راه‌کارهای قرآن برای بالابردن آستانه تحمل

در نوشتار حاضر می کوشیم تا با نگاهی به آموزه های قرآن، راهکارهایی برای بالا بردن آستانه تحمل (سعه صدر) به دست دهیم.

راه کار اول: توجه به اندرزهای الهی

بسیاری از رذایل اخلاقی ریشه در قلب آدمی دارد. برای اینکه انسان دلی به وسعت دریا داشته باشد ابتدا باید نهانخانه قلبش را از وجود این آفات پاک کند. راهکاری که دین پیش روی مخاطبان نهاده ، تدبر در آموزه های قرآن است:

«یَا أَیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءتْکُم مَّوْعِظَة مِّن رَّبِّکُمْ وَشِفَاء لِّمَا فِی الصُّدُورِ وَهُدًی وَرَحْمَة لِّلْمُؤْمِنِینَ ». «ای مردم! اندرزی از سوی پروردگارتان برای شما آمده، و درمان آنچه در سینه‏ها است، و هدایت و رحمت برای مؤمنان». (یونس: 57)

طبق نظر علامه طباطبایی در تفسیر این آیه، شفای آنچه در سینه است، کنایه از نابودی صفات روحی زشت و گناهان قلبی است که موجب ضیق قلب شده است . (المیزان، ج11، ص80)

شفابخشی قرآن شرطی دارد که بدون آن قلب‌ها تسکین نمی‌یابد و آن تدبر و تفکر در آیات آن است؛ «أَفَلَا یَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَی قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا». «آیا آنها در قرآن تدبر نمی‌کنند یا بر دل‌هایشان قفل نهاده شده است؟» . (محمد:24)

راه کار دوم: آرام کردن دل با یاد خدا

توجه به غیر خدا، زمینه تزلزل قلب را فراهم می کند و ترس و لرزش قلب، مانع آرامش و اطمینان دل است. برای اینکه دریادل باشیم، چاره ای نداریم جز اینکه خانه دلمان را با یاد خدا آباد کنیم چنانکه در قرآن می خوانیم: الَّذِینَ آمَنُوا وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكْرِ اللَّهِ ۗ أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ (همان کسانی که ایمان آورده‌اند و دلهایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد. آگاه باش که با یاد خدا دلها آرامش می‌یابد.) (رعد:28)

راهکار سوم: تسبیح

قرآن در آیه ای خطاب به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله، تسبیح خدا به عنوان راهکاری برای رفع دلتنگی معرفی می کند:

«وَلَقَدْ نَعْلَمُ أَنَّکَ یَضِیقُ صَدْرُکَ بِمَا یَقُولُونَ • فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّکَ وَکُن مِّنَ السَّاجِدِینَ». «و ما می‌دانیم سینه‌ات از آنچه آنان می‌گویند تنگ می‌شود و تو را سخت ناراحت می‌کند. برای رفع ناراحتی از آنان پروردگارت را تسبیح و حمد بگو و از سجده‌کنندگان باش». (حجر:97)

راهکار چهارم: دعا

طبق گزارش قرآن، یکی از درخواست های انبیای الهی، شرح صدر برای تحمل مخالفان و کینه ورزی های آن هاست.چنانکه قرآن از زبان حضرت موسی علیه السلام می فرماید: «قَالَ رَبِّ اشْرَحْ لِی صَدْرِی»؛ «گفت پروردگارا سینه‌ام را آماده (برای پذیرش مسولیت رسالت و مشکلات آن) ساز». (طه:25)

از این دست آیات روشن می شود که شرح صدر موهبتی است که باید خداوند آن را به بندگان خود ارزانی گرداند. بنابراین، برای اینکه بتوانیم از روحیه مداراجویی با خلق و در برخورد با مشکلات و گرفتاری ها، از آستانه تحمل بالاتری برخوردار شویم می بایست در پیشگاه خداوند، دست به دعا برداریم و این کمال اخلاقی را از وجود حضرت باری تعالی تمنا کنیم.

---