تبیان، دستیار زندگی

آداب و رسوم ایرانی ها در شب یلدا

طولانی ترین شب سال، یلدا می باشد.دورهمی و شب نشینی طولانی از مهمترین برنامه های این شب سرد بلند می باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

شب یلدا
پایان ماه آذر و شروع زمستان با یک شب طولانی و پرخاطره صورت می گیرد. این شب برای بسیاری از خانواده های ایرانی، پر اهمیت است. شب یلدا از جمله شب های به یاد ماندنی است که تمام فامیل و خانواده به دور هم جمع شده و آداب شب یلدا را انجام می دهند. یلدا یکی از کهن ترین جشنهای ایرانی به شمار می رود. این شب، طولانی ترین شب سال می باشد؛به همین خاطر ایرانی ها  این شب را با دور هم جمع شدن، جشن می گیرند.

جشن یلدا در ایران یک جشن ملی است که پیشینه ی آن را به ایران باستان نسبت می دهند. این جشن که به جشن شب چله نیز معروف است هر ساله با استقبال چشمگیری در میان ایرانیان برگزار می شود. یلدا واژه ای سُریانی است که یک لهجه آرامی به شمار می رود. این واژه به معنای «تولد » می باشد. شب چله با رویداد های کیهانی و حرکت خورشید در ارتباط بوده و در پایان پاییز به پایین ترین نقطه خود در جنوب شرقی زمین می رسد. در روز بعد یعنی اول دی خورشید به جهت شرق شمالی تغییر مکان داده و باعث طولانی شدن روز می شود. این تغییر در نزد مردم ایران به زایش دوباره خورشید معروف است و شب یلدا به عنوان شب زایش گرامی داشته می شود. در ایران باستان از روز اول دی با عنوان خرم روز نیز یاد می نمودند، چرا که طولانی ترین شب سال که یلدا نام دارد را پشت سر نهاده است. در باور آنان در این روز خورشید از نو زاده می شود. و طبیعت دوباره آهنگ زندگی سر می دهد و خرمی، دنیا را فرا می گیرد.

  از سنت های دیگر خوردن سنجد در کنار آجیل، انار و هندوانه می باشد و شاید اشاره به رنگ قرمز آنها دارد و به نوعی همسان با روشنایی خورشید است. در گذشته ها مردم بر بلندی ها یا کوه ها می رفتند تا ستاره ایزد مهر (تیشتر ) را که به شباهنگ نیز معروف است در آسمان تاریک رویت کنند. ستاره ی مذکور نشانگر اهمیت و گرامی داشت ایزد مهر به شمار می رفت.


جشن یلدا یک جشن ایرانی است که معمولا خانوادگی برگزار می شود و خانواده ها در ایران برای این شب ارزش قائل هستند. در این شب ایرانیان سفره پهن می کنند و در آن هندوانه، انار و آجیل می چینند. افراد خانواده در این شب دور هم جمع شده و فال حافظ می گیرند یا حافظ می خوانند. وجود انار در سفره ی شب یلدا نشانی نمادین است و ریشه در باور های قدیمی دارد. در گذشته درخت انار در باور ایرانیان دارای روح باروری و زایندگی بود و دانه های فراوان انار نشان از انتقال روح زایش به میوه ی آن است. دانه های هندوانه نیز نشانگر برکت و تولید مثل است. اینکه در بیشتر شهر ها مردم معتقدند با خوردن هندوانه در این شب از سرمای زمستان محفوظ مانده و با خوردن انار نیز از زردی و رنجوری در امان می مانند.

