عذابهای جهنم را چه کسی به وجود آورده است؟(پیام های آسمان هشتم)

فصل دوم از کتاب های پیام های آسمان پایه هشتم درباره معاد می باشد. معاد، از اصول دین اسلام به معنای بازگرداندن انسان پس از مرگ به زندگی در روز قیامت است. بنابر این اصل، همه انسانها در روز قیامت دوباره زنده می‌شوند ، اعمال و رفتار آنها در پیشگاه الهی سنجیده می‌ شود و همه ی انسانها به کیفر یا پاداش درستکاری یا بدکاری خود می‌رسند و بر اساس رفتار و اعمال خود به بهشت و یا جهنم می روند.

 این درس با موضوع"همه چیز در دست تو"توصیفی از بهشت و جهنم آمده است و کارهایی که این دو جایگاه را می سازند، بیان شده است. در واقع باید بدانیم تمام کارهایی که ما چه خوب یا چه بد در این دنیا انجام می دهیم تاثیر مستقیمی در بهشت و جهنمی شدن ما در آن جهان دارد. ما می توانیم با کارهایی که انجام می دهیم بهشت را برای خود بسازیم و یا حتی برعکس می توانی با اعمال و رفتارها، جایگاه خود را جهنم سازیم.

توصیفی غیر قابل تصور از بهشت

در ابتدای درس توصیفی غیر قابل تصور از بهشت را بیان کرده است. اینکه بهشت سرزمینی است به وسعت زمین و آسمان و پوشیده از باغ های بزرگ و قصرهای باشکوه و زیبا؛ در حقیقت بهشت ؛باغی بزرگ است از زیر درختان رنگارنگ و گوناگون و سایه‌سار آن، جوی‌های آب روان است و آبشارها و چشمه‌های جوشان بر زیبایی آن می‌فزاید.در بهشت رودهایی از شیر و عسل و آب زلال که به جای سنگریزه و خاک در آنها دانه های مروارید غلتان است. درهای بهشت گشده می شود و فرشتگان خوش آمدگویان به استقبال مومنان می آیند.

قرآن برای پذیرایی بهشتیان مجموعه‌ای از سینی‌های زرین، جام‌های بلورین و سیمین و خادمانی زیبا که در پیرامون بهشتیان، چون رشته ی گسسته‌ای از مروارید پراکنده‌اند، بیان می‌کند. در این میان رنگ سبز، آرامش‌بخشی درختان و لباس‌های بهشتیان است. هم‌چنین از لباس‌های ابریشمی، دستبندهایی از طلا و نقره نیز یاد می‌کند.

 اینها فقط گوشه ای از نعمت های بی شمار خداوند برای نیکوکاران است و آن چیزی که شیرینی این نعمت را زیاد می کند، این است که هیچگاه نعمت های بی پایان خداوند از آنها گرفته نمی شود و همانطور که خودشان آرزو دارند، در بهشت خواهند ماند.

 خداوند در سوره( ق آیه 35 ) می فرماید:" لَهُمْ مَا یَشَاءُونَ فِیهَا وَلَدَیْنَا مَزِید" بر آن بندگان در آنجا هر چه بخواهند مهیّاست و باز افزون‌تر از آن نزد ما خواهد بود.

 اینها بخشی از توصیف های قرآن کریم،درباره بهشت است. اما باید بدانیم این همه پاداش در برابر کارها و اعمالی است که ما انسانها در این دنیا انجام می دهیم.

