نگاه اهل بیت علیهم‌السلام به توسعه‌ اقتصادی

در نوشتار حاضر، برکات و آثار رفاه اقتصادی را از نگاه اهل بیت علیهم‌السلام بررسی خواهیم کرد.

حفظ دین و دنیای مردم

مخارج زندگی در دنیای امروز با هیچ زمان دیگری قابل قیاس نیست چون محدودیت‌ها و نیازهای انسان معاصر بیشتر و پیچیده‌تر شده است. نه فقط وسایل زندگی که حتی دانش، تربیت و رشد معنوی افراد هم به توان اقتصادی آنها گره خورده است.

پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و آله): «در آخر الزمان، داشتن درهم و دینار (توان اقتصادی) وسیلۀ برپایی دین و دنیای مردم خواهد بود.» (کنز العمّال: 3 / 238)

آرامش خاطر

این را هر کسی در زندگی خود تجربه کرده است که داشتن حداقلی از رفاه و آسایش، آسودگی خاطر می‌آورد. نه فقط انسان‌های عادی حتی حضرات معصومین نیز در زندگی خود این گونه دغدغه‌ها را داشتند. به عنوان مثال، مطالعۀ سیرۀ حضرت باقر و صادق علیهماالسلام نشان می‌دهد این دو امام بزرگوار تا خیالشان بابت خرج خورد و خوراک سالشان آسوده نمی‌شد برای خرید ملک، هزینه نمی‌کردند.

امام رضا علیه‌السلام نیز در روایتی می‌فرماید:
«اگر انسان به اندازۀ (خرجِ) خوراک سالش را فراهم کند، سبکبار و آسوده خاطر می‌شود.» (کافی، ج5، ص89)

حفظ آبرو

کسی که از پس هزینه‌های زندگی خود برنیاید شاید مجبور شود از آبرو مایه بگذارد و دست نیاز به سوی دیگران دراز کند. لذا در روایتی از امام صادق علیه‌السلام می‌خوانیم:: «گوهر آدمی به رفتار اوست و شرافت او به دارایی‌‌اش.» (معانی الأخبار، ص 405)

جلوه جوانمردی

دل کندن از مال، راحت نیست. کم نیستند صاحبان سرمایه‌ای که دلی خوشحال نمی‌کنند و دستی نمی‌گیرند. جوانمرد کسی است که برای گره‌گشایی از خلق،‌ هم شرط لازم (سرمایه) را دارد و هم شرط کافی (روحیه بخشش).

امیرالمومنین (علیه‌السلام): «با ثروت، جوانمردی جلوه می‌کند.» (غرر الحکم، ح 9735)

عزت و احترام در گرو توانگری

در نگاه اکثریت مردم، سرمایه‌داری ارزش است و سرمایه‌دارها قابل احترام‌. اسلام به ثروت اهمیت می‌دهد اما در عین حال، انباشت ثروت را مذمّت می‌کند. آنچه ناپسند است مال‌اندوزی حریصانه است نه صرف تولید ثروت.

این سخن پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله اشاره به همین حقیقت دارد: «مایۀ بزرگواری دنیا، توانگری است؛ و مایه بزرگواری آخرت، تقوا.» (کنز العمّال، ج3، ص93)

حفظ ایمان

از قدیم گفته‌اند: کسی که غم نان دارد، ایمان ندارد. عین همین سخن در روایتی از پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) نیز آمده است؛ چنانکه می‌فرماید: «اگر نان نبود، روزه نمی‌گرفتیم، نماز نمی‌گزاردیم و دیگر واجبات پروردگار را به جا نمی‌آوردیم.» (کافی، ج6، ص287) 

---