خوردن آجیل نیز نمادین است و آن نیز نشانگر برکت و زایش بوده است. انار در باور ایرانیان باستان میوه ی آناهیتا بوده است. آناهیتا در گذشته خدای باران و زایش به شمار می رفته است. از سنت های دیگر خوردن سنجد در کنار آجیل، انار و هندوانه می باشد و شاید اشاره به رنگ قرمز آنها دارد و به نوعی همسان با روشنایی خورشید است. در گذشته ها مردم بر بلندی ها یا کوه ها می رفتند تا ستاره ایزد مهر (تیشتر ) را که به شباهنگ نیز معروف است در آسمان تاریک رویت کنند. ستاره ی مذکور نشانگر اهمیت و گرامی داشت ایزد مهر به شمار می رفت.
شب یلدا
 در ادامه مطلب می خواهیم آداب و رسوم مردم ایران برای این شب خاطره انگیز و طولانی را بیان کنیم:

شب نشینی و جشن‌ هایی که در این شب و در نقاط مختلف ایران برگزار می ‌شود، یک سنت کهن است که با گذشت زمان از آن دوره تا کنون نه تنها از اهمیت آن کاسته نشده بلکه در نزد ایرانیان جایگاه و اهمیت ویژه ای دارد. آداب و رسوم شب یلدا در ایران متفاوت است و به شیوه هایی کمی متفاوت تر برگزار می گردد. البته نه به این معنا که هر شهر برای خود شب یلدایی متفاوت تر داشته باشد، بلکه به این معناست که، مردم شهرهای مختلف روش های خاص خود را برای برگزاری بلندترین شب سال و شروع زمستان را دارند.


شب چله در آذربایجان غربی

چله نشینی از سنت‌های فرهنگ آذربایجانی است و چله نشینی در شب اول زمستان با یلدا آغاز می‌شد و تا آخرین روزهای سال ادامه می‌یافت، از این رو شب یلدا هم در این خطه از ایران زمین به چیلله گجه سی معروف است. شب یلدا در آذربایجان غربی پایان فصل پاییز و شروع فصل زمستان است و ۴۰ روز اول آن را بویوک چیله یا چیله بزرگ، ۲۰ روز بعد را کیچیک چیله یا چله کوچک و ۳۰ روز آخر را بایرآم آیی یا ماه عید می‌گویند.

هندوانه شب یلدا که در زبان ترکی «چیله قارپیزی» گفته می‌شود، نماد شب یلدا است و مردم آذربایجان غربی بر این باورند که هر کس در این شب هندوانه بخورد، از گرمای تابستان در امان خواهد بود. آئین‌های شب یلدا در آذربایجان‌غربی هم مشابهت‌های زیادی با سایر نقاط ایران دارد و هم برخی از این آئین‌ها و رسم‌ها ریشه در باورهای قومی و منطقه‌ای مردم این استان دارد.

در گذشته «چیلله گجه سی» در آذربایجان غربی با برگزاری آئین‌های خاصی همراه بوده است که اکنون برخی از آنها فراموش و برخی هم رنگ تغییر به خود گرفته است. یکی از رسم‌هایی که کم و بیش در اغلب شهرستان‌های آذربایجان غربی به قوت خود باقی است، رسم تهیه هدیه شب یلدا، «چیلله لیک» یا همان «چیلله پایی» است که خانواده‌ها طبق رسمی قدیمی، هدایا و سوغاتی‌هایی را تدارک دیده و به منزل نوعروسان می‌فرستند.
یکی از رسم‌هایی که کم و بیش در اغلب شهرستان‌های آذربایجان غربی به قوت خود باقی است، رسم تهیه هدیه شب یلدا، «چیلله لیک» یا همان «چیلله پایی» است که خانواده‌ها طبق رسمی قدیمی، هدایا و سوغاتی‌هایی را تدارک دیده و به منزل نوعروسان می‌فرستند.

از قدیمی‌ترین رسم‌های منطقه آذربایجان در شب چله برگزاری جشن خدر نبی و قورتولوش بایرامی (عید نجات) است که ریشه در باورهای ایرانیان باستان دارد که تا حدودی از بین رفته ولی خاطرات آن هنوز در اذهان مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها به جا مانده است. در عید خدر نبی جوانان دم بخت هر روستا حبوباتی نظیر نخود، گندم، ذرت، تخم هندوانه و خربزه از منازل اهالی روستا جمع می‌کردند و پس از پختن و خشک کردن، همراه نمک در هاون می‌کوبیدند که در اصطلاح محلی «قووت» نامیده می‌شود.