توصیف بهشت در کلام ائمه و معصومین (ع) هم آمده است. رسول خدا(ص) در بیان یکی از ویژگی‌های قصرهای بهشتی فرموده است: «إِنَّ فِی الْجَنَّةِ غُرَفاً یُرَى ظَاهِرُهَا مِنْ بَاطِنِهَا وَ بَاطِنُهَا مِنْ ظَاهِرِهَا یَسْکُنُهَا مِنْ أُمَّتِی مَنْ أَطَابَ الْکَلَامَ وَ أَطْعَمَ الطَّعَامَ وَ أَفْشَى السَّلَامَ وَ أَدَامَ الصِّیَامَ وَ صَلَّى بِاللَّیْلِ وَ النَّاسُ نِیَام ...»؛‏ در بهشت قصر‏هایى است که درونش از برون و برونش از درون پیدا است؛ کسانى از امتم در آن ساکن هستند که خوش کلام، خوراننده طعام و آشکارکننده سلام باشند؛ شب هنگام که مردم بخوابند آنها نماز بخوانند. على(ع) فرمود ای رسول خدا چه کسی از امت شما توان این را دارند؟ فرمود اى‏ على میدانى کلام خوش چیست؟ این است که بامداد و شامگاهان ده بار بگوید «سبحان اللَّه و الحمد للَّه و لا اله الا اللَّه و اللَّه اکبر». اطعام طعام همان خرجى است که مرد به خانواده خود می‌‏دهد؛ مقصود از نماز شب این است که هر کس نماز مغرب و عشاء و نماز صبح را در مسجد به جماعت بخواند، گویی همه شب را احیا کرده، و افشای سلام این است که بر هیچ مسلمانى در سلام کردن بخل نورزد.
همچنین امام پنجم شیعیان حضرت امام محمد باقر (ع) در جایی دیگر می‌فرمایند: "بهشت در لا بلای ناراحتی‌ها و صبر و شکیبایی و استقامت پوشیده شده است، هر کس در برابر ناراحتی‌ها ( و ترک شهوات) در دنیا شکیبایی کند داخل بهشت می‌شود و دوزخ در لا به لای لذات نامشروع و شهوات سرکش پیچیده شده و هرکس نفس خویش را در برابر این لذات و شهوات آزاد بگذارد داخل آتش می‌شود".

 بنابراین نعمت های بهشت به دست خود انسانها به بهشت فرستاده می شود. در واقع آنها با کارهای شایسته و اعمال صالحی که انجام می دهند ، این نعمتها را برای زندگی خود در بهشت ذخیره می کنند.البته ناگفته نماند که خداوند مهربان تلاش این بندگان خود را می بیند و برای قدردانی از اپنها چند برابر پاداش به آنها می دهد.

توصیف جهنم برطبق آیات قرآن

 در بیرون از بهشت و در قعر دره ای بسیار عمیق؛آتش از هر سو زبانه می کشد و انسانهای ستمکار مانند هیزم آتش می گیرند و می سوزند. اینجا جهنم است. جَهَنَّم یا دوزخ جایگاه انسان‌های بدکار (گناه‌کار، منافق، کافر و مشرک) در جهان پس از مرگ است که در آن سزای اعمال خود را خواهد دید. در قرآن علاوه بر نام جهنم، نام‌های دیگری مانند جَحیم، سَقَر و سَعیر نیز اشاره به جهنم یا طبقه‌ای از آن دارد و در موارد زیادی نیز فقط با واژه «النار» (آتش) از آن یاد شده است.
جهنم به‌معنای چاه بسیار ژرف، در اصل، نام آتشی است که خداوند با آن گناه‌کاران را مجازات می‌کند و در اصطلاح قرآن کریم به معنای جایگاه عذاب اخروی است که بدکاران و کافران در آنجا به کیفر اعمال خود می‌رسند. جهنم به عنوان بدترین مکان در مقابل بهشت است.
بر اساس مبنای تجسم اعمال، عذاب تحمل شده توسط تباه‌کاران، در واقع صورت حقیقی اعمال خودشان است و این خود اعمال هستند که به سراغ صاحبانشان آمده‌اند و آنان را به رنج افکنده‌اند؛ عذابی از بیرون بر کسی تحمیل نمی‌شود و ساخته دستان خود مجرمان است. در آیه 8 سوره زالزال پامده است:" وَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ ؛ و هر کس به قدر ذره‌ای کار زشتی مرتکب شده آن هم به کیفرش خواهد رسید." از این آیه متوجه می شویم که همه انسانها به سزای اعمال خود خواهند رسید، اگر کسی کار خوبی انجام دهد، پاداش می بیند و اگر کسی کار بدی انجام دهد،مجازات می شود.

