دلیل نامگذاری 13 آبان به عنوان روز دانش آموز چیست؟

13آبان در تاریخ انقلاب اسلامی ایران همواره روز تقابل حق و باطل بوده است. این روز یاد آور وقایع مهم در تاریخ ایران است. تبعید امام خمینی(ره) به ترکیه در ۱۳ آبان ۱۳۴۳، واقعه کشتار جمعی دانش‌آموزان تهرانی در ۱۳ آبان ۱۳۵۷ که بعدها روز دانش‌آموز نام گرفت و در نهایت تسخیر لانه جاسوسی در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ که امام خمینی(ره) از این اتفاقات به‌عنوان انقلاب دوم نام بردند؛ به‌عنوان سه حادثه مهم تاریخی مطرح در تقویم کشورمان ثبت شده است.

13 آبان به عنوان روز  دانش آموز نامگذاری شده است. در این روز دانش آموزان متعهد و بیدار بر ضد رژیم شاه و حامیان آنها قیام کردند و این قیام نشان از آگاهی و تعهد این د انش آموزان نسبت به اهداف انقلاب می باشد.

13 آبان روز اوج تظاهرات و مخالفت دانش‌آموزان و دانشجویان علیه رژیم پهلوی بود و در این تظاهرات و اختلافاتی که بین سربازان نظامی با دانش آموزان و دانشجویان به وجود آمده بود چندین نفر زخمی و عده ای هم به شهادت رسیدند.

 ماجرای 13 آبان 1357

در حالی که انقلاب اسلامی مردم ایران به رهبری امام خمینی به روزهای سرنوشت سازی نزدیک می شد همه اقشار مردم ایران از زن و مرد و پیر و جوان، سعی در ایفا نمودن نقش تاریخی خود و عمل به تکلیف الهی داشتند. در این میان دانش‌آموزان و نوجوانان شور و حال دیگری داشتند. دانش آموزان آگاه و رشید در مبارزه با استکبار، همواره نقشی فعّال و فراموش ناشدنی ایفا کرده اند.

دانشگاه تهران كه از مدتی پیش به محل گردهمایی دانشجویان مخالف رژیم تبدیل شده بود، در این روز شاهد یكی از گسترده‌ترین تجمعات دانشجویان بود. عده‌ای شعار می دادند، گروهی بحث و تبادل نظر می‌كردند و برخی هم سخنرانی كرده یا اعلامیه می خواندند. ازهمان ساعات اولیه روز 13 آبان تعدادی از دانش‌آموزان معدود دبیرستانهایی كه هنوز فعال بودند، مدارس را تعطیل كردند و به طرف  دانشگاه تهران تظاهرات كردند. آنها در سر راه خود دبیرستانهای دیگر را هم تعطیل كردند. با زیاد شدن جمعیت دانش‌آموزان، سربازان ارتش وارد عمل شدند و با شلیك تیر هوایی و انفجار گاز اشك‌آور به مقابله با دانش‌آموزان پرداختند و آنها را متفرق كردند. با شدت یافتن درگیری بین سربازان و دانش‌آموزان شعارهای «مرگ بر شاه» و «معلم به پا خیز محصلت كشته شد» از هر گوشه خیابان، به پا خاست.

در مسیر حركت دانش‌آموزان به سوی دانشگاه، مردم هم با آنها همراه و وارد دانشگاه شدند و پس از ورود به دانشگاه به تجمع دانشجویان پیوستند. دانشجویان سپس به مسجد دانشگاه رفتند و از طریق بلندگوی مسجد، شعارهای تندی علیه رژیم سر دادند.

