عبادت ده جز دارد نه جزء آن چیست؟(پیام های آسمان هشتم)

درس دورازده پیام های آسمان پایه هشتم با موضوع"ارزش کار" درباره کار کردن و کسب روزی حلال است . ابتدای این درس داستانی بیان شده است. روزی شخصی به سمت خانه خود می رفت که ناگهان نگاهش متوجه شخصی شد که در گرمای بعد از ظهر و زیر آفتاب سوزان در زمین کشاورزی مشغول کار کردن است. با خوش گفت :عجب آدم حریص و دنیا طلبی مگر پول و مال دنیا چقدر ارزش دارد که انسان برای به دست آوردن آن اینگونه خودش را به زحمت بیندازد؟ خوب است او را نصیحت کنم. او وقتی نزدیک شد تعجبش بیشتر شد ،او متوجه شد شخصی که عرق می ریزد و کار می کند کسی نیست جز محمد بن علی(امام باقر ع).ایستاد وبا ایشان سلام کرد و امام هم نفس زنان جواب سلام او را داد و دوباره مشغول به کار شد.

مرد به امام گفت آخر بزرگی از بزرگان قریش،در این هوای گرم با این حال عرق بریزد و به دنبال دنیا باشد؟ اگر همین حالا مرگ شما فرا برسد و در این بمیرید چه خواهید کرد؟ امام (ع) هم لحظه ای کار دست کشید و به آن مرد فرمود:"اگر در این حال مرگ از راه برسد در حال عبادت خدا از دنیا رفته ام . من تلاش می کنم تا با کارکردن خودم و خانواده ام را از کمک دیگران بی نیاز سازم.این عبادت خداوند است. اگر قرار باشد از چیزی بترسم، باید از این بترسم که در حال معصیت و گناه مرگم فرا رسد.

 مرد سرش را پایین انداخت و و با خود فکر کرد که چه جواب حکیمانه ای. من می خواستم او را نصیحت کنم ،اما او مرا نصیحت کرد. خدا را شکر که با اشتباهم پی بردم.

ثمرات کار و کوشش

کار و تلاش کردن برای بی نیاز شدن از دیگران، نه تنها ناپسند نیست، بلکه جز عبادت های بزرگ قرار دارد.

 در ادامه مطلب برخی از فواید و ثمرات تلاش و کوشش را بیان می کنیم: کار و عمل از نظر اسلام بسیار محترم و مورد تکریم است زیرا احترام و قابل تکریم بودن یک چیزی تابع نتیجه آن چیز است. در آموزه های اسلامی، تاکید فراوانی بر انجام کار و کسب روزی حلال شده است. کار به عنوان یک امر مثبت و مقدس برای دست یابی به زندگی شایسته و سالم شناخته شده است. همچنین ارزش و منزلت آدمی در گرو کار و کوشش او بستگی دارد.

وقتی که به نتیجه کار و زحمت توجه می‏کنیم می‏بینیم که نتیجه کار تنها خلاصی از فقر و گرسنگی نیست، بلکه چندین چیز دیگر هم به دنبال دارد، از آن جمله اینکه کار بر عزت و شخصیت انسان می‏افزاید و او را در نظرش‏ محترم می‏نماید، یعنی حس احترام به ذات و اعتماد به شخصیت در او ایجاد می‏کند و بدیهی است که هر چیزی که باعث و سبب محترم شدن شخصیت انسان‏ در نظر خودش و در نظر دیگران باشد، او خودش محترم و شایسته تکریم و تعظیم است و به همین دلیل است که در اسلام کار مورد احترام و شایسته‏ تکریم است.

در مقابل کار، بیکاری است که کوچک ترین اثرش این است که‏ احترام و شخصیت انسان را پیش دیگران و پیش خودش از بین می‏برد و همین در هم شکستن شخصیت انسان سبب می‏شود که تن به هر پستی و بیچارگی‏ بدهد و انواع ابتلائات ناشی از گناه برایش پیدا شود. گذشته از همه این ها کار و فعالیت موجب سرگرمی فکری است، یعنی فکر انسان متوجه اصلاح کار خویش است و این  خود نتایجی دارد؛یکی‏ اینکه دیگر فرصتی برای فعالیت قوه خیال و هوس های شیطانی باقی نمی‏ماند، دیگر اینکه فکر انسان عادت می‏کند که همواره منظم کار کند، از بی‏ انتظامی و پریدن از یک شاخه هوس به شاخه دیگر خلاص شود.