 همچنین در پایه 14 سوره نسا آمده: وَمَنْ یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ وَیَتَعَدَّ حُدُودَهُ یُدْخِلْهُ نَارًا خَالِدًا فِیهَا وَلَهُ عَذَابٌ مُهِینٌ ؛ و هر که نافرمانی خدا و رسول او کند و تجاوز از حدود و احکام الهی نماید او را به آتش درافکند که همیشه در آن (معذّب) است و همواره در عذاب خواری خواهد بود.

 «‌آنها‌ ‌که‌ نافرمانی‌ ‌خدا‌ و پیامبر کنند و ‌از‌ مرزها تجاوز نمایند جاودانه‌ ‌در‌ آتش‌ خواهند ‌بود»؛ ‌در‌ پایان‌ ‌آیه‌ ‌به‌ سر انجام‌ ‌آنها‌ اشاره‌ کرده‌، می‌فرماید: «‌آنها‌ عذاب‌ خوارکننده‌ و آمیخته‌ ‌با‌ توهینی‌ دارند» (وَ لَه‌ُ عَذاب‌ٌ مُهِین‌ٌ).

فرد گناه کار پس از مرگ تا رستاخیز عذاب‌هایی را در برزخ تحمل می‌کند و سپس محکمه قیامت برگزار می‌شود؛ آنانکه اهل بهشتند، از جهنم آسیبی نمی‌بینند و زشت کاران پس از محاکمه به محل مجازات برده می‌شوند.
 سوره نبا: إِنَّ جَهَنَّمَ كانَتْ مِرْصاداً «21» لِلطَّاغِینَ مَآباً «22» لابِثِینَ فِیها أَحْقاباً «23» لا یَذُوقُونَ فِیها بَرْداً وَ لا شَراباً «24» إِلَّا حَمِیماً وَ غَسَّاقاً «25» جَزاءً وِفاقاً «26» إِنَّهُمْ كانُوا لا یَرْجُونَ حِساباً «27» وَ كَذَّبُوا بِآیاتِنا كِذَّاباً «28» وَ كُلَّ شَیْ‌ءٍ أَحْصَیْناهُ كِتاباً «29» فَذُوقُوا فَلَنْ نَزِیدَكُمْ إِلَّا عَذاباً «30

همانا دوزخ، كمین‌گاهى است. براى سركشان، جایگاه و بازگشتگاهى است. روزگارانى در آن به سر برند. در آن دوزخ، نه خنكى چشند و نه آشامیدنى. مگر آب جوش و خونابه و چركابه‌اى. كه این، كیفرى مناسب گناه آنهاست. آنان بودند كه به روز حساب، امید و باورى نداشتند. و آیات ما را به سختى تكذیب مى‌كردند. (ولى) ما حساب همه چیز را در كتاب خود داشتیم. پس بچشید كه جز عذاب بر شما نمى‌افزاییم.

«مرصاد» یعنى كمین‌گاه و «طاغین» از «طغیان»، بى‌اندازه پیش رفتن در معصیت است. «مئاب» از «اوب» به معناى قرارگاه و رجوع است و فرجام را از آن جهت مئاب گویند كه انسان با عمل خود آن را فراهم كرده و اكنون به آن باز مى‌گردد.

احقاب» جمع «حقب» به معناى مدت طولانى است. در روایات مى‌خوانیم: «احقاب» جمع «حُقب» و هر حقب شصت سال و به گفته بعضى هشتاد سال است كه هر روز آن مثل هزار سالى است كه شما در دنیا مى‌شمارید.

حمیم»، آب داغ و «غساق»، آب زردى است كه از زخم و چرك و خون خارج مى‌شود.

ممكن است معناى آیه چنین باشد كه جهنم براى همه در كمین است ولى متقین از آن عبور مى‌كنند و براى مجرمان جایگاه مى‌شود. «لِلطَّاغِینَ مَآباً»

با توجّه به عدالت الهى كه كیفر و جزا مطابق عقائد و كردار است، «جَزاءً وِفاقاً» پس زیادى عذاب در آیه‌ «فَلَنْ نَزِیدَكُمْ إِلَّا عَذاباً» به خاطر زیادى كفر و فرار از حق است. «فَلَمْ یَزِدْهُمْ دُعائِی إِلَّا فِراراً» چون در برابر هر دعوتى از انبیا، فرار كفار بیشتر مى‌شود، خداوند نیز عذاب آنان را بیشتر مى‌كند.