هر یک نفر از جوانان به اندازه هفت ناخن از این قاووت را زیر زبان خود گذاشته و می‌خوابیدند و خواب‌هایی که می‌دیدند توسط بزرگ‌تر ها تعبیر می‌شد، همچنین دختران دم بخت از حبوبات جمع آوری شده آش پخته و بین همسایه‌ها تقسیم می‌کردند. که در واقع نوعی نذری برای باز شدن بختشان بود.

با گذشت زمان و تغییرات فرهنگی و اجتماعی، نوع برگزاری این گونه مراسم نیز تغییر کرده ؛ولی اساس و پایه آنها ثابت مانده است، امروزه در مناطق آذربایجان شب یلدا جوان‌ترها در منزل پدر و مادر جمع شده و با خوردن هندوانه، انواع حلوا، آجیل، پشمک و سایر تنقلات مدرن که جایگزین کشمش، سنجد، گندم برشته و انگور و سایر خوردنی‌های سنتی، این شب را جشن می‌گیرند.

 همچنین اگر خانواده‌ای تازه عروس نامزد داشته باشد با خرید معمولاً یک قطعه طلا و یک دست لباس و شیرینی به منزل عروس رفته و با دادن هدیه‌ها اجازه تازه عروس را از پدر و مادرش می‌گیرند تا در مراسم شب به منزل داماد بیاید.

یکی دیگر از رسم‌های زیبای مردم این استان در شب یلدا متل خوانی بزرگترها برای کوچک ترها بود که این رسم دیگر با آمدن تلویزیون به خانه‌ها برچیده شد و جوانان بیشتر جذب برنامه‌های تلویزیونی شده و توجهی به داستان فلکلور و پندآموز بزرگترها نشان نمی‌دهند.

 در شهرستان تکاب هم در شب سرد یلدا، آش کشک که در زبان محلی به آن کاچی می‌گویند درست می‌کنند و بر سر سفره شب یلدا می‌گذارند، همچنین در تکاب رسم بر این بوده که در شب سرد چله، گندم برشته پخت می‌کردند و مقداری از آن را برای پرندگان به بام خانه می‌ریختند، تا سال پربرکتی داشته باشند.


آذربایجان‌غربی به خصوص ارومیه به عنوان یکی از شهرهای تولید کننده حلوای محلی در کشور شهرت دارد و از چند وقت مانده به شب چله از شهرهای دور و نزدیک فروشندگان و مصرف‌کنندگان برای عرضه و مصرف حلوای شب یلدا به این شهر سفر می‌کنند.

این مراسم در شهرستان خوی به شیوه خاصی در روستاها برگزار می شده، به گونه‌ای که در شب یلدا ظرفی پشمک زغفرانی، کاسه‌ای پر از سیب‌های سرخ، حلوای گردو، یک طاقه ترمه حاشیه دوزی شده، چارقد قرمز داخل یک خنچه چیده و بر روی سر یک مرد جوان قرار می‌گرفت و در کوچه‌ها حرکت می‌کرد تا به منزل نوعروس برسد، و رهگذران هدیه شب یلدا یا همان «چیله لیک» را به تماشا می‌نشستند.

در شهرستان تکاب هم در شب سرد یلدا، آش کشک که در زبان محلی به آن کاچی می‌گویند درست می‌کنند و بر سر سفره شب یلدا می‌گذارند، همچنین در تکاب رسم بر این بوده که در شب سرد چله، گندم برشته پخت می‌کردند و مقداری از آن را برای پرندگان به بام خانه می‌ریختند، تا سال پربرکتی داشته باشند.

در شهرهای پیرانشهر، اشنویه و مهاباد نیز در شب یلدا بیت خوان‌ها به خواندن بیت کردی می‌پردازند و جوانان هم ضمن تناول میوه‌ها و آجیل شب یلدا، سرگرم بازی‌های محلی می‌شوند و بر این باور هستند که شب یلدا بدون برف رونقی ندارد و بارش برف در این شب را نشانه پربرکتی سال آینده می‌دانند.

