چه بلایی سر نگین فیروزه‌ای ارومیه آمد؟

 

در میان این نظرات مختلف کمتر کسی درباره  سرنوشت‌ صدها طرحی که برای دریاچه تصویب شد حرف می‌زند. طرح‌ها و لایحه‌هایی که در دولت‌های مختلف با بودجه‌های قابل توجه تصویب ‌شدند اما نتیجه‌شان امروز خشک شدن 95 درصدی این دریاچه است. اما قبل از همه این‌ها بیایید با هم ببینیم اصلا روند خشک شدن این دریاچه از کجا و چطور شروع شد؟   

 آغاز یک پایان

از اواسط دهه هفتاد بود که روند خشک شدن دریاچه ارومیه آغاز شد؛ به طوری که در بیست سال اخیر هر سال به طور میانگین چهل سانتی‌متر از ارتفاع آن کاهش یافت. این روند به جایی رسید  که در سال 92 دریاچه ارومیه درسطح بین‌المللی در آستانه بحرانی زیست محیطی قرار گرفت و دولت یازدهم ستاد احیای دریاچه ارومیه را تشکیل داد.

با وجود همه طرح‌ها، نشست‌ها و لایحه‌های مختلف در سال 96 حدود  90%دریاچه خشک شد. آماری که امسال به 95% رسیده است و طبق مطالعات انجام شده حالا تنها حدود هزار کیلومتر مربع از این دریاچه زیبا باقی مانده، وسعت دریاچه به نسبت سال گذشته یک چهارم کمتر شده و حجم آب آن هم نصف شده است. یعنی حالا دریاچه به حدی خشک شده که قسمت شمالی و جنوبی آن تقریبا از هم جدا شده‌اند.

برای دریاچه ارومیه چه کردیم؟

با تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه در سال 92، کارگروه ملی نجات این دریاچه هم آغاز به کار کرد. کارگروهی که قرار بود در سه دوره تثبیت، احیا و احیای نهایی بتواند تا سال 1406 دریاچه ارومیه را احیا کند.

با بارش‌های مناسب در چند سال اول اوضاع دریاچه تا حدی بهتر شد و کارگروه اعلام کرد موفق شده در دو سال اول از نابودی بازگشت‌ناپذیر دریاچه جلوگیری کند و حالا وارد فاز احیای کامل دریاچه خواهیم شد. اما 8 سال بعد از تشکیل ستاد احیای دریاچه ارومیه هرگز وعده احیای نهایی عملی نشد و وضعیت دریاچه به اوضاع بحرانی سابق و حتی بدتر از آن بازگشت.

در سال 99 هم اعلام شد که با توجه به اتمام پروژه‌های در حال احداث و پروسه احیای دریاچه ارومیه، با پایان کار دولت دوازدهم این ستاد هم به کار خود پایان خواهد داد. در چند وقت اخیر اما با شدت گرفتن روند خشک شدن دریاچه و اخبار ناراحت‌کننده ای که از وضعیت آن به گوش می‌رسید دولت سیزدهم اقدام به تعیین دبیر برای کارگروه نجات دریاچه ارومیه کرد.

خطرات خشک شدن دریاچه ارومیه

به عقیده کارشناسان محیط زیست با از بین رفتن دریاچه ارومیه، چیزی بیشتر از ده میلیارد تن نمک به صورت طوفان تمام آذربایجان غربی را در بر خواهد گرفت. البته این بحران فقط مختص این استان نبوده و در ادامه تمام کشور را درگیر خواهد کرد. خشک شدن دریاچه ارومیه معیشت 15 میلیون نفر را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد و همه اینها تنها بخش بسیار کوچکی از پیامدهای از بین رفتن این دریاچه هستند. 

گونه‌های جانوری و گیاهی اطراف این دریاچه هم حالا بسیار در معرض خطر هستند، از پرندگان مقیم و مهاجر گرفته تا "آرتمیا".

آرتمیا که جانوری سخت‌پوست است به عنوان خوراک ماهی و میگو مورد استفاده قرار می‌گیرد. این جاندار در آب‌های شور زندگی می‌کند و دریاچه ارومیه یکی از غنی‌ترین منابع آن در جهان به حساب می‌آمد. اما حالا با خشک شدن دریاچه ارومیه جمعیت این جانور هم به طرز چشمگیری کاهش یافته است.

نوسانات اقلیمی شدید، کویرزایی در این مناطق، تهدید جمعیت حیات وحش جزایر و زیست بوم آبی، در معرض خطر قرار گرفتن زمین‌ها و باغ‌های کشاورز همگی بخشی از پیامدهای این بحران هستند که نه تنها استان‌های اطراف دریاچه ارومیه بلکه بخش وسیعی از ایران را درگیر خواهند کرد.

---