با چه کسانی رفاقت نکنیم؟
رفاقتهای ممنوع!
یکی از نیازهای واقعی و به حق انسان روابط با دیگران و رفیق داشتن است. در دوستیها استعدادها شکوفا میشوند و نیازهای عاطفی و روحی انسان برطرف میشود.
انسان بدون دوست و همنشین از موهبتهایی مثل مهرورزی و داشتن همدم محروم است. در روایات هم بر لزوم دوستی توصیههایی شده است.
امیرالمومنین علیهالسلام غریب را کسی معرفی میکند که دوست و رفیقی ندارد.(نهجالبلاغه، نامه31)
ایشان همچنین فرمودند: «ناتوانترین مردم، کسی است که از به دست آوردن دوستانی، ناتوان باشد و ناتوانتر از او کسی است که دوستی را که به دست آورده، از دست بدهد.» (نهجالبلاغه، حکمت 12)
پس داشتن دوست ضروری است اما این سوال مطرح میشود که به دلیل ضروری بودن رفیق، باید با هر کسی دوست شد و یا رفاقتها باید در چارچوبی خاص باشند؟
ایشان همچنین فرمودند: «برترین دوست و برادر تو کسی است که در کار خیر سبقت گیرد و تو را هم به سوی خیر بکشاند، و تو را به نیکی فراخواند و یاری کند.»(میزانالحکمة، ج1، ص57)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره اهمیت انتخاب دوست میفرماید:
انسان بر دین دوستش است پس هر یک از شما مراقب باشد که با چه کسی دوستی میکند. (بحارالأنوار، ج71، ص192) این فرمایش پیامبر حکایت از تاثیر بسیار زیاد دوست بر انسان دارد. حتی گفته میشود بگو با چه کسانی دوست هستی تا بگویم چگونه فکر میکنی!
برخی خصوصیات اخلاقی به گونهای است که در رفاقتها باید از آنها دوری کرد.
امام باقر علیهالسلام تصریح میکنند: «با چهار شخص معاشرت و دوستی نکن: احمق، بخیل، ترسو و دروغگو. زیرا شخص احمق میخواهد به تو سود رساند ولی صدمه میزند و آدم بخیل و تنگنظر از تو میگیرد اما به تو پس نمیدهد و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار میکند و دروغگو اگر راست بگوید کسی باور نمیکند.»(خصال شیخ صدوق، ج1، ص244)
عدهای در قیامت ناله میکنند و میگویند: وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا. یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا(فرقان، 27-28)؛ روزی که شخص ظالم پشت دست حسرت به دندان گرفته و گوید: ای کاش (در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش میگرفتم. ای وای، کاش فلانی را که سبب بدبختی من شد را برای دوستی انتخاب نمیکردم.
این حسرت در قیامت، هیچ اثری جز پشیمانی و افسوس خوردن ندارد. چرا که فرصتها از دست رفته و زمان پاسخگویی شده است. همنشینی با اهل گناه و معصیت، سبب بدنامی و رسوایی انسان میشود. همانطور که اگر آهن را با آهنربا اصطحکاک دهیم، خاصیت آهنربایی پیدا میکند.
دوست و رفیق هم بر انسان تاثیرگذار است. پس مراقب باشیم و کاری نکنیم که روز قیامت فریاد بزنیم و به تعبیر قرآن بگوییم کاش فلانی را به عنوان رفیق انتخاب نکرده بودم، کاش با فلانی دوستی نکرده بودم که دوستی با او مرا جهنمی و بیچاره کرد.
لذا اسلام اجازه معاشرت و رفاقت با هر کسی را نداده و برای معاشرت با دیگران معیارهایی را مطرح نموده و از مردم خواسته، از همنشینی با کسانی که این ارزشها و معیارها را ندارند دوری کنند.
همنشینی با اهل گناه و معصیت، سبب بدنامی و رسوایی انسان میشود. همانطور که اگر آهن را با آهنربا اصطحکاک دهیم، خاصیت آهنربایی پیدا میکند.
