هرکس که کمی اهل دنیای مجازی باشد، احتمالا طی این چند روز با کلیدواژه عنکبوت مقدس در شبکه های اجتماعی مواجه شده، فیلمی پرحاشیه که حالا با جایزه گرفتن«زهرا امیرابراهیمی» بیش از پیش از محل جنجال و بحث شده است. فیلمی که ساخته یک کارگردان ایرانی دانمارکی به نام علی عباسی است که حالا ساختهاش در کنار هورا کشیدنهای یک طیف برای بازیگر جوانش، احساسات بخش قابل توجهی از مردم این اقلیم را جریحه دار کرده تاجایی که بخشی میگویند علاوه بر سیاهنمایی حالا این فیلم پا را فراتر گذاشته و اعتقادات و باورهای مردم را نشانه گرفته است. همین موضوع دلیلی شد تا نگاهی به حواشی و ماجراهای این اثر سینمایی بیندازیم.

آنچه در عنکبوت مقدس خواهید دید!
یکی از نکاتی که هنگام به نمایش درآمدن این اثر در کن به چشم آمد میزان خشنونتی است که در این فیلم به تصویر کشیده شده. داستان عنکبوت مقدس قرار است ماجرای سعید حنایی؛ یک قاتل زنجیرهای در شهر مشهد است که 16 زن خیابانی در مشهد را به قتل میرساند. نشریه آمریکایی ورایتی( Variety) در خلاصه داستان این اثر مینویسد: یک روزنامه نگار محلی (با بازی امیرابراهیمی) در حالی که از بیتفاوتی پلیس نسبت به یافتن قاتل ناامید می شود، تلاش میکند تا قاتل این پرونده را پیدا کند. اما در یکی از چندین پیچیدگی این درام، هویت قاتل زنجیرهای در همان اوایل فیلم فاش میشود، او یک جانباز جنگی به نام سعید (با بازی مهدی بجستانی) است که از قضا یک مرد اهل خانواده به ظاهر عادی است که شبها با موتورسیکلتش زنان را به خانه خود می برد و به عنوان یک مراسم پاکسازی به طرز وحشیانهای آنها را خفه میکند.»
روایتی از آرگوسازان وطنی
طی این سالها فیلمهای زیادی دیدهایم که خارج از مرزهای ایران درباره ما ساخته شده، فیلم هایی که نهایتا تصاویر دور و بعیدی از ما به دیگران نشان داده است، فیلمهایی که نه فقط نوک پیکانشان را به سمت دولت و حکومت ایران گرفته؛ بلکه ذهنیت غیرواقعی و عجیبی ازخود مردم ایران به دنیا نمایش داده است، شاید خیلی از ما این حس را با دیدن آثاری مثل «بدون دخترم هرگز» یا فیلم «آرگو» تجربه کرده باشیم، آثاری که موقع تماشا کردنش گوشه لبمان را گاز میگیریم و میگوییم«ما دیگه اینجوری نیستیم» مخالفان سفت و سخت عنکبوت مقدس معتقدند برای قضاوت کردن این فیلم حتی لازم نیست؛ این اثررا کامل تماشا کنید. چون پوستر، تصویر شروع این فیلم و تیزر یک دقیقه و 40 ثانیهای آن به شما میگوید که با چه نگاهی رو به رو هستید؛ جامعهای سنتی و مذهبی در مشهد که از قضا نقش اول و شخصیت جانی داستان اهل زیارت هم هست. بخشی از خبرنگاران ایرانی حاضر در کن میگویند این فیلم سرشار از تصاویر غلو شده از ایران است؛ روایتی که میگوید نه فقط قاتل فیلم که تمامی مردم درون قصه آدمهایی با روحیات درندهخو و خشن هستند؛ ماجرا از جایی دردناکتراست که سازندگان این فیلم روایت و نگاه خود را برگرفته از یک داستان واقعی میدانند تا با این کار بیش از پیش تصویر عمیقتری از جامعه ایرانی را در ذهن مخاطبان خارجی بر جا بگذارند؛ تاجایی که حتی سازنده این فیلم هم در نشست خبری خود به این موضوع اعتراف می کند و معتقد است که مردم در این داستان در کنار قاتل زنجیرهای مشهد قرار میگیرند.
