تاثیر استرس و اضطراب بر دستگاه گوارش

موقعیت‌های گوناگونی می‌توانند موجب اسهال شوند، از جمله استرس و اضطراب. علتش هم تغییرات فیزیکی است که در زمان استرس در بدنتان رخ می‌دهد.

واکنش گوارش نسبت به استرس

وقوع اسهال وقتی که استرس دارید مستقیما با واکنش برنامه‌ریزی شده‌ی بدنتان مرتبط است. این پاسخ، واکنش جنگ یا گریز نام دارد.
واکنش جنگ یا گریز نقش بزرگی در کمک به بقاء انسان دارد، خصوصا در گذشته وقتی که انسان‌ها با چیزهایی مانند شیرهای گرسنه روبرو می‌شدند؛ اما همین واکنش در زمان مدرن، دردسرسازتر شده است. وقتی در شرایطی قرار می‌گیرید که مغزتان آن را یک تهدید دریافت می‌کند، بدنتان با انواع تغییرات فیزیکی واکنش نشان می‌دهد، از جمله تغییرات گوارشی. مثلا وقتی واکنش استرسی‌تان فعال می‌شود، گوارشتان کُند می‌شود تا بدنتان بتواند منابع موجود خود را صرف جای دیگری کند. در نتیجه، ممکن است دچار علائم گوارشی مانند اسهال شوید.
رویدادهای استرس‌برانگیز زندگی مانند چالش‌های شغلی، از دست دادن یک عزیز و مشکلاتی در رابطه از معروف‌ترین چیزهایی هستند که علائم فیزیکی در بدن ایجاد می‌کنند. حالا هم می‌دانیم که مغز و روده‌ها ارتباط تنگاتنگی با هم دارند و دارای عصب‌های مشترک زیادی هستند. مثلا حتما برایتان پیش آمده که در شرایطی استرسی، دلشوره و دل‌پیچه بگیرید. شکم شما خیلی راحت از استرس و اضطراب تاثیر می‌پذیرد. در این زمان‌ها مواد شیمیایی بدن و هورمون‌ها از تعادل خارج می‌شوند. چنین تغییری در محیط بدن می‌تواند در تعادل باکتری‌های روده اختلال ایجاد کرده و علائم گوارشی را ظاهر کند.

اضطراب و اسهال

اسهال یکی از بسیار علائم فیزیکی ناشی از اضطراب است. اسهال عبارتی است که زمانی به کار می‌رود که شکم شما بیشتر از سه بار در روز کار کند و مدفوعتان شُل و آبکی باشد. سه نوع اسهال وجود دارد:
اسهال جزئی یا خفیف که به طور کلی در عرض یکی دو روز خوب می‌شود و می‌تواند ناشی از عفونت باشد.
اسهال در حد متوسط که می‌تواند ناشی از استرس هیجانی، مسمومیت غذایی یا عدم تحمل برخی از غذاها باشد.
اسهال مزمن یا اسهال شدید که می‌تواند ناشی از بیماری‌هایی که بر گوارش اثر می‌گذارند باشد مانند سرطان، بیماری کرون، کولیت یا سندرم روده تحریک‌پذیر.
پس واضح است که اضطراب می‌تواند باعث اسهال در حد متوسط یا اسهال مزمن شود. عوامل استرس‌برانگیز زندگی که موجب اضطراب کوتاه‌مدت می‌شوند، باعث اسهال در حد متوسط خواهند شد. این نوع استرس حاد معمولا موجب اسهال کوتاه‌مدت می‌شود، در حالی که استرس طولانی‌مدت و مداوم سبب اضطراب و گاهی افسردگی خواهد شد. این تغییرات در وضعیت روحی و روانی فرد به احتمال بیشتری با سندرم روده تحریک‌پذیر یا IBS مرتبط هستند.

استرس، سندرم روده تحریک‌پذیر و اسهال

کسانی که سندرم روده تحریک پذیر یا IBS دارند می‌توانند فورا نسبت به اثر استرس بر سیستم گوارششان واکنش نشان دهند؛ اما این امکان هم وجود دارد که بدون اینکه IBS داشته باشید، دچار اسهال ناشی از استرس شوید.
روده تحریک‌پذیر سندرمی است که شامل دوره‌هایی از شکم‌درد و یبوست و اسهال می‌شود. پزشکان سندرم روده تحریک‌پذیر را طبق معیارهای خاصی به نام معیارهای رم (Rome Criteria) تشخیص می‌دهند.
اگر اسهال ناشی از استرس فقط گاهی رخ بدهد، به احتمال زیاد فقط یک واکنش طبیعی نسبت به استرس است؛ اما اگر اغلب دچار این مشکل باشید، باید جهت تشخیص درست به پزشک مراجعه کنید.

چه باید کرد؟

شما مجبور نیستید اسهال ناشی از استرس را تحمل کنید.
تکنیک‌های زیادی برای مدیریت استرس وجود دارد که می‌توانید با کمک آن‌ها در برابر عوامل استرس‌برانگیز بیرونی مقاوم‌تر شوید:
. شناسایی محرک‌های استرس‌زا
. اختصاص دادن زمانی از روز برای استراحت و شارژ مجدد مانند خواندن کتاب مورد علاقه،  یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق و ...
. ورزش منظم
. حفظ حس شوخ‌طبعی، گذراندن وقت با دوستان و خنده

مدیریت و درمان اسهال ناشی از استرس
. شناسایی غذاهایی که ممکن است باعث اسهال شوند و اجتناب از آن‌ها
. مصرف آب و مایعات کافی و محلول قند و نمک
. بهبود سلامت روده‌ها با مصرف مکمل‌ها یا نوشیدنی‌های پروبیوتیک (کفیر)
. مصرف داروی ضداسهال مثل لوپرامید

درمان اسهال ناشی از اضطراب

. تا جایی که امکان دارد در خانه بمانید تا اسهالتان خوب شود.
. حتی اگر حال خوشی ندارید و دوست ندارید آب بنوشید، باز هم باید کم‌کم آب بخورید تا بدنتان کم‌آب نشود.
. آبمیوه و نوشابه‌های قندی می‌توانند اسهال را بدتر کنند. از مصرف الکل و کافئین هم پرهیز کنید. بیشتر از نوشیدنی‌های الکترولیت‌دار استفاده کنید.
. وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر بخورید: برنج، نان سفید، ماکارونی، موز، سیب، سیب‌زمینی، تخم‌مرغ پخته، ماست و مرغ غذاهای خوبی در زمان اسهال هستند.
. در زمان اسهال غذاهای پُر فیبر نخورید. حتما می‌دانید چه غذاهایی فیبر دارند؛ مثلا سبزیجاتی مانند بروکلی و نخودسبز دارای فیبر نامحلول زیادی هستند که با حجمی که به مدفوع می‌دهند باعث می‌شوند مدفوع سریع‌تر در روده‌ها حرکت کند، در نتیجه احتمال اسهال را افزایش می‌دهند.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کرد؟

اگر مدام اسهال هستید (حتی بدون اضطراب)، در صورت داشتن علائم زیر باید زودتر به پزشک مراجعه کنید:
. خون در مدفوع
. خونریزی از مقعد
. تبی که سه روز یا بیشتر طول کشیده
. شکم درد شدید
. استفراغ
. کاهش وزن سریع
. اجابت مزاجی که دردتان را تسکین می‌دهد
اگر این علائم را ندارید، درمان برای اسهال و روش‌های کنترل استرس می‌تواند کمکتان می‌کند بهتر شوید.

---