رفتار پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله با جوانان

ایام مبارک میلاد پیامبر آب و آئینه، بهترین بهانه‌ است تا شیوۀ درستِ رفتار با جوانان را در سیره آخرین فرستادۀ خدا به تماشا بنشینیم.

یک. جوان‌ها فضیلت‌پذیرترند

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نه فقط دغدغه جوان‌ها را داشت بلکه همواره دیگران را به پذیرش، درک و حفظ این سرمایه دعوت می‌کرد و می‌فرمود: «جوان‌ها را دریابید چون دل‌های آنها رقیق‌تر و فضیلت‌پذیرتر است.

وقتی خداوند مرا به عنوان پیامبری بشارت‌دهنده و هشداردهنده برانگیخت این جوان‌ها بودند که سخنم را تصدیق کردند و با من پیمان بستند، ولی پیران از قبولِ دعوتم سرباز زدند.» (حکمتنامه پیامبر ص، ری شهری، ج7، ص369)

دو. انتخاب جوانی 24 ساله برای سرپرستی مهاجران

در جامعۀ عرب جاهلی، ریش‌سفیدان جایگاه ممتازی داشتند و اگر کسی مسئولیتی خطیر را به جوانان می‌سپرد، با مخالفت آنها رو به رو می‌شد. در سال پنجم بعثت که کینه‌ورزی‌های مشرکین به اوج خود رسید، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله عده‌ای از مؤمنان را به حبشه فرستاد تا از اذیت و آزار آنها در امان باشند.

حضرت، مسئولیت راهبری مهاجرین را به جعفر بن ابیطالب سپرد که جوانی 24 ساله بود. جعفر ضمن حفظ جان مسلمانان، زمینۀ آشنایی و دعوت نجاشی پادشاه مسیحی حبشه به دین اسلام را فراهم کرد.

سه. ریاست علمی مکه به دست جوانی 26 ساله

در سال هشتم هجری پس از نقض پیمان‌نامۀ صلح توسط قریش، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله با سپاهی آراسته از 10 هزار مرد جنگی، مکه را بدون خونریزی فتح کرد.

پس از فتح مکه، حضرت می‌بایست تدبیری بیندیشد تا مردم را با احکام اسلام در انجام عبادات و کسب و کارها آشنا کند؛ از این رو، معاذ بن جبل را به ریاست مرکز علمی و فرهنگی شهر منصوب کرد.

معاذ، امتیازات فراوانی داشت از جمله اینکه در 18 سالگی، اسلام آورده بود و همینطور در صورت و سیرت، نیز برخوردار از کمالات بود. علاوه بر اینها، مدال افتخار شرکت در تمامی جنگ‌های اسلام را بر سینه داشت. آری، در آن روز، معاذ 26 سال بیشتر نداشت.

چهار. جوانی 34 ساله، اولین امام جمعۀ مدینه

پس از پیمان عَقَبۀ اول (سال دوازدهم بعثت)، وقتی مردم یثرب (مدینه) از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله، درخواست معلم قرآن کردند، ایشان، مصعب بن عمیر را که جزو پیشگامان (به تعبیر قرآن، سابقون) نهضت اسلام بود، به سوی آنها فرستاد. مصعب در هنگام انجام این مأموریت، جوانی 34 ساله بود. او در تبلیغات خود توانست سعد بن معاذ، رئیس قبیله اوس را به اسلام دعوت کند و اولین نماز جمعه را در یثرب برپا کرد.

این دستاورد ارزشمند، نقطۀ عطف تازه‌ای را در تاریخ اسلام رقم زد چرا که زمینۀ هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به مدینه را فراهم کرد و حضرت توانست با برقراری صلح میان دو تیره بزرگ اوس و خزرج، همبستگی آنها به عنوان انصار با مهاجرین را ممکن سازد و همین امر، زمینۀ فتح مکه و پیروزی نهایی اسلام بر مشرکین را فراهم ساخت.

چهار. انتصاب جوانی 21 ساله به فرمانداری مکه

پس از فتح مکه، جنگ حُنین میان مسلمانان و مشرکین درگرفت. اما از آنجا که برخی از بزرگان مکه صرفاً از بیم جان و نه از عمق وجود، مجبور به پذیرش اسلام شده بودند هر لحظه امکان داشت از این فرصت سوء استفاده کنند و مردم را علیه نهضت اسلام بشورانند.

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در این شرایط حساس، «عتاب ابن اسید» را که جوانی 21 ساله بود، به فرمانداری شهر گماشت. این تصمیم بر ریش‌سفیدان مکه گران آمد و زبان به اعتراض گشودند. حضرت در نامه‌ای ضمن اذعان به توانمندی عتاب، تاکید کرد که در اسلام، ملاک فضیلت و برتری برتری، سن و سال نیست بلکه حُسن تدبیر و ارزش‌های ایمانی است. (ناسخ التواریخ، ص378)

پنج. فرماندهان جوان در جنگ‌های پیامبر صلی الله

پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در بسیاری از جنگ‌های سرنوشت‌ساز اسلام از جوانان شجاع و مبارز به عنوان فرمانده یا علمدار استفاده می‌کردند. به عنوان نمونه، در اولین جنگ مسلمانان با مشرکان مکه (غزوه بدر)، لوای ریاست که «عقاب» نام داشت به دست علی علیه‌السلام بود با اینکه حمزۀ سیدالشهدا نیز در این نبرد حضور داشت. حضرت در آن جنگ، 25 ساله بودند و پس از آن نیز در تمامی جنگ‌ها به جز غزوه تبوک، حضور سرنوشت‌ساز داشتند.

در پیکار احد، مصعب بن عمیر پرچمدار بود. جعفر بن ابی طالب، فرمانده سپاه اسلام در نبرد موته (سال هشتم هجری) بود و اسامه، جوان‌ترین مسلمانی بود که از سوی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله به سمت فرماندهی جنگ تبوک منصوب شده بود.

---