در دوزخ، به جاى سردى، گرمى و به جاى شراب، غسّاق است. «بَرْداً وَ لا شَراباً إِلَّا حَمِیماً وَ غَسَّاقاً».

پیام هایی که از این آیات متوجه می شویم این است که دوزخ، از هم اكنون در كمین خلافكاران است و گرفتار شدن و به دام افتادن مجرمان، امرى قطعى است. کیفر های الهی عادلانه است و ریز و درشت كارها حساب و كتاب دارد و خداوند احاطه علمى به همه چیز دارد و این احاطه، ثابت و باقى است.
در آیه 22 سوره ابراهیم می فرماید: وَقَالَ الشَّیْطَانُ لَمَّا قُضِیَ الْأَمْرُ إِنَّ اللَّهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُكُمْ فَأَخْلَفْتُكُمْ ۖ وَمَا كَانَ لِیَ عَلَیْكُمْ مِنْ سُلْطَانٍ إِلَّا أَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِی ۖ فَلَا تَلُومُونِی وَلُومُوا أَنْفُسَكُمْ ۖ مَا أَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَا أَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ ۖ إِنِّی كَفَرْتُ بِمَا أَشْرَكْتُمُونِ مِنْ قَبْلُ ۗ إِنَّ الظَّالِمِینَ لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ؛

و چون حکم (قیامت) به پایان رسید (و اهل بهشت از اهل دوزخ جدا شدند) در آن حال شیطان (برای نکوهش و تمسخر کافران) گوید: خدا به شما به حق و راستی وعده داد و من به خلاف حقیقت شما را وعده دادم و خلف وعده کردم و بر شما (برای وعده دروغ خود) هیچ حجت و دلیل قاطعی نیاوردم و تنها شما را فراخواندم و شما اجابتم کردید، پس (امروز شما ابلهان که سخن بی‌دلیل مرا پذیرفتید) مرا ملامت مکنید بلکه نفس (پر طمع) خود را ملامت کنید، که امروز نه من فریادرس شما خواهم بود و نه شما فریادرس من توانید بود، من به شرکی که شما به (اغوای) من آوردید معتقد نیستم، آری (در این روز) ستمکاران عالم را عذابی دردناک خواهد بود.
 نکته ای که در این آیه وجود دارد: گناهكار در قیامت دست و پا مى‌زند تا براى خود شریك جرم پیدا كند و انحراف خود را به گردن دیگران بیندازد. گاهى مى‌گوید: دوست بد مرا منحرف كرد. «لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ» گاهى مى‌گوید: رهبران فاسد مرا فاسد كردند. «لَوْ لا أَنْتُمْ لَكُنَّا مُؤْمِنِینَ» گاهى شیطان را ملامت مى‌كند و او را عامل گمراهى خود مى‌داند، امّا شیطان مى‌گوید: مرا سرزنش نكنید، فَلا تَلُومُونِی‌ ... من جز وسوسه و دعوت كارى نداشتم. انحراف از خود شما بود.

تسلّط نداشتن شیطان بر انسان، هم مورد تأیید خداوند است و هم خود شیطان به آن اقرار دارد. «إِنَّ عِبادِی لَیْسَ لَكَ عَلَیْهِمْ سُلْطانٌ»  تو بر بندگان خالص من تسلطى ندارى. در این آیه نیز مى‌گوید: «ما كانَ لِی عَلَیْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ»

انسان باید بداندکه وعده‌هاى الهى، حقّ و مطابق با واقع است و این شیطان است که با وعده‌هایش انسان را فریب مى‌دهد. در واقع باید بدانیم که شیطان، انسان را مجبور نمى‌كند، بلكه وسوسه و دعوت مى‌كند.