آنها كه قصد داشتند از دانشگاه تا خانه آیت‌الله سید محمود طالقانی كه به تازه از زندان آزاد شده بود؛تظاهرات كنند، هنگام خروج از دانشگاه با مأموران حكومت نظامی روبه‌رو شدند. صدای تیراندازی و انفجار گاز اشك‌آور، جمعیت را پراكنده كرد. عده‌ای دوباره به داخل دانشگاه برگشتند و با بستن درهای دانشگاه به شدت شعار می دادند. عده‌ای دیگر كه در بیرون از دانشگاه مانده بودند به خیابانهای اطراف رفتند.
دانشجویان به سمت دانشكده پزشكی در حركت بودند كه نظامیان وارد محوطه دانشگاه شده دوباره شروع به تیراندازی و انفجار گاز اشك‌آور كردند. دانش‌آموزان و دانشجویان برای خنثی كردن اثرات گاز اشك‌آور، شاخه‌های درختان را شكسته آتش زدند. با خروج مأموران از محوطه دانشگاه، مجروحین به بیمارستانهای اطراف دانشگاه منتقل شدند و فریاد «الله اكبر» دانش‌آموزان و دانشجویان بیشتر شد.گروه دیگری از تظاهركنندگان كه در خیابانهای اطراف دانشگاه پراكنده بودند با روشن كردن آتش و حركت به سمت خیابانهای آناتول فرانس (قدس فعلی) و بزرگمهر، شیشه‌های ساختمان نشریات حزب رستاخیز و نگهبانی برق دانشگاه را شكستند و اثاثیه آنها را بیرون ریختند. در خیابان تخت‌جمشید (طالقانی فعلی) نیز بانك صنایع و معادن مورد حمله تظاهركنندگان قرار گرفت. ساعاتی بعد، تظاهرات اطراف دانشگاه به سطح شهر و دیگر خیابانها كشیده شد. تظاهركنندگان با در دست داشتن پلاكاردهایی مانند «دانشگاه شهید داد» و با اعلام شهادت 65 نفر در دانشگاه، واقعه امروز را به اطلاع مردم رساندند.

مقامات فرمانداری نظامی تهران ؛درباره تعداد شهدا و مجروحان حادثه 13 آبان اعلام كردند كه برخلاف شایعات منتشره هیچ‌كس كشته نشده تنها سه نفر مجروح شده‌اند. دكتر عبدالله شیبانی، رئیس وقت دانشگاه تهران هم گفت كه درگیریهای امروز تنها چهارده مجروح به جای گذاشته است. روزنامه كیهان به نقل از رادیو ایران، نوشت كه تا ساعت 12 شب، دوازده نفر از مجروحانی كه در بیمارستان پهلوی منتقل شده بودند درگذشته‌اند و حال دو نفر دیگر از آنها وخیم است. اما بنا به آمار بنیاد شهید انقلاب اسلامی در میان شهدای انقلاب تنها نام دو نفر به نامهای مصطفی حاجی و سید مهدی سید فاطمی ذكر شده كه تاریخ شهادتشان 13 آبان 1357 است.

 فیلم درگیری های واقعه 13 آبان از تلویزیون پخش شد و همین مسئله باعث بازتاب این موضوع در همه جای کشور شد.تلویزیون در اقدامی بی سابقه در بخش خبری ساعت 21:30 صحنه هایی از این درگیری ها را نشان داد.در این فیلم كه صدای تیراندازی، انفجار گاز اشك‌آور و شعارهای تظاهركنندگان ضبط شده بود، صحنه تیر خوردن یكی از دانشجویان، هر بیننده‌ای را ناراحت و متاثر می کرد.

 حادثه ی این روز پیامد های بدی برای رژیم پهلوی داشت. فردای آن روز تعدادی از ساختمانهای دولتی، تأسیسات و اتوبوسهای شركت واحد به آتش كشیده شد كه گفته می‌شود بسیاری از این رخدادها توسط عمال حكومت وقت و به منظور زمینه‌سازی برای روی كار آوردن دولت جدید صورت گرفته بود. در پی این واقعه وزیر علوم و آموزش عالی، دكتر ابوالفضل قاضی، استعفا كرد. كابینه شریف امامی با عنوان دولت آشتی ملی كه در اولین ماه روی کار امدن و زمامداری خود، كشتار 17 شهریور 1357 را به پا كرده بود، با واقعه خونین 13 آبان مجبور به استعفا شد و جای خود را به دولت نظامی غلامرضا ازهاری داد. شاه نیز در پیامی ترحم‌برانگیز كه در 15 آبان از تلویزیون پخش شد، بابت خطاهای گذشته از ملت عذر خواست و متعهد شد كه در رفع خرابیها و مفاسد سیاسی و اقتصادی بكوشد. او گفت: «من صدای انقلاب شما ملت ایران را شنیدم.

