چگونه پای بچه‌ها را به مسجد باز کنیم؟

یک. در بیشتر اذکار نماز، از تعابیر جمع استفاده می‌کنیم. دستور به اقامه نماز در اغلب آیات قرآن هم با ضمیر جمع به کار رفته. از این دو، چه می‌فهمیم؟ اینکه در اسلام، اصل بر نماز جماعت است و نماز فرادا، استثنا و مربوط به زمانی است که دسترسی به امام جماعت صلاحیت‌دار نباشد.
دو. طبق آیات قرآن، والدین در قبال نماز فرزندانشان مسئول‌‌اند. (طه:132)
سه. طبق فتوای همۀ فقهیان، برای آقایان، اقامه نماز در مسجد نسبت به خانه اولویت دارد.

از این سه مقدمه، نتیجه می‌گیریم که از نظر اسلام، پدر خانواده، به شرط فراهم بودن شرایط، موظف است اولاً خودش، نماز را در مسجد، اقامه کند؛ ثانیاً وظیفه دارد فرزندانش را هم به اقامه نماز در مسجد، دعوت و تشویق کند. اما باید بپذیریم که کار به این آسانی هم نیست. چرا؟ چون در اکثر مساجد، زیرساخت فرهنگی لازم وجود ندارد. تذکرهای تند مسن‌ترها، سخت‌گیری‌های بیش از حد متولیان مسجد، واکنش سخنران و امام جماعت نسبت به بازی و سر و صدای بچه‌ها، طولانی شدن نماز جماعت، سخنرانی‌های طولانی و... نمونه‌هایی از چالش‌های حضور بچه‌های کم‌سن و سال در مسجد است و این بر خلاف سیرۀ پیشوایان پاک ماست.

راه‌کار چیست؟

راه اول و آخر، فرهنگ‌سازی و در عین حال، مطالبه‌گری است. باید سیرۀ معصومان را فریاد زد تا متولیان امر نسبت به وظایف خود آشنا شوند و در راستای آماده‌سازی زیرساخت‌های فرهنگی که اغلب هم مربوط به حوزۀ نگرش‌هاست، زمینه‌سازی کنند.

در کنار این راه‌کار اصلی، سه راه‌کار عملیاتی دیگر هم پیشنهاد می‌کنیم که کاربست آنها، می‌تواند تا حدود زیادی در تغییر نگرش‌ها و رفع موانع و چالش‌ها موثر واقع شود.

یک. امام جماعت، نماز را بیش از حد طول ندهد
مستحب است که امام جماعت، در اقامه نماز، حال کهن‌سال‌ترین نمازگزار را مراعات کند. علاوه بر مسن‌ترها، بچه‌ها نیز از طولانی شدن نماز، خسته و کلافه می‌شوند. پس بهتر است امام جماعت، به حداقل‌ها اکتفا کند و مستحبات را به بعد از نماز موکول کند.
در سیرۀ پیامبر رحمت آمده است که ایشان در هنگام اقامه نماز، متوجه گریه کودکی شدند لذا نمازشان را با سرعت بیشتری به پایان رساندند. اصحاب بعد از نماز گفتند: آیا درباره‌ی نماز، حكم تازه‌ای آمده كه این‌گونه نماز را سریع خوانده‌اید؟ حضرت فرمود: خیر، مگر صدای گریۀ كودك را نشنیدید؟ من برای اینکه مادرشف او را زود دریابد، نماز را زودتر تمام کردم. ( حكمت‌نامه كودك، ص 126)د. 

دو. هدایت موقوفات به سمت تربیت نسل توحیدی
طبق گزارش ستاد اقامه نماز کشور، شهر استهبان فارس، یکی از موفق‌ترین شهرهای کشور در جذب نونهالان و نوجوان به مسجد است. (1) بررسی‌های این ستاد نشان می‌دهد مهم‌ترین علت جذب بچه‌ها به مسجد، وقف چند اصله درخت گردو، انجیز و بادام توسط مردی خیّر به نیت تشویق بچه‌هایی است که در نماز جماعت مسجد شرکت می‌کنند. با این روش، بچه‌ها ابتدا به‎خاطر گردو ولی بعد آرام آرام به عشق گردوآفرین، جذب مسجد شدند.

سه. همدلی بیشتر با بچه‌هایی که به مسجد می‌آیند
اگر می‌خواهیم پای کودک را به مسجد باز کنیم، باید محیط مسجد را برایشان امن و خاطره‌انگیز کنیم. گاهی یک برخورد نابجا، کودک را از مسجد فراری می‌دهد. 

گاهی بچه‌ها را به هوای اینکه بزرگترها می‌خواهند نماز بخوانند از سر جایشان بلند می‌کنیم و حواسمان نیست که نماز در جای غصبی، باطل است.
با بچه‌هایی که به مسجد می‌آیند باید بیشتر همدلی کنیم. با کمی بازی و سر و صدای بچه‌ها، حرمت مسجد از بین نمی‌برد. می‌شود با حفظ چارچوب قواعد مسجد، لذت حضور در مسجد را در کام کودکان شیرین کرد.  

این فیلم، الگوی خوب و موفقی است برای برخورد مناسب با کودکان بازی‌گوش در مسجد. پیشنهاد می‌کنم آن را ببینید!

 

سخنران دارد سخنرانی می‌کند. کودکی می‌آید و با وسایل روی میز، بازی‌ می‌کند. واکنش سید هاشمی الحیدری (دبیر کل جنبش اسلامی عهد الله عراق) اما دیدنی است. تردید نکنید این خاطرۀ شیرین تا سال‌های سال در قاب ذهن کودک ماندگار خواهد شد.

با بچه‌های مسجدی، اندکی همدل‌تر باشیم!

پی‌نوشت‌ها:
1. به نقل از: حجت الاسلام بهشتی، مشاور رییس ستاد اقامه نماز کشور، ضمناً این آمار مربوط به حدود بیست و سه سال پیش است.

---