آیات 26 تا 29 سوره فرقان می فرماید: الْمُلْكُ یَوْمَئِذٍ الْحَقُّ لِلرَّحْمَٰنِ ۚ وَكَانَ یَوْمًا عَلَى الْكَافِرِینَ عَسِیرًا (26)  پادشاهی به حق در آن روز خاص خدای رحمان است، و بر کافران روز بسیار سختی خواهد بود.

در آن روز، فرمانروایىِ بر حقّ، از آن خداى رحمان است و روزى است كه بر كافران سخت و سنگین است. چون واسطه‌ها، عذرخواهى‌ها، اموال و اولاد، فامیل و مقام، هیچ یك براى نجات كافران كارساز نیست، لذا آن روز بر آنان سنگین است.

وَیَوْمَ یَعَضُّ الظَّالِمُ عَلَىٰ یَدَیْهِ یَقُولُ یَا لَیْتَنِی اتَّخَذْتُ مَعَ الرَّسُولِ سَبِیلًا (27) و روزی که شخص ظالم پشت دست حسرت به دندان گرفته و گوید: ای کاش من (در دنیا) با رسول حق راهی (برای دوستی و طاعت) پیش می‌گرفتم.

یا وَیْلَتى‌ لَیْتَنِی لَمْ أَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا (28) وای بر من، ای کاش که فلان (مرد کافر و رفیق فاسق) را دوست نمی‌گرفتم.

لَقَدْ أَضَلَّنِی عَنِ الذِّكْرِ بَعْدَ إِذْ جَاءَنِی ۗ وَكَانَ الشَّیْطَانُ لِلْإِنْسَانِ خَذُولًا(29) رفاقت او مرا از پیروی قرآن پس از آنکه به من رسید محروم ساخت و گمراه گردانید، آری شیطان برای انسان مایه خذلان (و گمراهی) است.

رفیق من بعد از آن كه حقّ از طرف خدا براى من آمد، مرا گمراه ساخت. و شیطان هنگام امید، انسان را رها مى‌كند.

اینجاست که جهنمیان به فرصت های از دست رفته فکر می کنند  و با حسرت و پشیمانی می گویند: ای کاش در دنیا با فلان شخص دوست نمی شدیم،ای کاش اصلا مشتی خاک بودیم و امروز اصلا چنین حالی نداشتیم.ای کاش ایمان داشتیم و عمل صالح انجام می دادیم.

آیه 100 مومنون می فرماید: لَعَلِّی أَعْمَلُ صَالِحًا فِیمَا تَرَكْتُ ۚ كَلَّا ۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَائِلُهَا ۖ وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَىٰ یَوْمِ یُبْعَثُونَ تا شاید به تدارک گذشته عملی صالح به جای آرم. (به او خطاب شود که) هرگز نخواهد شد، این کلمه‌ای است که (از حسرت) همی بگوید (و ثمری نمی‌بخشد) و در برابر آنها عالم برزخ است تا روزی که برانگیخته شوند.

 این همان حس پشیمانی و حسرت است که در انسان به وجود آمده است. تقاضاى بازگشت از سوى كفّار جدى است ولى قول آنان در مورد صالح شدن مشكوك است.

روز قیامت جهنم به تباهکاران عرضه می‌گردد. مجرمان آتش را می‌بینند و می‌دانند که بدان درخواهند افتاد و سختی را پیش از درافتادن بدان حس می‌کنند. همین ویژگی موجب شده است تا در قرآن با تعابیری چون «عذاب یوم عظیم»«عذاب یوم عقیم»، عذاب یوم کبیر،جهنم به روز قیامت انتساب یابد.

همچنین در آیه 10 سوره ملک امده است: وَقَالُوا لَوْ كُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا كُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ و گویند: اگر ما در دنیا (سخن انبیا) می‌شنیدیم یا به دستور عقل رفتار می‌کردیم (امروز) از دوزخیان نبودیم.

این آیه هم اظهار ناراحتی و پشیمانی اهل جهنم را نشان می دهد که می گویند اگر ما به سخن انبیا گوش و عمل می کردیم الان اهل دوزخ و جهنم نبودیم. گویند: چرا، همانا هشداردهنده به سراغ ما آمد، ولى ما تكذیب كردیم و گفتیم:خداوند چیزى نازل نكرده است و شما جز در گمراهى بزرگى نیستید و گویند:اگر ما (حق را) مى‌شنیدیم یا تعقل مى‌كردیم، در زمره اهل آتش نبودیم. پس به گناه خود اعتراف نمایند، پس لعنت بر اهل آتش باد.