امام خمینی در 14 آبان طی پیامی به ملت ایران واقعه دانشگاه را محكوم كرد و شاه را مسئول تمام خرابیها و خیانتها دانست. ایشان ضمن دعوت از مردم به صبر فرمود: «من از این راه دور چشم امید به شما دوخته‌ام و آنچه كه در قدت دارم در خدمت به شما كه به حق است، نثار می‌كنم و صدای آزادی‌خواهی و استقلال‌طلبی شما را به گوش جهانیان می رسانم.»
شهید محمدعلی رجایی که به‌تازگی از زندان آزاد شده بود، با تأسیس انجمن اسلامی معلمان نقش مهمی در ساماندهی اعراض معلمان، دانش‌آموزان و دانشجویان ایفا کرد؛ بنابراین به خاطر گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان دانش‌آموز، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام روز دانش‌آموز نام‌گذاری شده است.

یوم اللّه سیزده آبان، یادآور حماسه ها، ایثارها و فداکاری های دانش آموزان عزیزمان است. در این روز  دانش آموزان انقلابی توانستند گوهر دانش و آموزندگی را در آیینه حماسه و دلیری بتابانند و غبار خودباختگی را از سیمای مدرسه بروبند. دانشگاهیان دین باور به پیروی از امام نور دیواره های نفاق و خیانت را فرو ریختند و شمعی فروزانتر از شمع نخست در میانه جنگ و کاراز افروختند.

این جوانان شجاع بودند که با قیام خویش، به مستضعفان آموختند که برای به دست آوردن حقوق از دست رفته خود، باید با ستم گران جهانی بستیزند. اینک و با توجه به آن رشادت ها و حماسه آفرینی ها، بر دانش آموزان ماست که سهم مهمی در مبارزه با استکبار بر عهده گیرند و هم چون گذشته، از پیش گامان این قیام ملّی باشند.

 به این جهت روز 13 آبان روز دانش آموز نامیده شد تا خاطره فرزندان دلیر انقلاب برای همیشه جاودان بماند و درسی فراموش نشدنی برای تمام دانش آموزان در سراسر جهان باشد که با ابرقدرت های چپاول گر به مبارزه بی امان بپردازند و عزّت را بر زندگی ذلت بار ترجیح دهند.

 روز سیزدهم آبان به همه مستضعفان جهان آموخت که بر ضد مستکبران قیام کنند و حقوق از دست رفته خویش را از چنگال استکبار و استعمار بیرون کشند. پیام روز سیزدهم آبان به مسلمانان این است که: تنها در برابر پروردگار جهانیان و مکتب توحید به نماز بایستند و فقط در پیش گاه خدا به کرنش بنشینند و تا همیشه زمان در برابر ظلم و زورگویی ابرقدرت ها سرتسلیم فرود نیاورند.

به خاطر گرامیداشت یاد و خاطره شهیدان دانش‌آموز، این روز در تاریخ انقلاب اسلامی به نام روز دانش‌آموز نام‌گذاری شده است.

همانطور که گفتیم13 آبان یک روز سرنوشت ساز برای کشورمان بود. در ادامه دو واقعه ی مهم دیگر را هم برایتان می گوییم:

13 آبان 1358روز تسخیر لانه جاسوسی

دقیقا یکسال پس از شهادت دانش آموزان در دانشگاه و درست در سالروز 13 آبان 58 ایران اسلامی شاهد جلوه دیگری از این رویارویی میان جبهه حق علیه باطل بود.در این روز به یکباره به حیات سیاسی مملو از خباثت امریکا و عملکرد سازمان جهنمی سیا در ایران خاتمه داده شد ومزدورانی که پس ازپیروزی انقلاب دائماً به فتنه انگیزی و ماجراجویی علیه نهضت اسلامی ایران مشغول بودندبه گروگان گرفته شدندو لانه پر از فساد و جاسوسی آنان که به اشتباه(سفارت)لقب گرفته بود،‌ تعطیل شد.