در سیه چشمه ماکو در شب یلدا، جوانان در یک خانه جمع می‌شوند و به اصطلاح فال بخت می‌گیرند و به این صورت چله را به در می‌کنند، این فال در شب اول چله بزرگ یا همان شب یلدا و همچنین در شب اول چله کوچک مرسوم است.
شب چله

آداب گلستانی ها در بلندترین شب سال

منطقه استرآباد که امروزه به گلستان شهرت دارد دارای اقوام مختلفی مانند ترکمن ، سیستانی، قزاق و بلوچ است که فرهنگ متنوعی و هر یک آداب خاصی را در شب یلدا برگزاری می‌کنند.بنا به یک سنت دیرینه در منطقه تاریخی استرآباد در سال ۱۳۲۰، ۱۵ روز قبل از شب یلدا، بزرگ هر فامیل، مقدمات شب یلدا را برای پذیرایی از مهمانانش آماده می کرد. این مجلس معمولا دور کرسی انجام می شد. در این شب زیبا اقوام با یکدیگر صله رحم به جا می آورند و تمام فرزندان که ازدواج کردند با کودکان شان به خانه پدر و مادرشان می روند.

در خانواده های استرآبادی ، پخت مارمرده ( نوعی حلوا ) ، بریانی ، پشتزیک رایج بود و اگر این شب برفی بود غذایی به نام برف دی شو نیز به منوی خود اضافه می کردند که امروزه نیز بعضی از خانواده ها این نوع تنقلات را زنده نگه داشتند.

 در خانواده های استرآبادی ، پخت مارمرده ( نوعی حلوا ) ، بریانی ، پشتزیک رایج بود و اگر این شب برفی بود غذایی به نام برف دی شو نیز به منوی خود اضافه می کردند که امروزه نیز بعضی از خانواده ها این نوع تنقلات را زنده نگه داشتند.


آجیلی با ترکیب چهار مغز و تنقلاتی مانند ،باقالی پته ، ازگیل وحشی به نام کندس ، کاچی ، کدو حلوایی بخار پز و حلوا گردویی از خوردنی های این شب به یادماندنی است.

خوردن هندوانه، انار، انواع تنقلات از جمله کشمش، گردو، تخمه، آجیل شیرین از خوردنی‌های این شب است تا آخرین روز پائیز را به اولین صبح زمستانی گره بزند. فال حافظ یکی از کارهایی است که در این شب هیجان خاصی به خانواده ها هدیه می کند. در زمان های قدیم در بعضی از خانواده های استرآبادی شاه نامه خوانی نیز رایج بود.

عروس خانم های گلستانی هم در این شب از قافله ی هدیه گرفتن، عقب نمی مانند و آنهایی که اولین سال ازدواج شان است خانواده داماد ،تازه عروس شان را، با هدایای متنوعی غافلگیر می کنند.این هدایا مانند ، آجیل ، شیرینی های سنتی ، برنج ( نماد برکت ) و پارچه برای عروس شادی به ارمغان می آورد.
شب یلدا

 یلدا در کرمانشاه

شب یلدا یا همان شب چله در استان کرمانشاه یکی از آیین های ویژه و با اهمیت به شمار می رود و در میان مردم این شهر جایگاه ویژه ای به خود اختصاص داده است. می توان گفت هر سال مراسمی بزرگ و با شکوه به زیبایی هر چه تمام برگزار می شود.

براساس آیین دیرینه این استان، مردمان آن شب یلدا بیدار مانده و سعی می کنند با قصه گویی، شعر خوانی، فال گرفتن، آجیل خوردن و ... همدردی و همراهی خود را به مادر جهان در تولد خورشید نشان دهند.

در این شب فرخنده و خاطره انگیز خوراکی های گوناگونی برای پذیرایی از میهمانان تزیین می شود و در این میان میوه هایی مثل انار سرخ، هندوانه سرخ، لیموی زرد و یا سیب سرخ که همگی نمادی از خورشید هستند استفاده می شود. قصه هایی از عشق جاودانه فرهاد و شیرین رستم و سهراب و اشعاری زیبا از شامی کرمانشاهی و حکایت حسین کرد شبستری گرمی بخش محافل شب یلدا در کرمانشاه می باشد.