اهانت به قلب ایران
اما چیزی که طی هفته گذشته تا به امروز با واکنش تندی از این فیلم مواجه شده تصویر توهین آمیزی از فیلم عنکبوت مقدس است که در فضای مجازی دست به دست شد، عکسی از نمای هوایی شهر مشهد که آن را شبیه تار عنکبوت طراحی کردهاند، قابی که در نهایت مرکز تارهای آن به تصویر بارگاه امام رضا علیهالسلام ختم میشود نقطه آغاز فیلم است. چینشی مغرضانه که از سوی سازندگان فیلم طراحی شده تا یک عکس توهینآمیز را در ذهن ایرانیها رقم بزند آن هم نسبت به جایی که حتی ورای دستهبندیهای مذهبی و غیرمذهبی همگی آن را قلب ایران میدانیم و بارها و بارها درجوار حرم و بارگاهش استخوان سبک کردهایم و آرامش را بغل گرفتهایم؛ برای همین هم طی چند روز گذشته بخش قابل توجهی از کاربران با انتشار استوری و پست از حرم مطهر امام هشتم علیه السلام نسبت به این ماجرا واکنش نشان دادهاند.
بخشی از خبرنگاران ایرانی حاضر در کن میگویند این فیلم سرشار از تصاویر غلو شده از ایران است؛ روایتی که میگوید نه فقط قاتل فیلم که تمامی مردم درون قصه آدمهایی با روحیات درندهخو و خشن هستند
سیاسی بودن یا نبودن جشنوارهها مسئله این است
عنوان همین میانتیتر بالا سالهاست که محل دعوای اهالی فرهنگ است. موضوعی که حالا با سیاسی دانستن جایزه جشنواره فیلم کن به امیرابراهیمی برای فیلم عنکبوت مقدس پررنگتر از قبل شده است. این در حالی است که عدهای معنقدند زبان هنر یک زبان جهانی است بنابراین نباید آن را با مرزبندیهای جغرافیایی به سیاست آلوده کرد. گروهی که به شکل خوش بینانهای معتقدند در جشنوارههای هنری و سینمایی آثار، صرفا به خاطر خودشان قضاوت میشوند نه خط و ربطهای سیاسی، اما کافی است که طی سالهای گذشته نمونههای مختلفی از سیاستزدگی در جشنوارههای خارجی را ببینید. در فستیوالهایی که برای اهدای اسکار به فیلم ضدایرانی آرگو (که طبق گفته بخش قابل توجهی از منتقدان جهانی ارزش هنری چندانی ندارد) همسر رئیسجمهور آمریکا حاضر میشود یا برای شروع جشنواره کن 2022 زلنسکی، رئیسجمهور اوکراین سخنرانی میکند؛ دیگر نمیتوان از سیاسی نبودن جشنوارهها حرف زد! حتی پرسیدن سوالات سیاسی خبرنگارها در نشستهای خبری از عوامل فیلمها به خصوص فیلمسازان ایرانی هم شاهدی بر این ادعاست؛ این آش به قدری شور شد که چند سال پیش با واکنش تند مانی حقیقی در جشنوار برلین هم همراه شد تاجایی که او در جواب یکی از همین سوالات به خبرنگار خارجی نشست گفت: «ما یک اثر هنری ساختهایم و میخواهیم درباره هنر صحبت کنیم. واقعا خسته کننده است که مدام از ما سوال سیاسی میپرسند... اینجا نیستیم که بگوییم ببینید ما چه قدر قربانی هستیم و بیایید به ما کمک کنید، اینجاییم تا درباره یک اثر هنری حرف بزنیم.»
سیاه نمایی یا بازتاب واقعیت؟
ف ی لم عنکبوت مقدس نه یک فیلم واقع گرایانه بلکه با روایتهای غلو شده تصویری به دور از واقعیت است اما با این حال یکی از عنوانهای جنجالی در بین اهالی سینما مطرح کردن بحثی به نام سیاهنمایی است ، بخشی از منتقدان میگویند همه آثار تلخی که در سینمای ایران ساخته میشود بازتاب جامعهای است که در آن زندگی میکنیم و رسالت هنر بازتاب واقعیتهای تلخ جامعه است. اما در این میان برخی دیگر معتقدند ساخت بیش از اندازه آثار تلخ اجتماعی آفت جریان سینمایی ایران است چون تولید بیش از اندازه آنها چیزی جز تزریق ناامیدی در کشور نیست و هیچ کس منکر آسیبهای اجتماعی موجود در جامعههای مختلف نمیشود. این افراد معتقدند نمایش این آثار در جشنوارههای خارجی تصویر بدی از جامعه ایرانی به نمایش درخواهد آورد، آن هم در روزگاری که مخاطب جهانی فیلمهای انگشت شماری از سینمای ایران را تماشا میکند و اخبار و رسانههای خارجی به اندازه کافی بر طبل ایران هراسی میکوبند.
-
[placeholder]