فرش ایرانی از عرش به زیر آمد!؟

 

بر اساس گزارش منتشر شده از سوی وزارت صمت؛ سهم فرش و صنایع دستی از 43.5 میلیارد دلار صادرات غیر نفتی کشور، تنها 178 میلیون دلار بوده که چیزی در حدود 0.4 درصد است. میزان صادرات فرش دستباف نیز به تنهایی نسبت به مدت مشابه سال گذشته از نظر ارزشی 13 درصد کاهش پیدا کرده است.

با نگاهی به گزارشات سازمان گمرک می‌توان فهمید که صادرات فرش دستباف ایرانی در طی این سال‌ها به طور میانگین روندی نزولی داشته به نحوی که از دو میلیارد دلار در سال 72، به تنها پنجاه میلیون دلار در سال 99 رسیده است. همچنین تعداد شاغلان این صنعت در طی همین سال‌ها از 5 تا 7 میلیون نفر، به یک میلیون و500 هزار نفر در حال حاضر کاهش یافته است.

ایران، خواستگاه هنر فرش‌بافی

برای سالها اصالت و مبدا هنر فرش‌بافی محل بحث بود اما با پیدا شدن قدیمی‌ترین قالی جهان با نقش‌‌های ایرانی این بحث‌ها خاتمه یافت. «قالی پازیریک» که قدیمی‌ترین نمونه قالی یافته شده در جهان است دارای نقش‌های اصیل هخامنشی‌ست که مبدا این هنر را به ایران باستان نسبت می‌دهد.

در تمام جهان نیز هر گاه نام ایران به زبان آورده می‌شود، اولین تصویری که در ذهن‌ها نقش می‌بندد تصویر فرش باشکوه ایرانی‌ست.

فرشی که در هر نقطه از کشورمان با نقشی متفاوت و منحصر به فرد بافته می‌شود و نمایانگر قرن‌ها تمدن و فرهنگ آن اقلیم است.

فرش ایرانی؛ از سکوی افتخار به رتبه چهارم

اما فرش ایرانی، این شناسنامه جهانی کشورمان این روزها از دوران اوج خودش فاصله گرفته و از رتبه اول به چهارم سقوط پیدا کرده است.  صنعت فرش که در جهان آن را با نام ایران می‌شناسند حالا مدعیان دیگری پیدا کرده است. فرش ایرانی که روزگاری در رتبه اول جهان بود حالا به رتبه چهارم نزول پیدا کرده و بسیاری از بازارهای جهانی را به کشورهایی چون چین، هند، پاکستان و ترکیه واگذار کرده است.

طبق آمار منتشر شده در سال 2019  گردش مالی صادرات فرش دستباف در جهان رقمی در حدود بیش از یک میلیارد دلار بوده است. در همان سال هند‌ با 31.7 درصد در رتبه نخست صادرات فرش در جهان ایستاد و مصر نیز با سهم 18.2 درصدی از این بازار رتبه بعدی را از آن خود کرد.

بازار بزرگ و پرسودی که سهم ایران از آن معادل چیزی کمتر از 8 درصد بود. در آن سال بعد از ایران به عنوان رتبه سوم کشورهای نپال، پاکستان، ترکیه و چین بیشترین سهم را از این بازار داشتند. افسوس که امسال رتبه ایران یک پله دیگر هم در این صنعت پایین آمده و این رقبا در تلاش هستند تا حتی همین جایگاه را نیز به زودی از ایران بگیرند.

توجه به نیاز بازار در حوزه فرش

احد عظیم‌زاده رئیس اتحادیه فروشندگان فرش دستباف تبریز یکی از دلایل مهم کاهش اقبال جهانی نسبت به فرش ایرانی را عدم توجه به بازارهای هدف عنوان کرد. برای مثال کشورهایی نظیر آلمان، آمریکا، امارات و یا ژاپن که همگی از مقاصد مهم صادرات فرش نیز به حساب می‌آیند هر کدام سلیقه متفاوتی در این زمینه دارند.

همچنین در کنار حفظ اصالت این هنر نیاز به طرح‌های جدیدتری در زمینه فرش داریم تا توجه بازارهای خارجی را به خود جلب کند. بنابراین لازمه ارتقای این صنعت جذب نیروی خلاق است.

مشکلات صنعت فرش در کشور

در کنار عدم انگیزه کافی نیروی انسانی برای فعالیت در این حوزه با توجه به حمایت ناکافی از فعالان صنعت فرش، دلایل دیگری نیز وجود دارند که سد راه تولید و صادرات فرش ایرانی شده‌اند.

دلایلی مثل مشکلات تولید و توزیع مواد اولیه مناسب، تهعد ارزی، تحریم‌ها و  حفره‌های قانونی که وجود دارند. مانند قانون 121 امور گمرک که اجازه نمی‌دهد فرش‌هایی که برای تعمیر نیاز به بازگشت به کشور دارند، وارد شوند.

البته چند روز پیش بود که روزنامه ایران خبر از بیمه شدن قالی‌بافان در راستای حمایت از این حرفه آن هم بعد از هشت سال داد. امید است که باقی مشکلات این حوزه نیز از سر راه برداشته شوند تا دوباره فرش ایرانی به دوران اوج و شکوه خود بازگردد.

---