در واقع کار و تلاش ؛ باعث سلامتی جسمی و روانی انسان می شود و کسی که خودسازی می کند سخت به سلامتی نیازمند است و اینکه کار و تلاش خودش نوعی خودسازی محسوب می شود و بسیاری از صفات را در انسان پرورش می دهد و برای کسی که می خواهد خودسازی و مراقبه کند، تامین معاش حلال یک ضرورت به حساب می آید.

کسی که از نظر مادی و معاش روزانه زندگی تامین نیست، دچار فقر مفرط اقتصادی می شود و فراقت و آرامش فکری برای خودسازی و مراقبه ندارد.

امامان معصوم (ع) نه تنها در گفتار بلکه در عمل هم الگویی برای پیروان خود بودند. امیرمؤمنان علی علیه السلام با کار خستگی ناپذیر و طاقت فرسا می خواستند جامعه اسلامی را از رکود، فقر، تنبلی و تن پروری که در اثر فاصله ی طبقاتی ایجاد شده بود، نجات دهند. آن حضرت کار هایی مثل حفر چاه و قنات، کشت درخت، آباد کردن باغها و احیاناً کار به شرط مزد گرفتن ولو برای غیر مسلمان انجام می دادند. گاهی ایشان در باغهای مدینه برای بنی قریظه و بنی النضیر که یهودیان مدینه بودند، کار می کرد و مزد می گرفت و با آن پول زندگی می کرد.

 پس اهمیت، ضرورت و جایگاه تلاش و کار، با توجه به سفارش های دین مبین اسلام و سلوک آن حضرت، صد چندان آشکار می شود. کار و تلاش زمینه ساز سعادت ، نیکبختی و سلامت فرد و جامعه را تضمین می کند. جامعه و فردی که تن به کار ندهد، دچار انحطاط و آسیب های بیشماری می گردد از جمله: فقر، شیوع انواع فسادها، بی هویتی ، پوچی ،عقب ماندگی و ناسلامتی و ... . بنابراین هیچ شک و شبهه ای در ضرورت کار و تلاش و جود ندارد.

 همچنین فعالیت و کوشش انسان یک وظیفه اجتماعی و به منظور رفع نیازهای شخصی و جمعی به حساب می آید. کار انسان صرفاً تنوع و سرگرمی نیست، بلکه حرکت و بهره برداری است. از سویی دیگر مشکلات و گرفتاری ها در زندگی تمامیت ندارد و این ما هستیم که با تلاش و کوشش خویش مشکلات و ناهمواری های زندگی را هموار می کنیم.

بنابر این برای کسانی که روان و بدن سالم می خواهند؛ کار و تحرک و فعالیت نسخه ای شفا بخش است. چنانکه حضرت علی(ع) فرموده است: من یعمل یزدد قوة، من یقصر فی العمل یزدد فترة. هر کس کار کند نیرویش افزون تر می شود و هر که در کار کردن کوتاهی نماید سستی او افزایش می یابد.

به همین دلیل اسلام به کار و تلاش اقتصادی برای تامین معاش و طلب روزی حلال اهمیت فوق العاده ای داده و آن را بالاترین عبادت، معرفی نموده است چنانکه پیامبراکرم(ص) می‌فرماید: عبادت9جز دارد برترین آنها کار و کوشش برای بدست آوردن روزی حلال است.

در قرآن کریم آیات فراوانی است که انسان را تشویق و توصیه بر طلب روزی و رزق حلال می‌نماید در سوره مبارکه جمعه آیه 10می‌فرماید: فَإِذَا قُضِیَتِ الصَّلَاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ وَابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ وَاذْكُرُوا اللَّهَ كَثِیرًا لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ. پس آن‌گاه که نماز پایان یافت (بعد از ظهر جمعه باز در پی کسب و کار خود رفته و) روی زمین منتشر شوید و از فضل و کرم خدا (روزی) طلبید، و یاد خدا بسیار کنید تا مگر رستگار و سعادتمند گردید."