در واقع این کافران اعتراف به آمدن انبیا و تكذیب آنان؛ اعتراف به عدم تعقل و استماع سخن حق و اعتراف به ارتكاب گناه دارند.

گروه‌های اهل جهنم

گروه های اهل جهنم در مواردی به صورت مشخص بیان شده است:
شرک و کفر: شرک به عنوان بزرگ‌ترین گناه نخستین مصداق است. آنان که مخلوقی را شرک خدا گرفته‌اند، هم خود و هم آنچه پرستیده‌اند، هیزم جهنم خواهند بود. تا آنجا که برخی روایات نامشهور از افتادن خورشید و ماه به جهنم -بدان سبب که معبود گروهی بوده‌اند- سخن آورده‌اند. گاه از تعبیر کلی‌تر کفر استفاده شده و از عذاب کافران عنادورز سخن آمده است. و گاه این مفهوم با تعابیری چون تکذیب آیات خداو استهزا به آیات بیان شده است.

تکبر: تکبر و برتری جویی بر دیگران، گناهی است که در معرفی اهل جهنم، بیش از هر گناهی تأکید شده است. در منابع روایی ابعاد این برتری‌جویی تبیین شده است. از جمله حدیثی آمده است که بیشترین اهل جهنم، متکبران و جبارانند.

حاکمان ظالم: در احادیثی با عبارات مختلف این نکته تکرار شده است که نخستین کسانی که به جهنم وارد می‌شوند، حاکمان سلطه‌طلبند؛ چنین مضمونی در منابع مختلف شیعه و هم اهل سنت دیده می‌شود. در حدیثی از امام علی جایگاه امام جائر در قعر جهنم و با شدیدترین عذاب دانسته شده است.

یاوران ستمگران: آنانکه به ستمگران میل می‌کنند و آنانکه ستمگری را بر جور راهنمایی می‌کنند؛همچون ستمگران شاخصان اهل جهنم‌اند و آنانکه شلاق بدستند، همپای حاکمان ستمگر، در شمار اولین واردشوندگان به آتش جهنمد.

عاصیان: تعبیر کلی عصیان بر خدا و رسول، به عنوان مشخصه‌ای برای اهل جهنم دیده می‌شود. آن کسی که عمل زشتی را انجام دهد و خطایش بر او احاطه یابد.در میان گناهان، قرآن کریم بر تضییع حق الناس تأکید ویژه‌ای دارد و از کسانی چون آدمکشان، عیبجویان و سخن چینان و گنج اندوزانی که از انفاق بخل می‌ورزند، در شمار اهل آتش نام برده شده است.

در روایات به گروه‌های دیگری از گناهکاران هم به عنوان اهل جهنم اشاره شده که فراتر از یادکرهای قرآنی است. جهنم ضمن ترس‌انگیز بودن، با شهوات احاطه شده است، بدان معنا که شهوات انسان را از هول جهنم غافل می‌سازد.

طبقات جهنم:

جهنم دارای هفت در است و برای هر دری گروه معیّنی از آنان تقسیم شده‌اند:

طبقه نخست که بالاترین طبقه آن است «جحیم» نام دارد. ساکنان دوزخ در این طبقه روی سنگ‌هایی سخت می‌ایستند و جمجمه و مغز آنان از شدّت حرارت به جوش می‌آید. طبق قرآن آنان که کافر شده و آیات خدا را تکذیب کردند آنها اهل جحیم هستند. (وَالَّذِینَ كَفَرُوا وَكَذَّبُوا بِآیَاتِنَا أُولَٰئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِیمِ و کسانی که کفر ورزیدند و آیات ما را دروغ خواندند آنها اهل جحیم هستند. آیه ۱۹ سوره حدید)  

طبقه دوّم: «لظی» است؛ حرارت آتش در این درجه دست و پا و پوست سر را می‌کند و می‌برد و کسانی را که به فرمان خداوند پشت کرده و اموال را جمع و ذخیره کرده بودند به سوی خود می‌خواند.

