چگونه کودکان را با محرم و کربلا آشنا کنیم؟

محرم، بهترین نهضت و ماه انسان سازی می باشد. آشنا کرن کودکان با امام حسین (ع) و معارف کربلا مساله ای است که ذهن بسیاری از والدین را درگیر آن کرده است. شاید دغدغه بسیاری از والدین این باشد که چگونه و برای چه کودک خود را با امام حسین (ع) آشنا کند ؟آیا نیاز است که برای کودکان از کربلا و اتفاقات آن چیزی گفت؟در این ماه می توان ریشه یک ارتباط معنوی و عارفانه را میان کودکان و سالار شهیدان حسین(ع)به وجود آورد.محرم بهترین فرصت برای تربیت نسل ها می باشد. والدین باید از همان دوران کودکی ریشه ی محبت امام حسین (ع) را در قلب های کوچک کودکان خود به وجود آورند.

همانطور که همه می دانیم، امام حسین (ع) کودکان خود را از معرکه ی کربلا دور نکرد و با آنها با مهربانی و لطافت برخورد می کرد. در فشار و شتاب و سنگینی ظهر عاشورا به درخواست دختر سه ساله‌شان توجه می‌کنند و او را بر دامن می‌نشانند. به راستی چطور اباعبدالله الحسین (علیه‌السلام) را به کودکان بشناسانیم و چطور از فرصت ناب محرم استفاده کنیم؟

در حقیقت امام حسین (ع) متعلق به تمام افراد است و کودکان و نوجوانان در این ماه سهم ویژه‌ای دارند. مهمترین شرکت‌کنندگان در عزاداری‌های محرم، کودکان و نوجوانان هستند و آن‌ها می‌توانند بیشترین بهره را بگیرند و آینده جامعه را با سبک زندگی حسینی و با معرفت امام حسین (ع) بسازند.

کودک معمولاً وقتی وارد یک مکان می شود، اول به کودکان دیگری که در آن مکان حضور دارند نگاه می کند.زمانی که پدر و مادر کودک خود را به مجالس امام حسین (ع) می برند،اولین کار که باید انجام دهند، آشنایی آنها با  کودکان کربلا است. شاید بعضی از مفاهیم برای کودک قابل درک نباشد، اگر همین بخش را بدانند، با آن ارتباط عمیق برقرار می کنند. زمانی که پدر و مادر با عاطفه و حماسه، در حدی که برای آنها قابل فهم باشد مصائب کودکان امام حسین (ع) را بیان کنند، بچه ها عمیقاً با آن ارتباط برقرار می کنند.

 والدین نباید مصائب کودکان کربلا را به گونه ای برای کودک خود بازگو کنند که اعصاب او تحریک شود وبترسد،چون روضه های ابا عبدالله الحسین (ع) لطافت خود را دارند. آنها می توانند کودک خود را متناسب با سن او با کودکان ابا عبدالله الحسین (ع) آشنا کنند. از احساس حضرت سکینه (س) برای بچه های خود بگویند. آشنایی با کودکان کربلا فرصت بسیار خوبی است که بچه ها عمیقاً با کربلا ارتباط برقرار کنند.

 چگونگی آشنایی کودکان با معارف کربلا

زبان کودکانه
فرزندی می تواند عاشورایی باشد که از همان ابتدا با زبان کودکانه و در حد فهم خودش با فلسفه و درس های عاشورا آشنا شود. پدر و مارد باید بدانند که محبت اگر بر پایه ی شناخت نباشد ،عمق چندانی نمی گیرد و نمی تواند تاثیر خود را تا کل زندگی فرد گسترش دهد.بهتر است زبان انتقال آنها، زبان کودکانه و در غالب داستان باشد. در کودکی بیشتر پایه ی ارتباط فرد با اهل بیت علیهم السلام بر مبنای محبت است نه مفاهیم انتزاعی ؛اما اگر با فرزند نوجوان روبرو هستیم ،باید این مفاهیم ارزشمند را عمیق تر برای برای آنها بازگو کنیم.بدیهی است که نمی توانیم چیزی را بگوییم و آموزش دهیم که خودمان آنرا نشناسیم پس بهتر است با مطالعه و بالا بردن اطلاعات مان، یک مرجع خوب برای سوالات فرزندانمان باشیم.