در فرهنگ قرآن، مالِ دنیا فضل الهى است،به همین خاطر در این آیه مى‌فرماید: «وَ ابْتَغُوا مِنْ فَضْلِ اللَّهِ»، بعد از پایان نماز جمعه، به سراغ فضل خدا یعنى درآمد و تجارت بروید. چنانكه در جاى دیگر، آن را «خیر» شمرده و مى‌فرماید:" «إِنْ تَرَكَ خَیْراً الْوَصِیَّةُ» سوره بقره آیه180" اگر كسى خیرى باقى گذارده، وصیت كند كه در اینجا مراد از خیر، مال دنیاست.

 پیامی که از این آیه متوجه می شویم این است که زمان تعطیلى كسب و كار و تجارت به خاطر عبادت، نباید زیاد به درازا كشیده شود. (در آیه قبل، فرمان ترك داد و ستد صادر شد و در این آیه بلافاصله پس از انجام عبادت آن منع برطرف شد). فَإِذا قُضِیَتِ الصَّلاةُ فَانْتَشِرُوا فِی الْأَرْضِ‌... خداوند، تعطیلی بازار مسلمانان و رهاكردن كار، حتى در یك روز كامل را نمى‌پسندد. همچنین از این آیه نهایتا نتیجه‌گیری می‌شود که برای کسب روزی بعد از اقامه نماز لازم نیست انسان تا نماز بعدی سر سجاده بنشیند و به دنبال معاش خود نرود.

پیامبر اكرم صلى الله علیه و آله در این باره فرمود: هركس در بازار و محل كسب و كار با اخلاص خدا را یاد كند، در حالى كه مردم از خدا غافلند و به كارهاى خود مشغولند، خداوند براى او هزار حسنه ثبت مى‌كند و روز قیامت او را مورد مغفرت ویژه خویش قرار مى‌دهد.
در‌واقع از احادیث و روایات متعدد می‌توان متوجه شد که کارگری سیره انبیاء و ائمه(ع) بوده است. در روایتی از امام هفتم(ع) نقل شده است که می‌فرمود: رسول‌الله(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و ابائی کلهم کانوا قد عملوا با یدیهم و هومن عمل‌النبیین و المرسلین و الوصیا و الصالحین» پیامبرخدا(ص) و امیرالمؤمنین(ع) و پدران بزرگوارم کسانی بودند که با دست‌های خود کار می‌کردند و کار و کارگری سیره انبیاء و صالحان بوده است.

امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که تلاش کند در راه بدست‌آوردن روزی حلال برای خانواده‌اش همچون مجاهد در راه خداست. الکاد علی عیاله کالمجاهد فی سبیل‌الله (کافی، ج 5، ص 88)

پس انسانی که سخت‌کوش است برای امرار ‌معاش افراد تحت تکفل خود مثل آن رزمنده‌ای است که در راه خدا مبارزه می‌کند و عرق چنین کارگری همچون قطرات خون شهداء دارای ارزش است. زیرا که اگر یک رزمنده با جهاد خود وطن را گزند دشمن و سیطره بیگانگان حفظ می‌کند و این هدف بزرگواری او به جهاد تعبیر می‌گردد، همین‌طور انسانی که با تلاش و کار بی‌وقفه خود باری از مشکلات جامعه مسلمین را به دوش می‌کشد و با کار و سازندگی روزنه‌های نفوذ تسلط بیگانگان را سد نموده و جامعه اسلامی را از ذلت و تحقیر و مشکلات عدیده به اوج عزت و کرامت می‌سازند.

علی‌ ‌بن حمزه می‌گوید موسی ‌بن جعفر(ع) را دیدم در زمین خود کار می‌کرد و عرق از بدنش می‌ریخت، عرض کردم: جانم به قربانت مردها کجا می‌باشند که آنها کار کنند؟ فرمود: ای علی با دست خود کار کرده در زمین خود کسی که از من و پدر من بهتر بوده است. گفتم: چه کسی؟ فرمود: رسول‌خدا(ص) و امیر‌المؤمنین(ع) و پدرانم تمام آنها با دست خود کار می‌کردند و این عمل پیامبران و فرستادگان و اوصیاء و صالحان بوده است.