امام خمینی در ۱۲ آبان ۵۸ در پیامی دیگر به پذیرش شاه از سوی دولت آمریکا اعتراض کرد و گفت:« تمامی اقشار جامعه از جمله دانشگاهیان، دانش آموزان و طلاب علوم دینی باید بر علیه آمریکا، مبارزه خود را با قدرت گسترش دهند.» نمایندگان دانشجویان پیرو خط امام به دنبال انتشار این پیام، در دانشگاه های امیرکبیر، تهران، شهید بهشتی و صنعتی شریف تصمیم گرفتند که سفارت آمریکا را تصرف کنند. در نخستین بیانیه این دانشجویان آمده است:« ما دانشجویان مسلمان پیرو خط امام با به تصرف درآوردن سفارت جاسوسی آمریکا در تهران از موضع قاطعانه امام در مقابل آمریکای جنایتکار برای اعتراض به دسیسه های امپریالیستی و صهیونیستی، اعتراضمان را به گوش جهانیان می رسانیم.» هدف از انجام چنین کاری این بود که به پذیرش شاه از سوی دولت آمریکا و همچنین دولت موقت مهندس بازرگان، اعتراض شود.

اشغال لانه جاسوسی امریکا در تهران و گروگانگیری جاسوسان دیپلمات نمای کاخ سفید، تنها یک حادثه سیاسی در حد تعطیل شدن سفارتخانه یک کشور در کشور دیگر نبوده و بلکه آغاز تحول عمیقی بود که در خاورمیانه و در سطح جهان در جهت عریان ساختن ماهیت پنهان شده زمامداران واشنگتن و گردانندگان سیاست خارجی امریکا به وقوع پیوسته بود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی، این روز را به روز «ملّی مبارزه با استکبار» نام گذاری کردند.

13 آبان1343

در سال ۱۳۴۳ شرایط اجتماعی و فشارهای مردمی و یاران امام(ره) و روحانیت و طلاب و مدرسین حوزه علمیه قم سبب شد تا عناصر رژیم پهلوی حضرت امام خمینی(ره) را پس از ۱۰ ماه زندان و حصر در تهران آزاد کنند و چنان تصور می‌کردند که امام راحل پس از آزادی از زندان و حصر، نهضت و حرکت اسلام‌خواهانه را ادامه نخواهند داد.
هر روز که می‌گذشت بر شدت مبارزات حضرت امام خمینی(ره) با رژیم فاسد طاغوت اضافه می‌شد تا در مهرماه ۱۳۴۳ که مصونیت مستشاران نظامی آمریکا از تصویب مجلس گذشت و حضرت امام آن سخنرانی معروف را بر ضد آن قانون در روز تولد حضرت زهرا(س) که برابر با چهارم آبان ۱۳۴۳ بود، فرمودند و تنظیم‌کننده لایحه و تصویب‌کنندگان و توشیح‌کننده و اجراکنندگان را خائن به اسلام و کشور دانستند و شدیدترین حملات را به رژیم شاه و آمریکا به‌ویژه به رئیس‌جمهور آمریکا داشتند.

فرازهایی از سخنرانی ایشان چنین بود: «دولت با کمال وقاحت از این امر ننگین طرفداری کرد، ملت ایران را از سگ‌های آمریکایی پست‌تر کردند. اگر چنان‌چه کسی یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد، بازخواست از او می‌کنند؛‌ اگر شاه ایران یک سگ آمریکایی را زیر بگیرد بازخواست می‌کنند و اگر چنان‌چه یک آشپز آمریکایی شاه ایران را زیر بگیرد، مرجع ایران را زیر بگیرد، بزرگ‌ترین مقام ایران را زیر بگیرد، هیچ‌کس حق تعرض ندارد.»

امام خمینی(ره) دستور دادند این سخنرانی به‌صورت اعلامیه توسط مؤتلفه اسلامی و به‌صورت گسترده پخش شود.

شرایط سیاسی و اجتماعی در سال ۱۳۴۳ به‌گونه‌ای بود که شاه هیچ راه گریزی جز تبعید امام خمینی(ره) با هدف حفظ رژیم و استمرار سلطه آمریکا در کشور پیدا نمی کرد؛ به همین خاطر در ۱۳ آبان همان سال دستور تبعید امام(ره) به ترکیه با یک هواپیمای نظامی را صادر کرد.

شاه خیال می‌کرد با تبعید امام(ره) به ترکیه صدای مخالفان تصویب کاپیتولاسیون و مخالفان حکومتش در نطفه کور خواهد شد، اما این سرآغاز هجرتی بود که ۱۴ سال بعد پیروزی انقلاب اسلامی را رقم زد.

---