طبقه سوّم: «سقر» است که در آن آتشی است که نه چیزی را باقی می‌گذارد، و نه چیزی را رها می‌کند؛ پوست تن را به کلّی دگرگون می‌سازد؛ نوزده نفر (از فرشتگان عذاب) بر آن گمارده شده‌اند.

طبقه چهارم: «حُطَمَه» (آتشی خرد کننده) است، و از آن شراره‌هایی به بزرگی کاخ پرتاب می‌شود که گویی (در سرعت و کثرت) همچون شتران زرد رنگی هستند که به هر سو پراکنده می‌شوند. هر کسی که به سویش روانه شود مانند سرمه سیاه می‌ شود.

طبقه پنجم: «هاویه» (جهنّم و سقوط به اسفل سافلین) است که در آن گروهی ندا می‌دهند ای مالک (نام فرشته ای از فرشتگان نگهبان جهنم ) به فریادمان برس. هنگامی که مالک برای فریاد رسی آنان می‌آید ظرف‌های زردی از آتش پیش رویشان قرار می‌دهد که در آن، آب بدبوی متعفّنی است که پوست‌های بدنشان از گرمای زیاد آن همچون فلز گداخته می‌شود، به محض این که ظرف آتشین را بلند می‌کنند تا از آن بیاشامند، گوشت صورتشان از شدت گرمای آن در آن ظرف می‌ریزد؛ و این همان گفتار خداوند است که می‌گوید: «وَ إِنْ یَسْتَغیثُوا یُغاثُوا بِماءٍ کَالْمُهْلِ یَشْوِی الْوُجُوهَ بِئْسَ الشَّرابُ وَ ساءَتْ مُرْتَفَقاً»؛و اگر تقاضای آب کنند، آبی برای آنان می‌آورند که همچون فلز گداخته صورت‌ها را بریان می‌کند! چه بد نوشیدنی، و چه بد محل اجتماعی است. کسی که در آن بیفتد هفتاد سال در آتش فرومی‌رود، و هر قدر پوستش که بسوزد پوست دیگری جایگزین آن می‌شود.

طبقه ششم: «سعیر» است که در آن سیصد خیمه از آتش است، و هر خیمه ای دارای سیصد قصر از آتش است، و در هر قصری سیصد خانه از آتش است، و هر خانه ای سیصد نوع از عذاب آتش است که در میان آن خانه‌ها، مارها و عقرب‌هایی از آتش و نیز غل‌ها و زنجیرها و طوق‌هایی از آتش است، و این همان است که خداوند می‌فرماید: «إِنَّا أَعْتَدْنا لِلْکافِرینَ سَلاسِلَ وَ أَغْلالاً وَ سَعیراً»؛ ما برای کافران زنجیرها و غل‌ها و شعله‌های سوزان آتش آماده کرده‌ایم. اغلال جمع غل به معنای طوقى كه بر گردن زنند و سعیر هم به معنای آتش افروخته. سعر: افروختن و افروخته شدن آتش. «سَلاسِلَ وَ أَغْلالًا» یعنى زنجیر در پا و غل بر گردن.

طبقه هفتم: «جهنم» است که «فلق» در آن جای دارد، و آن چاهی در جهنم است که وقتی گشوده شود آتش شعله‌ور می‌گردد، و آن شدیدترین درجه عذاب آتشین است.

عمل صالح، زاد و توشه‌ى بعد از مرگ است. دنیا مزرعه‌ى آخرت است.

اى كه دستت مى‌رسد كارى بكن‌
پیش از آن كز تو نیاید هیچ كار

سوالات درس  سوم:

عذاب های جهنم را چه کسی به وجود آورده است؟توضیح دهید؟
پاسخ:این عذاب ها همان کارهای زشتی است که دوزخیان از دنیا برای خودشان پیش فرستاده اند.هریک از این زشتی ها به صورت عذابی دردناک در می آیدوبه نزد صاحبش باز می گردد؛مثلاًکسی که دردنیا همیشه بازبانش دیگران را آزار می دهد،درجهنم همواره درمحاصره مارها وعقرب های گزنده ای قراردارد که خودش آنها را به وجود آورده است.