برترین کارها

روایات فراوانی از امامان معصومین علیهم السلام در باب برترین کارها بیان شده استکه برخی از آنها را بیان می کنیم.امام علی علیه السلام می فرمایند: افضل العمل ما ارید به وجه الله ؛ برترین کارها، کاری است که برای خدا باشد . پس با این کلام گهر بار حضرت، کارهایی را که به منظور ریا، منّت گذاشتن، تحقیر دیگران، چاپلوسی، بدعت و نفاق صورت می گیرد، چون به خاطر خداوند و خالصانه انجام نمی گیرد از تحت شمول این روایت به کنار می مانند.

همچنین رسول گرامی اسلام (ص) در حدیثی می فرمایند: احب الاعمال الی الله سرورٌ(الذی) تدخله علی المومن، تطرد عنه جوعته أو تکشف عنه کربته ؛ محبوب ترین کارها در پیشگاه خدا، شادیی است که به مومن رسانی، گرسنگی اش را برطرف سازی و اندوهش را بزدایی. با توجه به این روایت پُر مضمون، زدودن غم و اندوه از چهره مردم و شادکردن آنها نباید مورد غفلت و فراموش سپرده شود و نیز با احسان و انفاق و خدمت رسانی به مردم، جلوی گرسنگی و فقر ضعفاء گرفته می شود.

نقش کار درزندگی انسان

کار در زندگی انسان نقش مهمی دارد،به شرطی که فرد کاری را انتخاب کرده باشد که مورد علاقه اش باشد و در این زمینه پشتکار داشته باشد، زیرا پشتکار انسان را موفق می کند و بهترین نردبان ترقی او به شمار می رود . اشخاصی که به قریحه و مواهب طبیعی خود متکی هستند، در زندگی و کارهای خود به موفقیت نزدیک تر هستند. در واقع شخصی که از مواهب طبیعی بهره مند است و پشتکار هم دارد،یعنی هم اراده و هم قابلیت انجام آن کار دارد. همانطور که شخص هر قدر قابلیت انجام کاری را داشته باشد ، تا اراده انجام آن را نکند به انجامش موفق نخواهد شد . همین طور هم هر قدر انسان صاحب ذوق و قریحه و هوش و ادراک باشد تا آن ذوق و هوش و ادراک مقرون به پشتکار و سعی و عمل نباشد مثمر ثمر نیست. اساس امید پشتکار است .

 یک شخص فعال و با پشتکار هیچوقت در مقابل ناملایمات و شکست ها خسته وفرسوده نمی شود . امید برای همه لازم است . در حقیقت با وجود امید؛ انسان به سهولت می تواند مصائب و سختی های زندگانی را تحمل کند.

شخص که آرزوهای زیاد دارد،ولی قوه ی عمل او کم است،بدبخت است.ممکن است فردی برای خود آرزوهایی داشته باشد که دور ور دراز است و از قدرت عمل او فراتر است؛ آرزوهای دور و دراز این شخص باعث می شود توانایی او کم شود و در زندگی رستگار نشود. بیشتر از همه طبقه جوان در معرض این آفت قرار دارد . به همین خاطر انسان باید از دوران کودکی، خود را از عالم تخیل و رؤیا بیرون بکشاند  و به مرحله عمل نزدیک شود و در زندگی هدفی داشته باشد. نتیجه و هدف دوری که در انتظار آن هستند به سراسر زندگی لذت می بخشد ودر انسان علاقه به کار ایجاد می کند.

باید به این نکته توجه داشته باشیم که بهترین دوران عمر برای کسب فضائل خلاقی دوران جوانی است و اگر بخواهیم این دوران را به بیهودگی بگذرانیم و تخم نیکی در وجود خود نیفشانیم دیگر هرگز نمی توانیم آن را ترمیم کنیم.

