معضل آلودگی هوا؛ تاریخچه و راه‌حل‌ها

طلای سیاه؛ بلای جان هوا

انقلاب صنعتی که در قرن هجدهم اتفاق افتاد کارخانه‌هاH‌هاههههی مختلف پشت سر هم افتتاح ‌شدند و روز به روز هم به تعدادشان اضافه می‌شد. کمی بعدتر یک کشف تاریخی اتفاق افتاد، نفت! این طلای سیاه که سرنوشت بسیاری از کشورها را دگرگون کرد. حالا همه چیز سرعت بیشتری به خود گرفته بود، ماشین‌های بخار از سوخت فسیلی استفاده می‌کردند و بی‌وقفه به کار ادامه می‌دادند. فعالیت صنایع نیز به طرز چشم‌گیری گسترش پیدا کرده بود.

اولین کمیته آلودگی هوای جهان

مجموع این اتفاقات منجر به تولید انواع آلاینده‌ها شد؛ آلودگی هوا هم به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش پیدا کرد. به شکلی که میزان آلودگی هوای ایجاد شده درسه قرن بعد از انقلاب صنعتی چندین برابر آلودگی هوای همه هزاران سال قبل از آن است.

این روند چنان افسارگسیخته ادامه پیدا کرد که انگلستان، مهد انقلاب صنعتی در سال 1819 مجبور شد در پارلمان خود «کمیته آلودگی هوا» تشکیل بدهد. آن زمان در این کمیته درباره استفاده از موتور بخار و روش‌هایی که بتوان آسیب استفاده از آن را کمتر کرد تصمیم‌گیری شد.

مرگ بر اثر آلودگی هوا

آلودگی هوا اما آنقدر فراگیر و شدید شد که به مرگ انسانهای زیادی انجامید. یکی از اولین موارد مرگ بر اثر آلودگی هوا در سال ۱۹۳۰ در کشور بلژیک ثبت شد. در دره صنعتی میوز به علت پدیده وارونگی ۶۳ نفر جان خود را از دست دادند و چندین هزار نفر هم بیمار شدند.

 18 سال بعد در پنسیلوانیا آمریکا یکی دیگر از بزرگترین و اولین فجایع به خاطر آلودگی هوا رخ داد. 17 نفر در آن تاریخ به همین خاطر جان خود را از دست دادند و بیش از 40 درصد جمعیت آن شهر هم بیمار شدند.در سال 1952 در لندن هم حدود 4 هزار مرگ‌و‌میر به خاطر آلودگی هوا اتفاق افتاد.

 همه  این حوادث باعث شد تا در کشورهای صنعتی قوانینی در این باره به تصویب برسد و از آن زمان تا به حال بارها مورد تجدیدنظر قرار بگیرد. طبق آماری که در سال 2018 از طرف یورونیوز منتشر شد سالانه 7 میلیون نفر بر اثر آلودگی هوا جانشان را از دست می‌دهند.

مکزیکو سیتی، یک نمونه موفق جهانی

مکزیکو سیتی یکی از موفق‌ترین نمونه‌های مهار و رفع معضل آلودگی هوا است. در سال 1992 شهر مکزیکوسیتی توسط سازمان ملل به‌ عنوان آلوده ‌ترین شهر دنیا معرفی شد. دولت مکزیک طرح‌های متعددی را اجرا کردکه با کمک آنها توانست آلودگی هوای پایتخت را از بین ببرد. یکی از این طرح‌ها استفاده از نوعی سیستم اتوبوس‌‌رانی سریع به اسم متروباس بود. در این سیستم دیگر خبری از اتوبوس‌های کوچک و فرسوده قبلی نبود، بلکه حالا همه آنها با اتوبوس‌هایی جدیدتر که ظرفیت مسافر بالاتری هم داشتند عوض شده بودند. این اتوبوسهای جدید طبعا آلودگی بسیار کمتری هم تولید می‌کردند.

اصلاح حمل‌و‌نقل شهری

طرح بعدی ایجاد متروی مکزیکوسیتی بود که حجم زیادی از ترافیک شهری را کم کرد، تعویض خودروها و تاکسی‌های فرسوده هم یکی دیگر از اقداماتی بود که پایتخت مکزیک را از بحران آلودگی هوا نجات داد. این کار به مرور و با پرداخت وام به صاحبان خودروهای فرسوده برای تعویض انجام شد. بعد از اصلاح سیستم حمل و نقل عمومی قدم بعدی هم منتقل کردن کارخانه‌ها و مراکز صنعتی از حومه شهر به مناطق دورتر بود. در نهایت هم دولت این کشور بیش از 9 میلیارد دلار بر روی احداث و راه‌اندازی پالایشگاه‌های تولید سوخت مناسب و با گوگرد پایین سرمایه‌گذاری کرد. همه این طرح‌ها باعث شد تا امروزه اسم این شهر حتی بین 10 شهر اول آلوده جهان هم به چشم نخورد.

این روزها که دائم خبر از آلودگی هوای کلانشهر تهران می‌شنویم گویا تنها راه حل مدیران شهری تعطیلی مدارس و ادارات است. سالها هم هست که این معضل برای شهر تهران و دیگر شهرهای بزرگ وجود دارد اما فکر اساسی برای آن نمی‌شود، در حالیکه می‌توان با الگو گرفتن از نمونه‌های موفق جهانی هوای پاک را به آسمان شهر بازگرداند.

---