عملیات نجات تراشه‌ها برای بیماران مغزی

اگر در سال‌های گذشته به شما می‌گفتند در آینده با کار گذاشتن یک رایانه کوچک در سر افرادی که سکته کرده و فلج هستند، می‌شود بسیاری از مشکلات حرکتی آنها را برطرف کرد، به طور حتم فکر می‌کردید با یک امر ناممکن روبرو هستید و این سری مسائل را فقط در فیلم‌ها می‌شود دید. اما با گذشت زمان و پیشرفت سریع تکنولوژی و علم پزشکی، حال شاهد کارگذاری ایمپلنت‌های مغزی هستیم که می‌توانند علاج برخی از بیماری‌ها باشند.

ایمپلنت یا کاشت مغزی (Brain implant) به نوعی ابزار یا دستگاه مصنوعی می‌گویند که در مغز کاشته می‌شود و عموما برای ترمیم و جایگزینی اجزا و نواحی آسیب دیده مغز پس از آسیب به ناحیه سر و یا سکته مغزی کاربرد دارد.

اولین نوع این ایمپلنت‌ها حلزون گوش بود که با کاشت آنها در گوش سبب شنوایی بسیاری از افراد در سطح جهان شد. حال ایمپلنت‌های مغزی نیز قرار است همین روال را طی کنند و در مغز کاشته شوند.

نحوه کار ایمپلنت‌های مغزی چگونه است؟

تا قبل از این ایمپلنت‌ها علم پزشکی فقط می‌توانست با دستگاه‌های بیرونی بیماری‌های مزمن را درمان کند ولی با ظهور کاشت مغزی می‌توان بدن را با کمک سیستم عصبی خودش بهبود داد. این ایمپلنت‌ها در بدن جانداران با نورون‌ها در ارتباط هستند و به زبان ساده یعنی این دستگاه‌ها با ارسال پیام‌هایی نقاط خاصی در مغز را تحریک و وادار به واکنش می‌کنند.

در واقع وظیفه ثبت سیگنال‌های عصبی و یا تحریك سلول های عصبی را بر عهده دارند و در تماس با سطح مغز و با دریافت سیگنال‌های دریافتی و ارسال آن به محیط خارج از مغز، امكان پردازش سیگنال‌های دریافتی و استخراج اطلاعات مورد نیاز از آن ها را فراهم می‌كنند.

این تراشه‌ها و یا چیپ‌های الکترونیکی که با نام ایمپلنت مغزی شناخته می‌شوند، روی عصب واگ یا واگوس که یکی از عصب‌های مغزی است و در بلعیدن غذا، صحبت کردن و هاضمه نقش دارد و پروتزهای کنترل شونده با ذهن اثر می‌گذارند. این اثر که با تحریک عمیق همراه است برای درمان نارسایی قلبی، سکته مغزی، آرتریت روماتوئید، بیماری کرون، دیابت نوع دو، صرع، چاقی، افسردگی و میگرن مفید خواهد بود.

همچنین برای درمان بیماری‌های پارکینسون، وزوز گوش، وسواس فکری و دیستونی نیز از ایمپلنت‌های عصبی استفاده می‌شود.

کاربرد نظامی

علاوه بر حوزه های پزشكی، توانبخشی و بازتوانی، از این تکنولوژی در حوزه نظامی نیز استقبال شده و قرار است در برخی موارد از آن استفاده شود. مثلا وزارت دفاع آمریکا تمایل خود را برای استفاده حشرات در این حوزه اعلام کرده است. بدین صورت که در مرحله شفیرگی این تراشه‌ها به حشرات منتقل می‌شود و در بررسی یا کشف مواردی مثل وجود مواد منفجره یا گاز استفاده می‌شوند.

همچنین برای ردیابی حرکت کشتی دشمن یا شناسایی محموله‌های مواد منفجره در آب و زیر آب، از پیوند تراشه در دستگاه عصبی کوسه ماهی و هدایت از راه دور آن استفاده می‌شود.

نورالینک

شرکت‌های زیادی در سراسر جهان روی این ایمپلنت‌ها کار می‌کنند که یکی از آنها شرکت نورالینک است که توسط ایلان ماسک تاسیس شده و قرار است تراشه‌هایی برای درمان بیماری‌های جدی مغز تولید کند. طبق آخرین اطلاع‌رسانی‌ها که در اواخر سال 2022 اعلام شد، قرار است نورالینک در طی ۶ ماه آتی، ایمپلنت‌های خود را وارد فاز آزمایش‌های انسانی می‌کند.

در ایران

در ایران نیز در سال‌های گذشته کارگروهی با عنوان «ایمپلنت مغزی» توسط ستاد توسعه علوم و فناوری‌های شناختی معاونت علمی راه اندازی شده است که با پیشرفت درخشان این کارگروه، ایران جزو کشورهای برتر و فعال در حوزه ایمپلنت های مغزی قرار گرفته است.

ایمپلنت‌ها در آینده

پیشرفت هوش مصنوعی و علم پزشکی سبب سرمایه‌گذاری بسیاری از شرکت‌های بزرگ در این حوزه شده و با توجه به پتانسیل بالای آن در بهبود بیماری‌ها پیش بینی می‌شود که در آینده شاهد درمان بسیاری از بیماری‌ها با کاشت مغزی باشیم. البته اینطور به نظر می‌رسد که احتمالا در آینده راه‌های جایگزینی به جای عمل جراحی برای ایمپلنت در مغز و شکافتن جمجه ایجاد شود. 

---