ازدواج و جدایی آگاهانه

دکتر ژاله افشاری منفرد: روان درمانگر تحلیلی، دارای دکترا در رشته روانشناسی بالینی از هند.
دریتا معلمی: مشاورو روانشناس، دارای کارشناس ارشد دررشته روانشناسی عمومی
برخلاف رسم مرسوم نظرتان درباره پیشنهاد مستقیم ازدواج خانم‌ها به آقایان چیست؟ این امر چه پیامدی می‌تواند داشته باشد؟
دکتر افشاری منفرد: بنابررسم کهنه و قدیمی ایرانی‌ها آقا از خانم خواستگاری می‌کرد. اگر دختر پیشقدم می‌شد کوچک می‌شد. بعدها او را تحقیر می‌کردند. من پاسخ مشخص در رد و تایید نمی‌دهم. معتقدم اگر دخترهای امروز ظرفیت بالا در پختگی و اصالت آقایی می‌بینند، شاید اشکالی نداشته باشد. من مسئولیت این سوال را به عهده نمی‌گیرم. خیلی نسبی است. بستگی به طرف مقابل، پختگی رابطه و مسئولیت‌پذیری آقا دارد.

معلمی:  در برخی جوامع مانند هند رسم است که خانم‌ها از آقایان خواستگاری کنند. اما در فرهنگ ایران و بخصوص جامعه ما جا نیافتاده است. پس از ازدواج آقایان شاید به عنوان حربه استفاده کنند. البته معمولاً خانم‌ها به طور ذاتی شیوه‌های پذیرفته شده‌‌تری برای خود ابرازگری و جلب توجه دارند.

چرا زوج‌ها همدیگررا آزارمی دهند؟
دکتر افشاری منفرد: زوج‌هایی که همدیگر را آزار می‌دهند و فکر می‌کنند طرف مقابل کیسه بوکسی است که زخم‌هایشان را روی هم خالی می‌کنند، کسانی هستند که زخم‌ها و رنجش‌های کودکی داشته‌اند و حالا آن را به کارزارازدواج منتقل می‌کنند و انتفام والدین را از همسر می‌گیرند. حتی آقایانی که خیلی خشونت دارند و همسرشان را کشته‌اند گفته می‌شود درحقیقت مادری را کشته‌اند که ازاو زجرکشیده اند.

معلمی: رفتار افراد بطورکلی برگرفته از شخصیت و مسائل روانشناختی‌شان است. فردی که وارد وادی لجبازی، انتقام و آزار و هتاکی می‌شود، درواقع بخشی از شخصیت و مسائل روانشناختی‌اش را نشان می‌دهد که اورا به چنین رفتارهایی وادار می کند. تاکید زیادی می‌کنم که پیشگیری خیلی بهتر از درمان است. به همین دلیل توصیه می‌کنم که از مشاوره‌های پیش از ازدواج در هنگام انتخاب همسراستفاده شود تا فردهم ازدواج موفق‌تری داشته باشد و هم بحث روانشناختی افراد دراین مشاوره‌ها مشخص شود که این آقا یا خانم به قول معروف چند مرده حلاج است. در مواقع برخورد با بحران‌های زندگی چگونه رفتار می‌کند.

اگر با فردی که پختگی دارد، به بلوغ اجتماعی، عاطفی، روانی و اخلاقی رسیده ازدواج کنید، در بحران‌های زندگی مشترک با مشکلات خیلی کمتری روبرو می‌شوید. در صورتیکه ازدواج به هر دلیلی خوب پیش نرفت، این امنیت خاطر را دارید که در صورت لزوم، جدایی به شکل سالم اتفاق خواهد افتاد.
صرفاً بخاطر ریش سفیدی سایرین، اصرار خانواده و فشاراجتماعی آشتی نکنند.

تفاوت سازش و مدارا و قربانی شدن در رابطه چیست؟
دکتر افشاری منفرد: با مثال توضیح می‌دهم. شما یک خارکوچک به پایتان می‌رود. می‌گویید من با همین خارمی توانم راه بروم، ولی دور ازجان شما مارپای شما را می‌گزد. آیا با این گزیدگی امکان راه رفتن است؟ درد و ناراحتی عمیق، نه تنها زندگی و آرامش شما را بهم می‌زند، بلکه مرتب تکرار می‌شود. عمق و تکرار درد خاری که به پا می‌رود به اندازه مارگزیدگی نیست. پس سازش با درد،  به نوع وعمق درد بستگی دارد. فرد باید به دانایی برسد که فرق قربانی شدن با درد نسبی را تشخیص دهد. من باید قوه تشخیص داشته باشم تا مظلومیت‌ام را بشناسم. برای مثال در دوران نامزدی ۸۰ درصد زندگی آقا صرف خانواده خودش می‌شود. می‌خواهی با او به کوه و سینما بروی دایم می‌گوید پدرم، مادرم، خواهرم، بچه خواهرم، بیمارستان عموم ومریضی زن عموم. از خود می‌پرسی پس من چی؟ من دراین رابطه چه جایگاهی دارم؟ درد این آقا وابستگی است. عمق دردی که به شما داده تنها گذاشتن شما می باشد. طبیعی است که اینجا نمی‌توان سازگاری کرد و باید اعتراض کرد. این رفتار آقا قابل تحلیل ودرمان است. برای تفاوت‌گذاری در میزان رنجی که می‌کشید باید به بصیرت برسید که چرا و به چه قیمتی رنج می‌کشید.

در صورتی که نامزدی افراد بهم بخورد و هدایا را پس دهند، نظرتان برای آشتی و ازدواج چیست؟
دکتر افشاری منفرد: بنظرم بهم خوردن نامزدی و آشتی مجدد یک رخداد بسیار مهم و هشدارخیلی خوب است تا افراد آن چه را که دردوران آشنایی و نامزدی جدی نگرفته‌اند بررسی کنند. احساساتی عمل نکنند. بسرعت به رابطه بر نگردند و احساس گناه و پشیمانی نکنند.  بهم فرصت بدهند تا با مداخله متخصص آگاه موارد دشواری که ضعف مدیریت داشتند، سبب‌شناسی کنند. آبروی اجتماعی و خانواده را در نظر نگیرند. خانمی می‌گوید بارها حلقه نامزدی‌ام را جلوی نامزدم انداختم ولی بادسته گل آمد و آن رادوباره دستم کرده است. پذیرش چنین بازگشتی صلاح نیست.

معلمی:  به نظرم گرچه از دوران آشنایی مشکل‌تر می باشد، ولی برای هر دو نفر تلنگری است تا مسایل و مشکلات را پیدا و تجزیه و تحلیل کنند که آیا راهکاری وجود دارد یا خیر.

لطفاً نظرتان را درمورد رابطه جدید یا ازدواج مجدد بلافاصله پس از بهم خوردن نامزدی یا طلاق بفرمایید.
دکتر افشاری منفرد: بنابرنظر متخصصان مشاوره طلاق تا یک سال پس از جدایی، فرد مطلقه نامزد نشود و ازدواج نکند. دلایل انتخاب اول، ضعف‌های خود و طرف مقابل را شناسایی کند. در صورتی که ضعف‌های‌های خود و طرف مقابل را دید چرا چشم‌ها رابست؟ بنابراین ازدواج بلافاصله بعد از طلاق خیلی خطرناک است. شاید در ازدواج دوم علیرغم همه نابسامانی‌ها به اصطلاح بسوزد و بسازد. بدلیل جلوگیری از طلاق دوم، همه نقصان‌های ازدواج دوم راتحمل کند. بنا برتحقیقات، افرادی که می‌گویند در ازدواج دوم خوشبخت‌تر شده‌اند بخش‌هایی را هم انکارمی‌کنند. چون پاسخگویی به جامعه برای طلاق مجدد برایشان سخت است. پس باید با احتیاط بیشتری ازدواج مجدد کنند.

معلمی: ما در ازدواج سرمایه‌گذاری عاطفی، روانی و اجتماعی می‌کنیم. ما جوانی‌مان را می گذاریم، حتی شاید فرزند داشته باشیم. پس بعد از خاتمه چنین رابطه ای، بلافاصله ورود به یک رابطه جدید اشتباه است. پس بعد از طلاق لازم است که فرد ابتدا برای ازدواج قبلی یک دوره سوگواری کند. مسایل خود و همسر قبلی را بررسی و نقاط ضعف خود و رابطه را پیدا کند تا دوباره وارد ازدواج اشتباه نشود. سپس نقطه ضعف‌های خود را نیز برطرف کند. بلافاصله پس از طلاق، حتی برای رقع دلتنگی و اندوه رابطه قبلی و فراموش کردن مسایل گذشته با کسی وارد رابطه جدید نشود، در غیر اینصورت از چاله در می‌آید و به چاه می‌افتد.

منظورتان در مورد دوره سوگواری پس از جدایی چیست؟
معلمی: پس ازطلاق قطعاً فرد دچاراحساسات منفی خیلی شدید می‌شود که می توان به احساس غم و فقدان که شاید با خشم و حسادت همراه باشد، خودکم بینی، احساس گناه و حتی تردید احساس گناه نسبت به فرزند (اگر فرزندی درد) اشاره کرد. بنا براین باید مدتی بگذرد تا احساسات منفی فروکش کند. جلوی احساسات را نگیرد. اگر نیاز دارد گریه کند. خشم‌اش را ابراز کند. البته حتما باید فرد حرفه‌ای به او کمک کند. خانواده هم باید با این احساسات آشنا باشند تا بتوانند بدرستی با فردی که این بحران را می‌گذارند رفتار کنند.

به فرد مطلقه که با کنجکاوی اجتماع درخصوص علت جدایی و اصرار دلسوزانه برای ازدواج مجدد روبرواست، چه پیشنهادی می‌کنید؟
دکتر افشاری منفرد: ضمن احترام به جامعه‌ام که در آن زندگی می‌کنم، یک گله هم دارم که چرا به کار هم کار داریم و در زندگی هم سرک می‌کشیم. همدلی در جامعه ما کم است. مثلا" من با همسرم خوشبخت هستم باید خود را جای خانم یا آقایی که از همسرش جدا شده بگذارم. درد او را درک کنم و او را سوال پیچ نکنم. هجوم سوال برای فرد مطلقه، هم دردآور و هم توهین به حریم شخصی او است. من به خانم‌های مطلقه‌ای که به من مراجعه می‌کنند و می‌گویند اجتماع ما را سوال پیچ می‌کند، می‌گویم حداقل یک یا دو سال پس از طلاق هرجایی که به شما درد می‌دهند نروید. خانمی از مراجعه کنندگان که از همسرش جدا شده بود با همان شناسنامه تاهل سرکار می‌رفت و می‌گقت من جدایی‌ام را پنهان کرده‌ام چون بعضی از همکاران به من نظر دارند. من هم تایید کردم که اگر به آن کار و درآمد نیاز دارد در آن شرایط بماند تا وفتی که خواستگار مصمم و جدی آمد و شرایط مثبت ایجاد شد آن را مطرح کند. من خانم‌ها را درک می‌کنم و سوال شما بسیار قابل توجه است.
دلسوزی‌ها الزماً بد نیست و همه نیت بد ندارند که ما را در چاه بیندازند. آنان دوست دارند خانم یا آقای مطلفه با یکی زیر یک سقف زندگی کند، ولی گاهی دلسوزی‌ها خام است و شاید فرد را به تجربه دردآور مجددی سوق می‌دهد. باید در برابر آنان مراقب باشیم. من اگر باشم می‌گویم «دارم روی ازدواج اولم فکر می‌کنم که چرا این طور شد. تا به پاسخ کافی نرسم. ازدواج دوم را نمی‌پذیرم. یا فعلاً آمادگی و آگاهی لازم را برای ارتباط جدید ندارم».

معلمی: معمولاً در چنین مواقعی وقتی بیشتر توضیح می‌دهیم، توجیه می‌کنیم و پاسخگوی افراد هستیم، آنان بیشتربه خودشان اجازه می‌دهند که بحث و نصیحت کنند. بنظرم درچنین مواقعی نوک حرف را بچینیم و از جملات خانم دکتر یا مشابه استفاده کنیم و بحث و گفتگو را بیشتر ادامه ندهیم تا طرف متوجه شود که درصورت پرسش یا اظهارنظر بیشتر با چنین واکنشی روبرو می‌شود.

دکتر افشاری منفرد: همانطوری که خانم معلمی فرمودند، یکی از مهارت‌های ما این است که بحث نکنیم. گفتگو برای روابط لازم است ولی بحث نیاز نیست. چون شما می‌خواهید طرف را قانع و خود را ثابت کنید. گفته می‌شود کسانی که اعتماد بنفس ندارند و می‌خواهند خود را به کسی ثابت کنند، وارد بحث می‌شوند و طرف مقابل نیز می خواهد نظر خود را ثابت کند. پس باید گفتار را کوتاه و ادامه آن را قیچی کرد.

در عروسی که همکارم شرکت کرد از۱۰۰ نفرمهمان۹۷ نفر پس از مراسم به کرونا مبتلا شدند. با توجه به این که جوانان آرزو دارند عروسی بگیرند لطفاً نظرتان را برای عقد ساده و آغاز زندگی مشترک یا انتظار برای برگزاری جشن بفرمایید.

دکتر افشاری منفرد: کرونا آفت دنباله داروبخشی از واقعیت‌های زندگی ما شده است. باعقد ساده موافق نیستم. اگر خانم‌های جوان می‌توانند از این آرزو کمی صرف نظر کنند، مجلس سنگین نگیرند. ولی لباس شکیل در شأن عروس بپوشند، آرایش داشته باشند. آتلیه  بروند. چند نفر محدود از بزرگترها را در فضایی با فاصله فیزیکی دورهم جمع کنند. فیلم بگیرند. یادگاری‌هایشان را بهم بدهند. ولی زمان نگه ندارند. چون یکی از آفت‌های دوران نامزدی، طولانی شدن رابطه زوج‌ها در این فضا است. چون ریشه کن شدن کرونا قابل پیش بینی نیست۰ صلاح نمی‌دانم نامزدی بیشتر از ۶ ماه طول بکشد تا منتظر از بین رقتن کرونا و برگزاری مجلس رسمی باشیم.

معلمی: متاسفانه کرونا بخش بزرگی از زندگی همه افراد جهان را تغییر داده است. ایم. با توجه به بحران، خواه ناخواه ناچارشدیم سبک زندگی‌مان را تغییر بدهیم. من درک می‌کنم که هر دختر و پسری به ویژه دختران همیشه در ذهن‌شان در خصوص لباس عروس، نحوه آرایش و کلیه جزییات مراسم خیال‌پردازی می‌کنند. همیشه هیجان‌ها را تا شبی که آرزوهایشان بالاخره چهره واقعی بگیرد با خود داشته اند. در این بحران انتظار می‌رود افراد، مدیریت بحران که یکی از مهارت‌های زندگی است بلد باشند. همان طوریکه مانند سایر اتفاقات زندگی بر اساس شرایط، زمان، موقعیت و مکان تصمیم مجدد می‌گیریم، لازم است که این بحران را نیز بپذیریم و با توجه به شرایط جدید تصمیم‌گیری جدید کنیم. البته بنظرم این امر تصمیم گیری کاملاً شخصی است و نمی‌توان کسی را اجبار کرد که حتماً چگونه برگزار کند. لازم است بدانیم سبک زندگی در حال حاضر تغییر کرده و ظاهراً برای مدت طولانی مجبور به ادامه آن هستیم.

ممنون می‌شوم اگر مهم‌ترین نکته‌ای مایل هستید جوانان بدانند بفرمایید.
دکتر افشاری منفرد: به عقیده من، بزرگان مشاوره پیش از ازدواج و مقالات پژوهشی در ازدواج دروغ نگوییم. برای فرار از مشکلات به ازدواج پناه نبریم. ازدواج مثل یک جنگل بکر است که آن را یا با دانایی زیبا و بهتر می‌کنیم یا با با نادانی آن را خراب می‌کنیم و برای دیگری تنفرانگیز می‌کنیم. خواهش می‌کنم اگر میل قلبی به ازدواج داریم و دوست داریم زندگی‌مان را با فرد دیگری شریک کنیم، صادقانه پیش برویم. برای فرار از تنهایی و تشویق والدین ازدواج نکنیم. ضعف و عیوبی که از آن خبر داریم، انکار نکنیم بلکه آن را رفع و ترمیم کنیم. خودخواه و خودشیفته نباشیم و کس دیگررا زجر ندهیم. داستان دردناک طلاق را برای او پیش نیاوریم. چون طلاق آثار روانشناسی بسیار بدی برای همه ما دارد. حتی کسانی که در ازدواج دوم خوشبخت می‌شوند، گاهی خاطرات سخت ازدواج اول برایشان تداعی و سال‌ها ماندگار می‌شود. از یک سلسله انتظارات و توقعات کمال گرایانه و غیرواقع بینانه منفی دوری کنیم. انتظار زیاد از ازدواج نداشته باشیم. قرار نیست ازدواج برای ما کاری انجام دهد ما برای ازدواج می‌خواهیم چکار می‌کنیم؟ ازدواج مانند کودکی است که به شیر دادن و پرورش نیاز دارد. برای همه آرزوی خوشبختی می‌کنم.

معلمی: نکته‌ای که برایم خیلی مهم است و همیشه توصیه می‌کنم «پیشگیری بهتر از درمان است». با دقت، تامل، مشاوره، مطالعه و بررسی، همسر مناسب انتخاب کنیم. در دوران آشنایی به خصوص اوایل آن که هنوز شناخت بدست نیاورده ایم، وارد فاز عاطفی و رابطه جنسی نشویم. زیرا برای شناخت بهتر همدیگر، آفت و معضل است. ازدواج پایان راه نیست، بلکه شروع یک مسیر جدید است. ما باید مراقب ارتباط و ازدواج‌مان باشیم و هر زمان نیاز به یادگیری است بیاموزیم.
با تشکر از شما که فرصت دانش و تجربه‌تان را در اختیارم قرار دادید.
دکتر افشاری منفرد: متشکرم این فرصت را به من دادید تا با تجربه و دانش آکادمیک پاسخ بده.
معلمی: از شما و خانم دکتر افشار، استاد محترمم متشکرم.

---