 مردم کرمانشاه بر این باورند آداب زیبای گرفتن فال حافظ چراغ روشنی برای مسیر ناهموار مشکلاتشان خواهد بود. دختران دم بخت کرمانشاه با گرفتن فال خبری از بخت خود می گیرند. بازی های دسته جمعی مثل گل یا پوچ و تعریف کردن لطیفه یکی دیگر از سرگرمی های کرمانشاهی ها در شب یلدا می باشد که باعث می شود نوجوانان و کودکان شب خاطره انگیزی تجربه کنند.


 در کرمانشاه از قدیم رسم بر این بوده است که افراد فامیل به خانه بزرگترها که معمولاً پدربزرگ ها و مادربزرگ ها میباشند رفته و زیر کرسی های آنها تن سرد خود را با گرمای آن به آرامش می رسانند.

تمام فامیل هایی که دور هم جمع شدند سر یک سفره رنگارنگ که پر از تنقلات شب یلدا می باشد نشسته و هر کدام با خوردن یکی از خوراکی ها کام خود را شیرین می کنند. از جمله خوراکی هایی که در این شب کرمانشاهی ها سر سفره خود قرار می دهند می توان به راحت الحلقوم، آجیل، مشکل گشا، شیرینی جات محلی دستپخت مادربزرگ مخصوصاً نان پنجره ای و نان برنجی و همچنین کاک اشاره کرد.

مردم کرمانشاه بر این باورند آداب زیبای گرفتن فال حافظ چراغ روشنی برای مسیر ناهموار مشکلاتشان خواهد بود. دختران دم بخت کرمانشاه با گرفتن فال خبری از بخت خود می گیرند. بازی های دسته جمعی مثل گل یا پوچ و تعریف کردن لطیفه یکی دیگر از سرگرمی های کرمانشاهی ها در شب یلدا می باشد که باعث می شود نوجوانان و کودکان شب خاطره انگیزی تجربه کنند.
شب چله

 شب چله در اصفهان

در اصفهان همیشه بحث «چله بزرگ» و «چله کوچک» مطرح بوده. به این صورت که به چله بزرگه، «چله» می‌گویند و منظور از روز آخر پاییز تا ۱۰ بهمن است و چله کوچیکه، از ۱۰ بهمن تا ۳۰ بهمن است.  نکته دیگر در مورد این شب در اصفهان این است که، خود شب چله را هم به دو بخش «چله زری» (زن) و «عمو چله» (مرد) نام‌گذاری می‌کردند و دلیل این نام‌گذاری به این خاطر است که از گذشته‌های دور تا کنون، همه موجودات و اشیا را بر اساس جنس مذکر و مؤنث تقسیم می‌کردند.  اما آیین شب یلدا در اصفهان مثل خیلی از شهرهای دیگر این استان و باقی استان‌های کشور به صورت خانوادگی برگزار می‌شود و همه اعضای خانواده به این مناسبت دور هم جمع می‌شوند و با پهن کردن سفره‌ای با نام «سفره شب چله»، این شب را جشن می‌گیرند.

  در زمان قدیم چلسمه به آجیل و تنقلاتی مثل گندم، شادونه و … گفته می‌شد. همچنین میوه‌های فصل مثل خرمالو و انار از جمله میوه‌های همیشه حاضر در این سفره رنگین بوده که البته به گفته همین بزرگ‌ترها، در آن زمان هندوانه به این شکلی که امروزه بر سر سفره شب یلدا حضور دارد، در دسترس نبوده است.


یکی از بهترین اسناد تاریخی در این زمینه، حافظه پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌هاست. به گفته‌ خیلی‌ از این عزیزان یکی از کارهایی که در ایام قدیم انجام می‌گرفته درست کردن کشمش بوده به این صورت که مقداری انگور را در یک پارچه‌ می‌پیچیدند و در زیرزمین خانه‌ها نگه می‌داشتند تا به کشمش تبدیل شود.

یکی دیگر از خوراکی‌های شب یلدا  «چلسمه» است.  در زمان قدیم چلسمه به آجیل و تنقلاتی مثل گندم، شادونه و … گفته می‌شد.  همچنین میوه‌های فصل مثل خرمالو و انار از جمله میوه‌های همیشه حاضر در این سفره رنگین بوده که البته به گفته همین بزرگ‌ترها، در آن زمان هندوانه به این شکلی که امروزه بر سر سفره شب یلدا حضور دارد، در دسترس نبوده است.