 امروزه با اینکه  70 درصد کار را رایانه ها در مدت زمان کمی انجام می دهند و به دلیل اینکه این رایانه ها و ابر رایانه ها علاوه بر اینکه در هر ثانیه کار چند نیروی کار انسانی را انجام می دهند، زمان بیشتری را هم به خدمت و فعالیت می پردازند بدون آنکه کمترین پاداش و مزد را از صاحب کار بخواهند، مقدار مصرف آنها زیاد شده است، ولی باز هم هر شخصی باید به دنبال کار برود و از دسترنج تلاش و کوشش خود بهره ببرد.

همانطور که گفتیم کار نقش مهمی در زندگی انسان دارد. کار سازنده ی انسان و بیکاری و تنبلی فاسد کننده ی اوست ؛ به همین خاطر ارزش کار نه صرفاً از جهت کسب درآمد یا شکوفایی اقتصادی بلکه در تاثیری است که بر انسان می گذارد و شخصیت او را پرورش می دهد. برخی از آثار کار در انسان عبارت اند از شکوفایی استعداد ها؛ وجود آدمی سرشار از استعداد های کوناگون است که باید آن را شکوفا کند. این استعداد ها وقتی ظهور می کند که آدمی از جای خود بلند شود، حرکت کند، با سختی ها درگیر شود و در دل حوادث قرار گیرد.

یکی از خواص و فواید کار ،آزمودن خود است. انسان با کار، خود را کشف می کند، و خود را کشف کردن بهترین کشف است. در اثر کار، انسان به استعدادهای نهفته خود پی می برد و به خود اعتماد پیدا می کند و در نتیجه حس احترام ذات در او بیدار و زنده می شود و در نتیجه ی بیداری این حس، گِرد کارهای پست و زشت نمی رود.
بیکاری، تنبلی و سستی ، قساوت می آورد اما کار، کیمیا است و مس وجود انسان را به طلا تبدیل می کند. کسی که اهل کار است ، قدر زحمت و کار را می داند، از رنج مردم به رنج می افتد، شادمانی مردم او را شاد می کند. کار، کارخانه ی سازندگی و تربیت و تعالی بخش احساسات انسانی است.

 همچنین از دیگر آثار کار  و فواید آن این است که به قلب انسان خضوع و خشوع می دهد، یعنی جلوی قساوت قلب را می گیرد. بیکاری قساوت قلب می آورد. در مجموع، کار در عین اینکه معلول فکر و روح و خیال ودل و جسم آدمی است، سازنده خیال،سازنده عقل و فکر، سازنده دل و قلب و به طور کلّی سازنده و تربیت کننده انسان است.

همچنین کار کردن در فرد عزت نفس به وجود می آورد. در واقعکسی که کار می کند و دستش را پیش دیگران دراز نمی کند احساس عزت و کرامت می کند، هر چند درآمد او اندک باشد و یه زندگی معمولی را بگذراند.

 همچنین وقتی انسان کار می کند؛سرمایه ای را به دست می آورد. در هر فعالیت اقتصادی سرمایه و کار دو عاملی هستند که دخالت دارند. سرمایه و کار با سرمایه و کار نوعی مشارکت اقتصادی به وجود می آید و سودی که نتیجه ی این فعالیت است، بنا بر توافق قبلی، میان صاحب سرمایه و انجام دهنده ی کار تقسیم می شود.

 کار کردن بر روی اعصاب و روان افراد هم تاثیر می گذارد. آمار ها و تحقیق و پرسش ها از مردم و همچنین مطالعات روانشناسی نشان می دهد که افرادی که کار نمی کنند، اغلب افرادی کسل، تنبل و با گذشت زمان فاقد توانایی می شوند اما در مقابل افرادی که کار می کنند هر روز بر تجربه و توانایی های آنها اضافه می شود ، این افراد شاد تر از افرادی هستند که کار نمی کنند. افرادی که همیشه کار می کنند شاید متوجه برطرف شدن نیازهای روانی خود توسط انجام کار نشوند اما پس از آنکه به مدت چند روز کار را از آنها بگیرند، بشدت دچار افسردگی، بی حالی و گاهی دچار عصبانیت های کوتاه مدت می  شوند.