امیرالمومنین علیهالسلام غریب را کسی معرفی میکند که دوست و رفیقی ندارد.(نهجالبلاغه، نامه31)
ایشان همچنین فرمودند: «ناتوانترین مردم، کسی است که از به دست آوردن دوستانی، ناتوان باشد و ناتوانتر از او کسی است که دوستی را که به دست آورده، از دست بدهد.» (نهجالبلاغه، حکمت 12)
پس داشتن دوست ضروری است اما این سوال مطرح میشود که به دلیل ضروری بودن رفیق، باید با هر کسی دوست شد و یا رفاقتها باید در چارچوبی خاص باشند؟
شاخص انتخاب دوست در روایات
ائمه اطهار علیهمالسلام در این باره توصیههایی داشتهاند. چنان که امیرمومنان علیهالسلام درباره ویژگی دوست خوب فرمودند: «بهترین دوست تو کسی است که تو را شیفته آخرت کند، و نسبت به دنیا بیرغبت کند و تو را در فرمانبرداری از خدا کمک کند.» (غررالحکم، ج3، ص436)ایشان همچنین فرمودند: «برترین دوست و برادر تو کسی است که در کار خیر سبقت گیرد و تو را هم به سوی خیر بکشاند، و تو را به نیکی فراخواند و یاری کند.»(میزانالحکمة، ج1، ص57)
پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله درباره اهمیت انتخاب دوست میفرماید:
انسان بر دین دوستش است پس هر یک از شما مراقب باشد که با چه کسی دوستی میکند. (بحارالأنوار، ج71، ص192) این فرمایش پیامبر حکایت از تاثیر بسیار زیاد دوست بر انسان دارد. حتی گفته میشود بگو با چه کسانی دوست هستی تا بگویم چگونه فکر میکنی!
با چهار نفر دوستی نکن
انسان بر دین دوستش است پس هر یک از شما مراقب باشد که با چه کسی دوستی میکند. این فرمایش پیامبر حکایت از تاثیر بسیار زیاد دوست بر انسان دارد. حتی گفته میشود بگو با چه کسانی دوست هستی تا بگویم چگونه فکر میکنی!
امام باقر علیهالسلام تصریح میکنند: «با چهار شخص معاشرت و دوستی نکن: احمق، بخیل، ترسو و دروغگو. زیرا شخص احمق میخواهد به تو سود رساند ولی صدمه میزند و آدم بخیل و تنگنظر از تو میگیرد اما به تو پس نمیدهد و ترسو از تو و پدر و مادرش فرار میکند و دروغگو اگر راست بگوید کسی باور نمیکند.»(خصال شیخ صدوق، ج1، ص244)
دو معیار دوستی از امام صادق علیهالسلام
امام صادق علیهالسلام دو معیار مهم برای دوستی ارائه میدهند: دو خصلت است که هر کس داشته باشد خوب است و اگر در کسی نباشند دور شو از او سپس دور شو و باز هم دور شو. پرسیده شد که آن دو خصلت چیست؟ امام فرمود: نماز در وقت خودش و مواظبت بر آن، و نیکی کردن به برادران دینی در سختی و راحتی. (اصول كافى، ج2، ص672)حسرت و پشیمانی در قیامت
قرآن کریم در سوره فرقان اشارهای به دوستیهای زیانبار دارد که اینان باعث جهنمی شدن و شقاوت دوستانشان میشوند.عدهای در قیامت ناله میکنند و میگویند: وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَى یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا. یَا وَیْلَتَى لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلَانًا خَلِیلًا(فرقان، 27-28)؛ روزی که شخص ظالم پشت دست حسرت به دندان گرفته و گوید: ای کاش (در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش میگرفتم. ای وای، کاش فلانی را که سبب بدبختی من شد را برای دوستی انتخاب نمیکردم.
این حسرت در قیامت، هیچ اثری جز پشیمانی و افسوس خوردن ندارد. چرا که فرصتها از دست رفته و زمان پاسخگویی شده است. همنشینی با اهل گناه و معصیت، سبب بدنامی و رسوایی انسان میشود. همانطور که اگر آهن را با آهنربا اصطحکاک دهیم، خاصیت آهنربایی پیدا میکند.
دوست و رفیق هم بر انسان تاثیرگذار است. پس مراقب باشیم و کاری نکنیم که روز قیامت فریاد بزنیم و به تعبیر قرآن بگوییم کاش فلانی را به عنوان رفیق انتخاب نکرده بودم، کاش با فلانی دوستی نکرده بودم که دوستی با او مرا جهنمی و بیچاره کرد.
لذا اسلام اجازه معاشرت و رفاقت با هر کسی را نداده و برای معاشرت با دیگران معیارهایی را مطرح نموده و از مردم خواسته، از همنشینی با کسانی که این ارزشها و معیارها را ندارند دوری کنند.
همنشینی با اهل گناه و معصیت، سبب بدنامی و رسوایی انسان میشود. همانطور که اگر آهن را با آهنربا اصطحکاک دهیم، خاصیت آهنربایی پیدا میکند.