2-وقتی گناهکاران اشتباهات خودرا به گردن شیطان می اندازند،اوچه پاسخی به آنها می دهد؟
پاسخ:خداوند به شما وعده های راست داد ومن وعده های دروغ .شما خودتان وعده های راست خداوند را کنارگذاشتید ووسوسه های دروغ مرا باور کردید.پس به جای سرزنش من،خودتان را سرزنش کنید.

3-آیا نعمت ها وپاداش های همه بهشتیان مانند یکدیگر است؟چرا؟
پاسخ:خیر-نعمت های بهشت به دست خود بهشتیان به بهشت فرستاده می شود.آنها با اعمال صالحی که دردنیا انجام می دهند،این نعمت ها رابرای زندگی خود دربهشت ذخیره کی کنند.خداوند مهربان هم که تلاش آنها را می بیند،برای قدردانی از آنها پاداششان را ده ها وگاهی صدها برابر می کند وچنین هدایای ارزشمندی رادر بهشت به آنان می بخشد.در حقیقت نعمت های بهشت،نتیجه اعمال نیک انسان ها دردنیا ولطف وبخشش فراوان خداوند به آنها در آخرت است.

4-وضعیت نیکوکاران دربهشت را بیان نمایید؟
پاسخ:نیکوکاران دربهشت به دیدار یکدیگر رفته وبا پیامبران،امامان ونیکوکاران هم نشینند.آنهابالباس های حریربرروی تخت های زبیای که برای استراحت آنها دربهشت قراردارد،درکنارهم نشسته وبامهربانی بایکدیگر گفت وگو می کنند.

5-چه چیزی شیرینی نعمت های بهشتی را برای بهشتیان بیشتر می کند؟
پاسخ:اینکه هیچ گاه نعمت های بی پایان خداوند از آنها گرفته نخواهد شدوآنان همان گونه که خودشان آرزو دارند،تا ابد دربهشت خواهند ماند.

6-خداوند درباره وسعت نعمت های بهشت چه می فرماید؟

پاسخ:خداونددرآیه35 سوره ق می فرماید:درآنجا هرچه بخواهند برایشان{فراهم}است والبته{آنچه}نزد ماست بیشتر{ازخواسته های آنها} است.

7-این همه پاداش بهشتی دربرابر چیست؟
پاسخ:اذکار (سُبحانَ الله وَالحَمدُ للهِ ولا اِلهَ الا الله وَالله اَکبَر)انسان واعمال خوب انسان

8-وضعیت گناهکاران درجهنم رابیان نمایید؟
پاسخ:آتش ازهرسو زبانه می کشد.ستمکاران مغرور مانندهیزم،آتش می گیرند ومی سوزند.اینجا زندان آنها جهنم است!فریادهای گوشخراش جهنمیان وصدای مهیب آتش،ازفاصله های دور،هردلی رااز ترس می لرزاند.ستمگرانی که دردنیا مومنان راآزار می دادند،اینجا با صورت های سیاه وزشت در میان آتش به دنبال آب وغذا می گردند. اما نه آبی هست ونه غذایی.

9-جهنم سرنوشت کیست؟
پاسخ:سرنوشت کسانی است که به خداوفرستادگانش ایمان نداشتند وروز قیامت را انکار می کردند.ستمکارانی که مردم رااذیت می کردند واز هیچ گناهی روی نمی گرداندند.

10-همین که کسی وارد جهنم می شود،دیگران با..............و..............به استقبال او می روند.
پاسخ:ناسزا-نفرین

11-جهنمیان با نگاه به فرصت های از دست رفته چه می گویند؟
با حسرت و پشیمانی می گویند: ای کاش در دنیا با فلان شخص دوست نمی شدیم،ای کاش اصلا مشتی خاک بودیم و امروز اصلا چنین حالی نداشتیم.ای کاش ایمان داشتیم و عمل صالح انجام می دادیم.

---