یکی دیگر از بخش‌های این آیین در اصفهان که شاید به سال‌ها قبل برگردد، پهن کردن لباس‌ها و رختخواب‌ها در هوای آزاد به خصوص در مقابل خورشید است که با این کار قصد داشتن به «عمو چله» و «چله زری» خوشامد بگویند.  به گفته خیلی‌ها در آن زمان اکثر افراد سواد نداشتند، اما معدود افرادی در فامیل بودند که سواد داشتند و برای بقیه شاهنامه می‌خواندند و همگی از داستان‌های آن لذت می‌بردند و پند می‌گرفتند.

بعضی رسم و رسومات ،کم‌کم و در طی سال‌ها به آیین‌های این شب اضافه شد.  مثلا مراسمی که برای نوعروسان برگزار می‌شود. در این شب برای عروس، هدایایی همراه با میوه‌ها و آجیل مرسوم شب چله می‌برند.  در قدیم در شهرستان‌های استان اصفهان این کار به شکل ساده‌ای انجام می‌شد، اما امروزه به رسمی تجملاتی تبدیل شده است.

معمولا برای این شب ماهی پلو تهیه می کنند  و در غیر اینصورت یکی از غذاهای محلی مثل: کوفته، گندی، چرب و شیرین و ... درست می کنند. نوشیدنی های این شب چای و شربت و اگر برف باریده باشد، مخلوط برف و شیره انگور می باشد.

کشمش، گردو، بادام، قیسی، برگه زردآلو یا برگه گلابی، جوزقندی، انجیر و خرما به عنوان آجیل شب یلدا و  انار، هندوانه، سیب، گلابی انباری به عنوان میوه های این فصل مورد استفاده قرار می گیرد.
شب یلدا

 یلدا در شیراز

شیرازی ها هم چون سایر هموطنانمان این شب را گرامی می دارند و برای پذیرایی از مهمانان یلدایی سفره ای زیبا و رنگین پهن می کنند سفره ای که در آن آجیل مشکل گشا، خرما و انجیر، کشمش، چند شاخه گل هندوانه و انار آینه و قاب عکسی که مزین به عکس حضرت علی(ع) می باشد و با غذای خوشمزه ی هویج پلو هم به استقبال شام می روند.

شیرازی ها اعتقاد دارند که همه ی مردم یا دارای طبع گرم هستند یا طبع سرد و با توجه به نوع مزاجشان اگر گرم مزاج باشند در شب یلدا از خنکی ها مانند هندوانه می خورند تا مزاحشان برگردد و طبعشان سرد شود  و آنهایی که طبعشان سرد است در شب یلدا باید گرمی بخورند از قبیل خرما، رنگینک، انجیر و ارده شیره تا مزاج آنها نیز برگردد.

شیرازی ها اینگونه به پیشواز زمستان می روند و از یک دی ماه تا دهم ماه بهمن را چله بزرگ می نامند و از دهم ماه بهمن تا اول ماه اسفند را چله ی کوچک و از اول اسفند تا آخر ماه اسفند را چله ی پیرزن می نامند و همینطور چهار روز آخر چله ی بزرگ و چهار روز اول چله ی کوچک را (چهار چهار) می گویند که بالاترین درجه ی سرما را در این هشت روز تجربه می کنیم.

 فال کلوک مخصوص بانوان است. مرسوم است که کلوکی به مجلس می آورند و هر کدام از خانم ها علامت یا نشانه ای در کلوک می اندازد و بعد دختر بچه ای جلو آمده و دست در کلوک می کند و یکی از نشانه های داخل کلوک را در آورده و به دیگران نشان می دهد و بعد زنی ترانه محلی می خواند و هر شخصی از ترانه ی مخصوص به خود به نتیجه ای می رسد البته به جای ترانه از اشعار ناب حافظ هم می خوانند.


