وفاء الوفا، ج3، ص888)

در روایت آمده که رسول اکرم صلی الله علیه وآله کنار این قبرستان حضور می‌یافت و به دفن شدگان در آنجا سلام می‌کرد و برای آنان از خداوند آمرزش می‌طلبید.(صحیح مسلم، ج4، ص40/کافی، ج4، ص559)

قبرستان بقیع قدیمی‌ترین و یکی از دو قبرستان مهم مسلمین است که در مدینه قرار دارد. بقیع دو بار توسط وهابیون تخریب شده، ابتدا در سال1220 ق و در هشتم شوال سال 1344ق(۳۱ فروردین ۱۳۰۵)، با اتکا به فتوای ۱۵ تن از مفتیان مدینه، مبنی بر ممنوعیت ساختن حرم بر روی قبور و لزوم تخریب آن، به ویران کردن اماکن و بقعه‌های بقیع پرداختند.  

بار اول پیروان وهابیت با کمک آل سعود تخریب کردند و بار دوم ملک عبدالعزیز از آل سعود و پیروان وهابیت این کار را انجام داد.

تخریب بقیع، واکنش مردم و عالمان بسیاری را در ایران، عراق، پاکستان، شوروی سابق و ... برانگیخت. دولت وقت ایران، در واکنش به تخریب اماکن مقدس مسلمانان، یک روز عزای عمومی اعلام کرد و در پی آن، به رسمیت شناختن کشور تازه‌تأسیس سعودی، سه سال به‌تعویق افتاد.

قبرستان بقیع در طی دو دهه سلطه سعودی‌ها بر عربستان بارها مورد تعرض واقع شد اما عاقبت به‌کلی در هشتم شوال سال ۱۳۴۴ پس از سلطه دوباره ابن‌سعود، و تسلط بر شهر مدینه در ماه رمضان همان سال، شیخ عبدالله، قاضی‌القضات خود را از مکه به مدینه اعزام داشتند تا موضوع تخریب قبرهای موجود در مدینه را با علما و سران این شهر مطرح و موافقت آن‌ها را ولو به صورت ظاهری جلب کند و بدین منظور جلسه‌ای تشکیل شد. شیخ عبدالله از حاضرین پرسید: «درباره تخریب این گنبد و بارگاه چه می‌گویید؟» بسیاری از آن‌ها از ترس جان‌شان جواب ندادند، بعضی دیگر هم موافقت کردند. وهابی‌ها نیز مردم را با زور اسلحه جمع کرده و به سوی بقیع حرکت دادند و آنچه گنبد و ضریح در شهر مدینه و بیرون از شهر بود، ویران کردند.

قبور و حرم‌های تخریب شده

در این واقعه از جمله گنبد و بارگاه چهار امام شیعه، گنبدهای متعلق قبر ام‌البنین مادر حضرت عباس علیه‌السلام، اسماعیل پسر امام صادق علیه‌السلام و دختران و همسران پیامبر اکرم و گنبد مالک ابن انس نیز تخریب شد.

تاریخچه ضریح‌های بقیع

ضریح‌های اولیه چوبی بودند و پس از اولین تخریب از بین رفتند، اما پس از آن، ضریح فولادی ائمه بقیع در اصفهان ساخته شد و بر قبور چهار امام شیعه قرار گرفت که پس از تخریب دوم آن را از جای درآورده و بردند. بعدها، با استناد به برخی تصاویر دیده شد که ضریح تکه‌تکه شده و پیرامون قبر شهدای احد نصب شده‌ است اما در دهه هفتاد شمسی این صفحات از احد نیز برداشته شد.

بقیع تا یک‌صدسال پیش، دیوار و حصاری نداشت، اما اکنون با دیواری بلند محصور شده و اداره‌ای با عنوان «امر به معروف و نهی از منکر» در دولت عربستان سعودی، نزدیک ورودی اصلی بقیع مستقر شده و از نزدیک شدن زائران به قبور و تبرک جستن به آنها جلوگیری می‌کنند. (جعفریان، با کاروان صفا، ص 135 و ۱۳۷) هم‌اکنون، مدفن امامان شیعه در بقیع و همچنین قبر بزرگان صدر اسلام، جز تکه‌های سنگ، هیچ نشانه‌ای ندارد.(جعفریان، آثار اسلامی مکه و مدینه، ص۳۳۳)

روز جهانی بقیع

آیت الله صافی گلپایگانی از مراجع تقلید این روز را به نام روز جهانی بقیع خواند و از همه مسلمین خواست که تخریب بقیع و دیگر اماکن مقدس اسلامی به دست وهابیان را محکوم کرده و بازسازی آن را مطالبه کنند.(پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه)