صله رحم چه تاثیری در زندگی افراد دارد؟

یکی از زیباترین رفتارهای دینی و اخلاقی ، دید و بازدید از اقوام و آشنایان و توجه به نزدیکان و صله رحم می باشد.صله در لغت به معنای  وصل و پیوند؛ودر فرهنگ های لغت به معنی پیوستن، پیوند، برقراری خویشی، انعام، عطا وشریک کردن خویشان در ثروت و رفاه خود آمده است. رحم در اصل به معنی جایگاه جنین در شکم مادر است و  از نظر عرفی عبارت است از نزدیکان انسان که خویشاوندی واحد یا نسب شناخته شده آنها را به یکدیگر ارتباط می دهد، چه این قرابت نزدیک باشد یا دور.

در لغت عرب زمانی که کسی بخواهد بگوید یکی بر دیگری بخشید می گوید خود را به فلانی وصل نمود و به همین خاطر است که گفته اند کسی که به بستگانش رسیدگی کند خداوند به او رسیدگی می کند. یعنی مهربانی ولطفش در دنیا وآخرت شامل حالش می شود. از این رو برخی گفته اند معنای "صله" لطف و مهربانی و رحمت است.صله رحم دامنه وسیعی دارد واز مهربانی، لطف، ترحم و دلسوزی به بستگان گرفته تا انواع رسیدگی به آنان اعم از مالی وغیرآن را شامل می شود.

در واقع صله رحم ،یکی از راه های مهرورزی و محبت و برقراری ارتباط با دیگران و به یاد داشتن اطرافیان می باشد.این امر در زندگی اجتماعی اهمیت زیادی دارد و هر فردی در زندگی خود باید با توجه به اهمیت آن ،این واجب الهی را تقویت و گسترش دهد. باید توجه داشته باشیم که منظور از صله رحم فقط رفت و آمد نیست، بلکه با احوالپرسی و ارسال پیام یا تماس تلفنی هم محقق می شود.

خویشاوندان، ارتباط خونی با هم دارند و مانند شاخ و برگ های یک درختند. در واقع همانطور که هر درختی برای حفظ حیات خود به هم کاری همه اجزا با یکدیگر نیاز دارد.،حفظ رابطه خویشاوندی نیز با همکاری و همیاری بستگان امکان پذیر است. سنت حسنه صله رحم، از نیکوترین برنامه های دین مبین اسلام است و موجب پایایی درخت خویشاوندی می شود.

بنابر حدیثی قدسی، صله رحم از رحمت خداست و هر کس آن را ترک کند، از رحمت او محروم خواهد ماند. قطع رحم یعنی ترک صله رحم و عدم ارتباط لازم با خویشان، یکی از گناهان کبیره است و حتی درباره خویشاوندان بدخُلق یا گناهکار نیز مُجاز نیست.

محدوده خویشاوندان

از نظر عرفی خویشاوندی دو گونه است: سببی و نسبی

خویشاوندی نَسَبی که از طریق ارتباط خون و رحم پیدا می‌شود، مانند پدر، مادر، فرزندان، برادر، خواهر، عمو، عمه، دایی، خاله، پدربزرگ و مادربزرگ و فرزندان همۀ کسانی که آن‌ها را خویشاوندان نسبی و اَرحام می‌نامند. صله رحم با این گروه واجب است و اگر هدیه‌ای داده شود، پس گرفتن آن جایز نیست.

خویشاوندی سببی که از طریق ازدواج به وجود می‌آید؛ مانند خویشاوندی میان زن و شوهر و خویشان دو طرف. درباره اینکه آیا وجوب صله رحم شامل این گروه هم می‌شود یا خیر،‌ اختلاف نظر وجود دارد.

ارحام روحانی

پیامبر و اهل بیت:علاوه بر اینکه افراد باید با خویشاوندان خود صله رحم داشته باشند،در برخی روایات توصیه شده که با ائمه (ع) هم باید ارتباط و صله داشته باشند ارتباط پیامبر(ص) نیز در حدیثی فرمود: من و علی، پدران این امتیم.

عالمان دینی: گروه دیگری که منابع دینی به صله و ارتباط به آن توصیه کرده است، عالمان دینی می باشند. ارتباط و صله با عالمان دینی پاداش فراوانی برای  انسان در پی دارد. حضرت رسول اکرم(ص) فرمودند: هر مومنی یک ساعت در نزد عالم بنشیند خداوند او را ندا می‌کند: در نزد حبیب من نشستی ؟ قسم به عزّت و جلال خودم تو را در بهشت با او همنشین می‌گردانم.

و همچنین فرمودند:«حاضر شدن در مجلس عالِم، از حضور در نزد هزار جنازه به منظور تشییع، و از عیادت هزار مریض، و از شب زنده داری هزار شب، و روزه گرفتن در هزار روز بالاتر است ؛ زیرا عبادت و اطاعت خدا در سایه علم انجام می‌گیرد، وخیر دنیا و آخرت وابسته به علم است».

برادران دینی: انسان علاوه بر اینکه باید با عالمان دینی ارتباط داشته باشد،برادران دینی خود را نباید فراموش کند. در رتبه بعد صله با برادران دینی مطرح شده است: اِنّما المِؤمنونَ إخوةٌ. امام صادق(ع) فرمود: مؤمنان برادران یکدیگر و فرزندان یک پدر و مادرند؛ اگر یکی از آنها ناراحت باشد دیگران به خاطر او شب را نمی‌خوابند.

احکام صله رحم

دین اسلام جایگاه ویژه ای در مورد دیدو بازدید از نزدیکان و خویشاوندان تحت عنوان صله رحم و مهمانی، قرار داده است که به فراوانی در منابع دینی دیده می شود.

در آیه یک سوره نسا می فرماید:" وَاتَّقُوا اللَّهَ الَّذِی تَسَاءَلُونَ بِهِ وَالْأَرْحَامَ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ عَلَیْكُمْ رَقِیبًا" بترسید از آن خدایی که به نام او از یکدیگر مسئلت و درخواست می‌کنید و درباره ارحام کوتاهی نکنید، که خدا مراقب اعمال شماست.

 یکی از پیام های این آیه این است که نسبت به ارحام نیز تقوا پیشه كنید وقطع رحم نكنید، كه خداوند همواره مراقب شماست. در واقع رعایت حقوق خانواده و خویشاوندان، لازمه‌ى تقواست. ذکر این موضوع‌ ‌در‌ اینجا نشانه اهمیت‌ فوق‌ العاده‌ای ‌است‌ ‌که‌ قرآن‌ ‌برای صله رحم‌ قائل‌ ‌است‌.

همچنین در سوره نحل آیه 90 هم به امر صله رحم  اشاره کرده است. «إِنَّ اللهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْاحْسَانِ وَ إِیتَاء ذِى الْقُرْبىَ»‏ به راستى خدا به عدالت و احسان و بخشش به خویشاوندان فرمان مى‏دهد.

این آیه نمونه‌ای از جامعترین تعلیمات اسلام در زمینه مسائل اجتماعی، و انسانی و اخلاقی را بیان می‌کند. منظور از قربی،نزدیکان و خویشاوندان می باشد. در این آیه خداوند (مردم را) به عدل و احسان و دادن (حق) خویشاوندان، فرمان مى‌دهد. از آیه این پیام به ما می رسد که در احسان، رسیدگى به بستگان و صله‌رحم اولویّت دارد.
 علاوه بر اینکه صله رحم در آیات قرانی سفارش شده، این موضوع در کلام پیامبر  و معصومان هم بسیار بیان شده است.
از رسول خدا (ص) نقل شده که فرمودند: سفارش می کنم امت حاضر و غایبم را و آنهایى را که در صلب مردان و رحم زنانند، تا روز قیامت که صله رحم کنند. اگر چه به فاصله یک سال راه باشد، زیرا صله رحم جزء دین است.
شخصی از امام صادق (ع) سوال کرد: بستگانم بر غیر دین من هستند. آیا باز برایشان حقی بر عهده من است؟ حضرت فرمود:‌ بلی، ‌حق رحم به هیچ چیز ساقط نمی شود. اگر بستگانت بر دین تو بودند، دو حق بر تو داشتند: حق رحم وحق اسلام.

آداب صله رحم

هر کاری که مومن بخواهد انجام دهد، آدابی دارد و برای صله رحم هم آدابی را بیان کرده اند:

سلام دادن
اولین و مهم‌ترین آداب دید و بازدید، سلام دادن است؛ چراکه سلام یکی از نام‌های خداوند متعال است و با سلام کردن رحمت الهی نازل می‌شود.حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرمایند: هر گاه به هم برخوردید، با سلام کردن و دست دادن دیدار کنید و چون جدا شدید، با آمرزش‌خواهی از هم جدا شوید.

دست دادن
یکی دیگر از آداب صله رحم بعد از سلام کردن، دست دادن می باشد.دین اسلام سفارش کرده است وقتی که همدیگر را ملاقات می‌کنید دست بدهید؛ زیرا تاریکی کینه را از بین می‌برد و باعث آمرزش گناهان می‌شود. حضرت رسول اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) می‌فرمایند: «با یکدیگر دست دهید؛ زیرا دست دادن کینه و کدورت را از بین می‌برد.»

البته یک مومن باید این نکته را هم مد نظر قرار دهد که دست دادن با کسانی که محرم هستند سفارش شده و در دید و بازدیدها و مهمانی‌ها با کسانی که نامحرم هستند نباید دست داد هر چند که از خویشاوندان باشند؛ چراکه مورد نهی شارع مقدس قرار گرفته است.

معانقه
آغوش گرفتن یکدیگر ،معانقه است که غیر از روبوسی است و شارع مقدس ما را به این موضوع سفارش کرده است. امام محمدباقر (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «هر مومنی برای دیدن برادر خود برود خداوند برای هر گامی که بر می‌دارد یک ثواب می‌نویسد و یک گناه از او پاک می‌شود و یک درجه بالا برده می‌شود و چون در خانه‌اش را بکوبد، درهای آسمان به رویش گشوده گردد و چون با هم دست دهند و معانقه کنند (یکدیگر را در آغوش بگیرند) خدا رویش را به آن‌ها کند.

آثار صله رحم

ارتباط با خویشاوندان و صله رحم در زندگی افراد ،آثار فراوانی دارد. در ادامه برخی از این آثار را برمی شمریم:

طولانی شدن عمر
بسیاری از مواردی که در دین بیان شده،علاوه بر اینکه برای آخرت انسان دارای منفعت می باشد، منفعت دنیوی نیز به همراه دارد و به زندگی مادی سر و سامان می بخشد که صله رحم، یکی از آنهاست. در روایتی از نبی اکرم صلی الله علیه و آله درباره افزایش عمر، یکی از آثار دنیوی صله رحم، چنین آمده است:نمی دانم چیزی را که عمر را زیاد کند، مگر صله رحم. حتی این گونه هم می شود که از عمر کسی سه سال باقی مانده باشد و صله رحم به جا آورد، خداوند عمر او را سی سال زیاد کند و سی و سه سال عمر بگرداند و می شود که از عمر کسی سی و سه سال باقی مانده باشد و قطع صله رحم کند، خداوند سی سال عمر او را کم کند و سه سال بگرداند.

امام رضا (علیه السلام ) فرمود: کسی که سه سال از عمرش باقی باشد، اما صله رحم انجام دهد، خداوند بزرگ سی سال بر عمرش اضافه می کند و خدا هر چه اراده کند، انجام می دهد.
افزایش روزی و فقرزدایی
یکی دیگر از آثار صله رحم، افزایش روزی و فقر زدایی می باشدرونق در ثروت و روزی، از سودهای دنیوی صله رحم می باشد.چنان که امام سجاد علیه السلام در حدیثی، از رسول گرامی صلی الله علیه و آله نقل می کند: «هر کس خوش دارد خدا عمر او را دراز کند و روزی اش را توسعه دهد، باید صله رحم کند».
بعضی افراد صله رحم را ترک می کنند تا فرصت بیشتری برای کارکردن داشته باشند و از این راه، درآمد خود را حفظ و بیشتر کنند. این افراد اگر در مفهوم روایت های امامان معصوم (ع)بیشتر دقت کنند، پی می برند به اینکه نه تنها با قطع رحم روزی خود را گسترش نمی دهند، بلکه خود را از توفیقی بزرگ در این زمینه محروم می سازند. آنهایی که در فقر و پریشانی به سر می برند، برای رهایی خویش از وضع موجود، به صله رحم روی می آورند، چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید: «صله رحم، عمر را زیاد می کند و فقر و پریشانی را از بین می برد.» همچنین در حدیثی دیگر از امام صادق(ع) آمده : صله ی رحم، اخلاق را نیکو، دست را بخشنده، دل و جان را خوش ‏می‏سازد، رزق را می‏افزاید و اجل و مرگ را به تاخیر می‏اندازد.
حضرت امام رضا (علیه السلام ) از پدرانش نقل فرموده است:پیوند خویشاوندی و حسن همسایگی (خوشرفتاری با همسایگان ) اموال را زیاد می کند.
پس، چه خوب است که افراد صله رحم کنند تا فقر از میان برود و روزی ها  بیشتر شود.

دفع بلا و پاکیزگی اعمال
از دیگر آثار بسیار ارزشمند صله رحم، دفع بلا و پاکیزگی اعمال است. امام باقر علیه السلام می فرماید: «صله رحم، اعمال را پاکیزه و بلا را دفع می کند». و این تأثیر، شاید به دلیل ایجاد محبت میان آنها و از بین رفتن زمینه کدورت و ناراحتی است. چرا که همین کدورت ها و ناراحتی هاست که موجب بروز کینه، غیبت، تهمت و غیره می شود، در حالی که با صله رحم، محبت و دوستی جای گزین کدورت ها می شود و انسان از این گناهان پاکیزه می ماند. برخی از مصیبت ها که بر عموم مردم وارد می شود، به خاطر مکافات گناهان و اعمال آنهاست، چنان که امام صادق علیه السلام می فرماید:هیچ رگی در بدن انسان نمی پیچد و سنگی به پای انسان اصابت نمی کند و هیچ گاه پایش نمی لغزد و خراشی به بدنش نمی افتد، مگر به خاطر گناهی که انجام داده است. همچنین با کم شدن زمینه گناه، گناه هم کمتر می شود و بلاها نیز کاهش می یابد که در این باره، صله رحم نقش مؤثری ایفا می کند.

آسانی حساب در روز قیامت
ارتباط با خویشاوندان و صله رحم با آشنایان، باعث آسانی حساب در روز قیامت می شود.از رسول اکرم صلی الله علیه و آله در این باره نقل است: «نیکی به والدین و صله رحم، حساب را در قیامت آسان می کند.»

 پیامبر گرامی پس از این سخن، آیه ای از قرآن شریف را با این مضمون تلاوت فرمود:وَ الَّذینَ یَصِلُونَ ما أَمَرَ اللّهُ بِهِ أَنْ یُوصَلَ وَ یَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ وَ یَخافُونَ سُوءَ الْحِسابِ.افراد بصیر در دین، آنانند که وصل می کنند آن را که خداوند به وصلش امر فرمود و از خداوندشان می هراسند و از سختی حساب قیامت بیم دارند.
چه خوب است که افراد برای آسانی حساب خود در روز قیامت، از صله رحم مدد بگیرند.
صله خداوند
یکی دیگر از آثار صله رحم، صله با خداوند است. در واقع کسی که با ارحام صله کرده است، در واقع با خداوند صله کرده است.امام باقر علیه السلام می فرماید: «روز قیامت، رَحِم به عرش آویخته می شود و می گوید: خدایا هر که با من پیوست، با او بپیوند و هر که از من برید، از او ببر.»

در این روایت، تشبیه امری معقول به محسوس است و با رساترین وجه، حق رحم را اثبات می کند و آویختن به عرش، کنایه از این است که رحم حق خود را در پیشگاه خداوند مطالبه می کند. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله نیز در کلامی دل نشین فرموده است:

خدا فرمود که:« من خداوند رحمان هستم و این رَحِم است. اسم آن را از اسم خود مشتق کرده ام؛ هر که صله آن را به جای آورد، من صله او را به جا آورم و هر که آن را قطع کند، من هم او را قطع می کنم.»

ورود به بهشت
 یکی دیگر از اثار صله رحم ورود به بهشت می باشد. بااسناد نقل شده امام رضا (علیه السلام ) فرمود: که پدرم علی بن ابیطالب از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم ) نقل فرمود: هر کس یک چیز را برای من ضمانت کند، من چهار چیز را برای او ضمانت می کنم، با خویشاوندان خود رابطه داشته باشد تا خدا او را دوست بدارد و به او روزی فراخ دهد و عمر او را طولانی کند و او را به بهشتی که وعده داده است، وارد کند.

محبوبیت نزد خویشاوندان
با صله رحم با خویشاوندان، فرد محبوبیت بین آنها پیدا می کند. صله رحم، موجب ایجاد و افزایش محبت آدمی در قلب دیگران می شود.

وقتی یکی از افراد فامیل، در بحران و مشکلات زندگی اش غرق می شود، و شخص دیگری از خویشاوندان که اهل نیکوکاری است، با آنها صله ارحام کند و نگرانی آنها را نگرانی خود بداند، در این صورت خانواده ای که در رنج و سختی به سر می برد، او را فرشته ای آسمانی می پندارد که برای حل مشکل و رهایی اش فرود آمده است، گرچه از او، تنها هم دردی و همدلی ببیند. از امام علی علیه السلام نقل است: «صلةُ الرحم تُوجبُ المَحَبَّةَ؛ پیوند با خویشاوندان، محبت می آورد.»

در واقع با صله رحم حرمت شخص و موقعیت او حفظ می شود و دیگران به او توجه زیادی خواهند کرد و هر قلبی که ازدیگران، توجه و دلجویی بیند به آن ها علاقه مند می شود.

امام علی علیه السلام می فرماید: «صله رحم... انسان را در میان خانواده و بستگانش محبوب می سازد.» این محبوبیت نشانه های بسیاری دارد، از جمله اینکه: وقتی مشکلات و گرفتاری ها به انسان هجوم می آورند، خویشان اردتمند خود را بازوان مقاومی می بیند که حاضر نیستند کوچک ترین گزندی به او وارد شود و هرگاه دشمنان آدم، سد دفاعی بستگان فرد را در مقابل خودشان ببینند، خود را خوار و ذلیل می پندارند و ناامید می شوند.

امام علی علیه السلام در سخنی زیبا فرموده است: «صله رحم، محبوبیت به بار می آورد و موجب خواری و ذلت دشمن می گردد.» روشن است که قطع این رابطه، سردی و کدورت و جدایی دل ها را در پی دارد. پس، چه خوب است که محبت و دوستی را به سردی و کدورت نسپاریم و با صله رحم محبت را برای همدیگر هدیه دهیم.
افزایش آگاهی ها و تجربه ها
در زندگی روزمره، همه افراد به تجربه و کسب آگاهی نیازمند هستند.انسان باید تلاش کند تا به دانش و تجربه ی خود بیافزاید تا حرکت در مسیر پیشرفت های مادی و معنوی، برای او آسان تر باشد. از جمله کارهایی که نقش بسزایی در افزایش دانسته های آدمی دارد، صله رحم است.فرد به واسطه ارتباط با دیگران و تبادل افکار خود،آگاهی و تجربه های زیادی کسب می کند. در واقع دیدار بستگان، فرصت خوبی برای گفت وگو و تبادل افکار به وجود می آورد و هر دو طرف می توانند از اندوخته های همدیگر بهره مناسبی ببرند.

در واقع صله رحم، فرصتی برای ارتقای اندیشه ها و تجربه ها می باشد.هر یک از افراد فامیل با توجه به شرایط سنی، شغلی، فرهنگی و تحصیلی خویش، اطلاعات مخصوصی دارند که شاید دیگری چیزی درباره آن نمی داند و اینگونه، صله رحم تأثیر شگرفی بر ارتقای علمی و فکری و تجربی افراد خواهد گذاشت. علاوه بر اینها ؛مطلع شدن از مشکلات یکدیگر به منظور رفع آنها، فایده دیگر صله رحم است. بنابراین، همه این برکت های صله رحم، در صورتی نصیب انسان ها می شود که همه فرصت های آزاد خود را به سرگرمی های رسانه ای و مشغول کردن فکر و ذهن خود با آنها نگذارند و زمانی را هم برای دیدار با آشنایان و خویشان در نظر بگیرد.

آبادانی شهرها
از دیگر آثار و فواید صله رحم، آبادانی شهرها می باشد. صله رحم، نه تنها برای مؤمنان، بلکه حتی برای افراد ناصالح هم مفید است .شهری که مردم آن با انجام صله، محبت و دوستی را برای همدیگر به ارمغان می آورند و تا جایی که برایشان امکان دارد، مشکلات خویشان را حل می کنند و به سخاوتمندی و خوش خلقی روی می آورند، شهری آباد و بانشاط خواهد شد.

رسول اکرم صلی الله علیه و آله در سخنی فرموده است: «صله رحم، شهرها را آباد می کند و عمرهای مردم را افزایش می دهد، اگرچه اهل آن بلاد از اخیار و خوبان نباشند.»

امام جعفر علیه السلام می فرماید: «صله رحم و نیکی با همسایگان، خانه ها را آباد می کند.» در واقع، این حدیث این مطلب را می رساند که صله رحم باعث آبادانی شهر خواهد شد،چرا که صله و نیکی به همسایگان، موجب آبادی خانه ها و پس آبادی شهرها می شود. علاوه بر این، آبادانی خانه ها خود، مسئله بسیار حیاتی و مهمی است که روح و روان افراد را شاداب و پرانگیزه خواهد ساخت.

قطع رحم و صله رحم

یاری کردن به مال و کمک کردن با زبان و دست و پا و پرهیز از رنجش و آزار خویشان و مواردی این گونه، از مصداق های صله رحم هستند. البته خودداری از آزار و اذیت خویشاوندان، بهترین نوع صله رحم معرفی شده است. در روایتی، امام صادق علیه السلام فرمود: «صله رحم کن، اگرچه به شربت آبی باشد و بهترین صله رحم، خودداری از آزار خویشان است».

در مقابل صله رحم، قطع رحم وجود دارد. قطع رحم و ترك رسیدگى به خویشان و بستگان در اسلام سخت مورد نكوهش قرار گرفته است. قطع رحم فقط به این معنا نیست که فرد ارتباط با خود را با خویشاندان قطع کند، گاهی یک رفتار باعث قطع رحم می شود. از جمله مصداق های قطع رحم، این است که بستگان خود را با حرفی یا رفتاری بیازاری و با او رفتار ناشایست کنی یا او نیازمند به چیزی مثل لباس، مسکن و خوراک و... باشد که تو قدرت رفع نیاز او را داشته باشی، ولی هیچ اقدام نکنی یا حقی از او سلب شده باشد و برای تو احقاق آن حق فراهم باشد، ولی بی توجه باشی یا به سبب کینه و حسد، از او دوری کنی و هنگام بیماری او به عیادتش نروی و هنگامی که از سفر بر میگردد، به دیدنش نروی.

خداوند متعال كسانى را كه از خویشاوندان خود بریده، با آنان قطع رابطه مى‌كنند، در سه جاى قرآن مورد لعن و نفرین قرار داده است. از جمله در آیه‌ 22 سوره محمد (ص) مى‌فرماید: «فَهَلْ عَسَیْتُمْ إِنْ تَوَلَّیْتُمْ أَنْ تُفْسِدُوا فِى الْأَرْضِ وَ تُقَطِّعُوا أَرْحامَكُمْ أُولئِكَ الَّذینَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ»، اگر از فرمان خدا روى‌گردان شوید، آیا جز این انتظار مى‌رود كه در زمین فساد كنید و قطع رحم نمایید؟ آن‌ها كسانى هستند كه خداوند آنان را لعنت كرده است.
این آیه این نکته را می رساند که ترك صله رحم و روابط خویشاوندى، گناهى است در ردیف فساد در زمین و اگر فساد گسترش یابد، انسان حتّى به بستگان خود نیز رحم نمى‌كند و  قاطعان رحم، مورد نفرین خداوند هستند. 

 امام صادق(ع) در ضمن بیان خود به نقل از پدرش فرمود: «پدرم حضرت سجّاد(ع) فرمود: «إِیَّاكَ وَ مُصاحَبَةَ الْقاطِعِ لِرَحِمِهِ فَإِنَّهُ وَجَدْتُهُ مَلْعُوناً فى‌ كِتابِ اللَّهِ فى ثَلاثِ مَواضِعَ»، از معاشرت و دوستى با كسى كه با بستگان خود قطع رابطه كرده بپرهیز، زیرا چنین كسى را در كتاب خدا (قرآن) در سه جا مورد لعن و نفرین یافته‌ام.

 کسانی که قطع رحم می کنند، علاوه بر اینکه مورد خشم خدا قرار می گیرند، مورد لعن پیامبر (ص)  و ائمه معصومین (ع) نیز قرار می گیرند. رسول اکرم (ص) می‌فرمایند: «ملعون است، ملعون است کسی که قطع رحم کند.»

افرادی که قطع رحم کرده اند، علاوه بر آن‌که داخل بهشت نمی‌شود، حتی بویش را نیز احساس نمی‌کنند و این یکی از بزرگ‌ترین خطرهاست که انسان را تهدید می‌کند.

امام صادق (ع) می‌فرمایند: «خداوند بهشت را آفرید، آن‌گاه آن را پاکیزه کرد و بویش را معطر کرد و همانا بوی بهشت از فاصله دو هزار سال به مشام می رسد و کسی عاق والدین و قاطع رحم باشد، بوی بهشت را احساس نمی‌کند.»

روش‌های صله رحم

 همانطور که گفتیم ، صله روش روش های متعددی دارد، گاه تنها با یک سلام و دست دادن می توان با خویشاوند خود صله رحم داشت و گاهی هم با حل مشکل یکی از آنها، این کار را انجام داد. صله رحم فقط به این معنا نیست که فامیل و خویشاوند در منزل یکدیگر دور هم جمع شوند و چند ساعتی را به خوشی بگذرانند و بعد هر کدام از آنها به سوی کارهای روزمره خود بروند. روش های دیگری برای انجام صله رحم وجود دارد که در ادامه آنها را بیان می کنیم:

کمک جانی
می‌توان گفت که بزرگ‌ترین مرتبه صله رحم، رسیدگی جانی به خویشان است و آن در جایی است که جان یکی از بستگان در خطر باشد که در این صورت فرد باید تا پای جان بایستد و از خویشاوندان خود در چارچوب اسلام و معیارهای مکتبی دفاع کند، تا ضرر را از او دفع کند. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) فرمود: هر کس با جان و مالش، صله رحم کند، خدای متعال اجر صد شهید به او می‌دهد.
کمک مالی
 یکی دیگر از روش های صله رحم و ارتباط با خویشاوند ؛کمک مالی است. گاهی ممکن است خویشاوند تنگ دست باشد، بهتر است فامیل هایی که از لحاظ مالی در شرایط بهتری قرار دارند،از لحاظ مالی به او کمک کنند. در واقع اگر در مواردی میان بستگان انسان افراد نیازمند وجود دارد، رسیدگی مالی به ایشان لازم است. این‌گونه مسائل ریشه در فطرت انسان دارد و اسلام نسبت به آن تاکید فراوانی دارد، تا آنجا که قرآن کمک به بستگان را جزء حقوق مالی محسوب می‌کند و آنجا که سخن از کمک اقوام به میان آمده، آن را به عنوان یک حق واجب ذکر کرده، در سوره اسرا آیه 26 می‌فرماید: «و آتِ ذَالقربی حقَّهُ و المِسکینَ؛ حقوق خویشاوندان و مسکین را ادا کن.

در این زمینه حضرت علی (ع) می فرماید: «فَمَنْ اَتاهُ اللهُ مالاً فَلْیَصِله بِه قَرابَتَهُ »کسی که از سوی خدا ثروتی به دست آورد، باید بستگان خویش را به وسیله آن دستگیری کند.

کمک فکری
یکی دیگر از روش های صله رحم ، کمک فکری است .رسیدگی فکری در جایی است که یکی از بستگان انسان برای هدایت شدن نیاز به راهنمایی و مشورت دارد. مثلا یکی از اقوام انسان اهل نماز و روزه نیست، اگر نزد او رفتن و راهنمایی کردن، از فضیلت نماز و روزه سخن گفتن و ترساندن از پیامدهای ترک نماز و روزه در او مؤثر می‌شود، بر انسان لازم است که پیش او بروند و به او کمک فکری کنند که امر به معروف و نهی از منکر است.

کمک عاطفی
برخی از افراد تصور می کنند که صله رحم برای افرادی است که تمکّن مالی دارند و اشخاصی که از نظر مالی در تنگنا هستند و توان رسیدگی به دیگران را ندارند، برایشان لازم نیست. در صورتی که این تصور نادرست است، زیرا هدف از صله رحم برقرار کردن ارتباط و پیوند عاطفی با خویشاوندان است و این ارتباط از راه‌های گوناگونی امکان پذیر است. گاهی رفتن به خانه های خویشاوندان، سلام و احوالپرسی، تلفن زدن و نامه نوشتن، محبت ایجاد می‌کند و سبب دلجویی از آنها می‌شود. امیر المومنین (ع) در این باره می فرماید:"صِلُوا اَرْحامَکُم وَ لَو بِالتَّسلیمِ " با بستگان خود صله رحم کنید، گرچه با سلام کردن (به آنان) باشد.

امام صادق (علیه‌السّلام) نیز می‌فرماید:پیوند میان برادران آن‌گاه که پیش هم هستند، دیدار همدیگر است و در مسافرت‌ نامه نوشتن به یکدیگر.
گاهی نیز شرکت در غم و شادی خویشان از موارد صله رحم است؛ شرکت در مراسم تشییع جنازه و مجالس ترحیم و دلجویی از بازماندگان آنان، و نیز شرکت در مجالس جشن و سرور آنان، رسیدگی عاطفی به حساب می آید که در تقویت و تحکیم رابطه خویشاوندی نقش مؤثری دارد.

ترک آزار
یکی از بهترین روش‌های صله رحم با خویشاوندان، ترک اذیت و آزار آنان است. به این معنا که غیبت آنها را نکنیم،به یکدیگر تهمت نزنیم ،از زخم زبان و شماتت آنان بپرهیزیم، در زندگی آنها  دخالت نکنیم و از آنها عیب جویی نکنیم و.... اینها از بهترین موارد صله رحم است. اگر کسی نمی‌تواند به بستگان خود کمک مالی کند، لااقل باید زمینه اذیّت و آزار آنان را فراهم نکند
امام صادق (علیه‌السّلام) در این‌باره می‌فرماید:بهترین چیزی که به آن صله رحم می‌شود، خودداری کردن از اذیت و آزار آنان است.

---