مفاسد بیکاری

همان‌طور که کار کردن ارزش زیادی دارد  و به عنوان بالاترین عبادت، جهاد، اطاعت خدا شناخته می شود و موجب عزت است و کارگر محبوب پروردگار عالم است، بیکاری زشت و نکوهیده و نادرست و شخص بیکار مورد غضب خدا و نفرت خلق است. امام صادق(ع) فرمود: «ان الله یبغض کثره النوم و کثره الفراغ». «خواب زیاد و بیکاری زیاد مورد غضب خدا است.»

انتظاری که فرد بیکار، بدون تلاش دارد که دعایش اجابت و احتیاجاتش تأمین شود، بیجا بوده و همان‌طور که پیامبر(ص) فرمود: پنج دسته دعایشان به اجابت نمی‌رسد، یکی از آنها را فرمود: «رجل جلس فی بیته و قال اللهم ارزقنی و لم یطلب».«مردی که در خانه خود بیکار بنشیند و بدون اینکه دنیا تلاش و طلب روزی برود، بگوید: خدایا روزی نصیب من کن، دعایش مستجاب نمی‌شود.

همه می دانیم که کار و تلاش،چرخ های اقتصادی جامعه را به حرکت در می آورد و باعث می شود نیازمندی‌های مردم فراهم ‌شود و در مقابل بیکاری سبب رکود اقتصادی و پایین آمدن سطح تولید و موجب کمبود و درماندگی و فقر می‌شود. امام صادق(ع) در پاسخ به فضیل ‌بن یسار که گفت: من امروز بیکارم، فرمودند، کذلک تذهب اموالکم و اشتد علیه . همین‌طور(با بیکار بودن) مال‌های شما از بین میرود و فقیر می‌گردید و سخت او را مورد نکوهش و توبیخ قرار داد و نیز می‌گوید: من کار را ترک کرده بودم(و فقیر و بی‌سرمایه شدم) امام صادق(ع) فرمود: هرگز، چنین(بیکار) مباش، درب مغازه خود را باز کن وسایل کارت را پهن کن و از پروردگارت روزی بخواه.

کسی که کار و تلاش نمی‌کند و با همین کار نکردن خود باعث می شود خود و خانواده اش سرباری بر دوش  جامعه باشند، ملعون و از رحمت خداوند به دور است، چنانکه پیامبر(ص) فرمود: «ملعون من التی کله علی الناس.» ملعون است هرکس که(کار و تلاش نمی‌کند) و بار و زحمت خود را بر جامعه تحمیل کرده است. و در حدیث دیگر فرمود: «ملعون‌ ملعون من یضیع من یحول» «ملعون از رحمت خدا به دور است، کسی که(بیکار بوده و با درمانده کردن) عایله‌اش را ضایع و بی‌ارزش کند.

 زمانی که فردی بیکاری است ممکن است فکر و خیالهای زیادی کند و همین فکر و خیالها او را هر سو می کشاند و چه بسا که ممکن است او را به سمت افکار شیطانی راهنمایی کند.
امیر المومنین می فرماید: اگر نفس خود را به کاری مشغول نکنی، او تو را مشغول می کند. اما آن کس که به هر کاری مشغول است فکر و خیالش متوجه آن کار است و به امور بیهوده نمی اندیشد.

همان‌طور که بیکاری زیان‌بار و بیکار مورد نکوهش است. کم‌کاری، سستی و تنبلی نیز نکوهیده و موجب ضرر است و فرد سست، بی‌حال و کم‌کار در امور دنیا و آخرت عقب ‌افتاده و ضرر می‌بیند، لذا امام باقر(ع) می‌فرمایند: «انی لا بغض الرجل ان یکون کسلانا عن امر دنیا و من کسل عن امر دنیاه فهو من امر آخرته اکسل»: «من دشمن می‌دارم مردی را که در کار دنیایش بی‌حال و سست باشد و در کار آخرتش سست‌تر است.