بیشترین خوراکی شب یلدا که رایج تر نیز می باشد، آجیل شیرین است که ترکیبی از قصبک، نخود چی، کشمش، توت خشک، مویز، انجیر، مغز بادام، مغز گردو، شکر پنیر، خرک، برنجک، برگه هلو می باشد و همچنین میوه هایی که در فصل زمستان وجود دارد نیز جزو خوراکیهای شب یلدا به حساب می آیند.البته هندوانه جای خود را دارد،چون این میوه در این شب در همه خانه ها وجود دارد.

شیرازی ها نیز همانند سایر اقوام کشورمان دارای آداب و رسوم خاصی هستند.در شب چله بعضی از خانواده فال کلوک میگیرند کلوک کوزه های دهان گشادی است که روغن شیره، رب انار و یا ترشی در آن می ریزند و روی کوزه را با لعابی سبز می پوشانند.

فال کلوک مخصوص بانوان است. مرسوم است که کلوکی به مجلس می آورند و هر کدام از خانم ها علامت یا نشانه ای در کلوک می اندازد و بعد دختر بچه ای جلو آمده و دست در کلوک می کند و یکی از نشانه های داخل کلوک را در آورده و به دیگران نشان می دهد و بعد زنی ترانه محلی می خواند و هر شخصی از ترانه ی مخصوص به خود به نتیجه ای می رسد البته به جای ترانه از اشعار ناب حافظ هم می خوانند.
شب یلدا

شب یلدای متفاوت در استان البرز

روستاهای استان البرز مخصوصا روستاهای محور کرج چالوس از چندین هزار سال تاکنون وجود داشته اند و همچون مرواریدی زیبا و درخشان در میان کوه های سر به فلک کشیده ی البرز خودنمایی می کنند. اهالی پاک و ساده روستاها به جشن های قدیمی علاقه ی وافری دارند و رسوماتی دارند که مخصوص خودشان است و در نوع خود بسیار جالب و در خور توجه می باشند جشن هایی که در فلات ایران برگزار می شود اغلب به فرهنگ زردتشت بر می گردد اما جشن یلدا قدمتی طولانی تر از زردتشت دارد.

البرزی ها نیز برای شب یلدا رسوم مخصوص خود را دارند. مراسم شب یلدا از زمانهای گذشته در دامنه ی جنوبی البرز که امروزه استان البرز نام دارد وجود داشته است و با شوق و علاقه خاصی برگزار می شود. مردم این استان به علت پذیرش اقوام مختلف از اقصی نقاط کشورمان دارای مردمانی با فرهنگ های متفاوت است و به همین سبب مراسم شب یلدا در استان البرز بسیار دیدنی و جالب خواهد بود چرا که ترکیبی از فرهنگ های لر، کرد، آذری و مازنی در آن خودنمایی می کنند.

اهالی روستاهای طالقان در شب یلدا به خانه ی ریش سفید روستا رفته و بلندترین شب سال را در کنار هم با شادی و نشاط به سر می کنند. آنها دور کرسی نشسته و ریش سفید با خواندن قرآن و دعا برای افزایش محصول و رزق و روزی در سال پیش رو شب نشینی را شروع می کنند. خانم ها هم وسایل پذیرایی را آماده می کنند و از چند شب قبل از یلدا تنقلات از قبیل هندوانه، سنجد، گردو، زالزالک، کدو تنبل پخته شده، انگور خشک شده و گندم برشته را مهیا می کنند.

 مردم روستای طالقان دو رسم سنتی و قدیمی در این شب دارند و اینکه وقتی خورشید غروب می کند و چراغ ها روشن می شود این آیین شروع می شود و به این صورت که خواستگار یک شال پشمی را از پشت بام دختر مورد علاقه اش که در آن هدایایی از قبیل جوراب، چادر، النگو، روسری یا انگشتر است به طرف پایین می اندازد.


یکی از رسم های بسیار جالب مردم طالقان در شب یلدا درجی سران و شال اندازی می باشد که به عنوان میراث ناملموس یا معنوی ثبت ملی گردیده است. در این رسم جالب در شب چله جوانان روستا بر بام خانه رفته و از درجی یا همان سوراخی که در پشت بام است یک شالی که به آن کیسه ای بسته اند را به طرف پایین می اندازند و وقتی اهل منزل متوجه شال شدند در آن میوه و تنقلات می ریزند و بعد کسی که شال را از پشت بام به پایین انداخته آن را بالا میکشد و محتوای کیسه را بین دوستانش تقسیم می کنند.