 کم کاری و بیکاری،آثار بدی در زندگی دارند.یکی از آثار بیکاری،اندوه و افسردگی است. جوهره و شاکله آدمی در اثر کار شکوفا و به فعلیت می رسد. بالا رفتن شخصیت و رشد و استعدادهای خدادادی در سایه سعی و کوشش به منصه ظهور می رسد. بنابراین با اهمال کاری، تنبلی و تن پروری، امیدهای انسان به یأس و نامیدی تبدیل می شود. علی علیه السلام می فرمایند: من قصر فی العمل ابتلی بالهمّ و ... ؛ هر کس کوشش اندک نماید، به اندوه و افسردگی مبتلا خواهد شد.

از دیگر آثار بیکاری و کم کاری، ندامت و پشیمانی است. افرادزیادی بودند که با تسویف و از دست دادن فرصت ها و به بطالت گذراندن بهار جوانی، در سنین کهولت و پیری به پشیمانی و افسوس افتاده اند. از این رو با رعایت اعتدال در زندگی و عقل معاش و بهره گیری مفید و سازنده از ساعات و لحظات عمر، سعی کنیم با تلاش و تکاپو بسیار، خدمات شایانی به جامعه داشته باشیم.

سخن آخر:

تلاش و کوشش برای زندگی علاوه بر اینکه تنبلی و سستی و دل مردگی را از انسان ها دور می کند و باعث نشاط می شود، وسیله بسیار خوبی برای اشتغال سالم فکری و جسمی آن ها است، و اگر چنین نبود و همه چیز بی حساب در اختیار انسان قرار داشت معلوم نبود دنیا چه منظره ای پیدا می کرد؟ یک مشت انسان های بیکار، با شکم های سیر، و بدون هیچ گونه کنترل، غوغایی به پا می کردند، چون که می دانیم مردم این جهان مانند انسان های بهشتی نیستند که هر گونه شهوت و خودخواهی و غرور و انحراف از دل و جانشان شسته شده باشد، بلکه انسان هایی هستند با همه صفات نیک و بد که باید در کوره این جهان قرار گیرند و آبدیده شوند، و چه چیز بهتر از تلاش و حرکت و اشتغال سالم می تواند آنان را آبدیده کند. بنابراین همان گونه که فقر و نیاز، انسان را به انحراف و بدبختی می کشاند بی نیازی بیش از حد نیز منشا فساد و تباهی است.

سوالات متن پیام هشتم / درس دوازدهم : ارزش کار

1 -رسول خدا در مورد کسب و کار حلال چه می فرمایند ؟
عبادت ده جزء دارد که نُُه جزء آن ، کار و کسب حلال است.

2 -فواید کار کردن را بیان کنید.
-بی نیاز شدن از دیگران
-توانایی برای انفاق و سخاوتمندی و
-مشارکت در کارهای خیر
-برطرف ساختن مشکلات اجتماعی
-جلوگیری از تخلفات و جرائم اجتماعی مثب مزاحمت های خیابانی و تکدّی گری

3 -اثرات بیکاری در جامعه چیست؟
 فقر و دزدی ومشکلات فردی و اجتماعی

4 -امام صادق(ع) در مورد پاک شدن گناهان و کارهای حرام و  تأثیر آن بر پاک شدن حرامهای دیگر چه می فرماید؟
 آنچه گناهان را پاک می کند کارهای نیک است . امّّا کار حرام  نمی تواند حرام دیگری را پاک کند.

5 -اثرات بدست آوردن اموال از راه حرام  بر زندگی انسان  چیست؟
مرتکب گناه بزرگ می شود
-افزوده شدن گناهان انسان
-دور شدن خیر و برکت از زندگی
-عدم استجابت دعاها

6 -مواردی که کار خوب و حلال است ولی اموالی که از آن  شغل بدست می آید حرام است را ذکر کنید.
بسته بندی اجناس بی کیفیت به جای اجناس با کیفیت
-کارمندی که درست کار نمی کند
-مغازه داری که جنس نامرغوب را با جنس مرغوب قاطی می کند
-پزشکی که در  کارش کوتاهی می کند

7 -چند شغل نام ببرید که درآمد آنها حرام است؟
دزدی
-قاچاق
-قمار

8 -کسب و کار حرام چه آثاری بر زندگی انسان دارد؟
از بین رفتن برکت از زندگی
-عدم استجابت دعاها
-هزینه  کردن درآمد حرام در راه نادرست

---