انگشتر بازی و گدره بازی جزو بازی هایی است که مردم طالقان شب چله آن را با شوق خاصی انجام داده و از آن لذت می برند. جوان ترها در خانه ی ریش سفید گرد هم می آیند و گل یا پوچ بازی می کنند البته با این تفاوت که در این بازی پوست گردو را به دو قسمت مساوی تقسیم می کنند در یکی از پوست های گردو انگشتری را پنهان می کنند و اگر شخص درست حدس بزند که انگشتر در کدام پوست است صاحب انگشتر خواهد بود و اکثرا هم از انگشتر خود شخص استفاده می کنند.

مردم روستای طالقان دو رسم سنتی و قدیمی در این شب دارند و اینکه وقتی خورشید غروب می کند و چراغ ها روشن می شود این آیین شروع می شود و به این صورت که خواستگار یک شال پشمی را از پشت بام دختر مورد علاقه اش که در آن هدایایی از قبیل جوراب، چادر، النگو، روسری یا انگشتر است به طرف پایین می اندازد.

 جوانان یک نخ بلند را به یک لنگه جوراب نو می بندند و از سوراخ پشت بام که اهالی روستا به آن درجی میگویند به پایین می اندازند و اهالی منزل از هر آنچه که در خانه دارند و برای چله مهیا کرده اند در داخل جوراب ریخته و بعد با اشاره جوراب را به طرف بالا می کشند.


اهالی خانه وقتی شال را می بینند از خانه بیرون می روند و دختر در خانه تنها می ماند تا کمی با پسر صحبت کند و سپس هدیه را از شال باز کرده و به پدر و مادر خود نشان می دهد اگر مادر خانواده موافقت خود را اعلام کند هدیه ای ارزشمند جایگزین هدیه ی پسر کرده و شال را تکان می دهند تا پسر آن را بالا بکشد و اما اگر مادر خانواده موافق نبود یک هدیه ی بی ارزش مانند گیوه کهنه را در شال می گذارند که در آن صورت پسر پی می برد که جوابش منفی است.

یکی از رسم های طالقانی ها در جی سران ، شبیه قاشق زنی چهارشنبه سوری است. در شب چله جوانان در بیرون از منزل این رسم را برگزار می کنند که البته بی شباهت هم به مراسم قاشق زنی چهار سوری نیست. به این صورت که جوانان یک نخ بلند را به یک لنگه جوراب نو می بندند و از سوراخ پشت بام که اهالی روستا به آن درجی میگویند به پایین می اندازند و اهالی منزل از هر آنچه که در خانه دارند و برای چله مهیا کرده اند در داخل جوراب ریخته و بعد با اشاره جوراب را به طرف بالا می کشند.

یکی از آیین های دامنه های جنوبی البرز در طالقان تفآلی به فال حافظ است. اهالی در شب سی ام آذر برای گرفتن فال به خانه ای به نام " تعبیر خانه " می روند. تعبیر خانه یکی از خانه های کهن روستا است ده نفر از بزرگان روستا در این خانه دور هم جمع می شوند و یک آفتابه ی مسی را در وسط مجلس قرار می دهند و دختران دم بخت نیز در پشت بام خانه جمع می گردند و نیت می کنند و هر یک از پشت بام خانه علامت یا نشانه ای از خود به داخل آن می اندازند و بعد ده ریش سفید متاهل هر یک به نوبت فال حافظ گرفته و با خواندن شعر دست در آفتابه می کند و یک علامت بیرون می آورد، اگر فال خوب تعبیر شود ، شادی می کنند و اگر بد آمد باید یک سال دیگر نیز صبر کنند. بعد از پایان مراسم فال گیری خانواده هایی که فال دخترشان خوب تعبیر شده یک سینی میوه و شیرینی به تعبیر خانه می آورند.
این مطلب صرفا جهت اطلاع کاربران از فضای رسانه‌ای بازنشر شده و محتوای آن لزوما مورد تایید تبیان نیست .