آموزش به کودک بر اساس سن او
یکی از اقدامات مهم والدین در زمینه آموزش واقعه کربلا و عاشورا به فرزندانشان، این است که آرام آرام وگام به گام فرزندانشان را با این مساله آشنا کنند و بهترین روش آموزش هم این است که به هر کودکی با توجه به سنی که دارد آموزش داده شود.کودکانی که سن کمی دارند و هنوز درک قابل توجهای از محرم و کربلا ندارند، می توانند با الگو برداری از پدر و مادر خود با این موضوع آشنا شوند. مثلا وقتی ببینند،پدر و مادر خود لباس مشکی بر تن کرده اند، آنها هم لباس مشکی می پوشند و همراه انها به مراسم عزاداری امام حسین (ع) می روند.در واقع با الگو برداری و مشاهده رفتار والدینش با محرم آشنا می شود.

حرف زدن درباره واقعه عاشورا
اما کودکانی که بزرگتر هستند، درک بالاتری دارند و دامنه ی لغات آنها تکمیل شده ، با حرف زدن می توان آنها را با عاشورا و محرم آشنا کرد. می توان برای آنها با زبان ساده و به صورت روان از واقعه ی عاشورا و کربلا سخن گفت. والدین فقط باید توجه داشته باشند که از زیاده گویی و جزئی گویی باید خودداری کنند و داستان را با کلمات بسیار ساده و روان توضیح بدهند.

حضور در مراسم مذهبی
یکی دیگر از راه هایی که می توان به کودکان و حتی نوجوانان، واقعه عاشورا را آموزش داد، حضور و همراهی همه اعضای خانواده در مراسم مذهبی، مساجد و هیئت ها می باشد. محرم و مراسم عزاداری این ایام یک فرصت تربیتی برای خانواده‌ها، کودکان و جامعه است.  وقتی یک کودک ببیند که پدر و مادرش و بقیه اعضای خانواده اش لباس مشکی می پوشند و با اشتیاق تمام در مراسم عزاداری امام حسین (ع) شرکت می کنند، او هم این اشتیاق را به دست می آورد و هم در ذهنش به کنجکاوی نسبت به این اتفاق می رسد. همین تجربه کردن بهترین فرصت یادگیری است و بذر آشنایی با محرم و امام حسین علیه‌السلام را در دل بچه‌ها را می‌کارد.
مسئولیت دادن به کودکان
 یکی دیگر از راه ها برای آشنایی کودکان با محرم و ایجاد عشق و محبت نسبت به این خاندان، مسئولیت دادن در مراسمات امام حسین به کودک است. این که از کودک بخواهیم کفش های عزاداران حسینی را مرتب کند، و یا در تقسیم نذری به آنها کمک کند، همچنین در آماده سازی هئیت از آنها کمک بگیریم و یا از کودکانمان نظر بخواهیم که کتیبه یا پرچم را کجا نصب کنیم و یا برای نصب آن از آنها کمک بگیریم، با این کار احترام گذاشتن به این ایام را به کودکان آموزش می‌دهیم. همه این ها علاقه ی خاصی را در آنها نسبت به امام حسین و خاندانش به وجود می آورد. در واقع این مسئولیت ها بهانه ای است برای آشنایی هر چه بهتر کودکان با محرم و عزاداری‌های محرم و همچنین تجربه‌ای در زمینه مدیریت و کار جمعی.

محرمی کردن فضای خانه
در این ایام محیط خانه را محرمی و عاشورایی کنیم و پرچم های مشکی امام حسین را درمنزل نصب کنیم. با توجه به این که برنامه های تلویزیونی کودک در این ایام فضایی آرام‌تر و محزون‌تر دارند و کوچه و محله هم نشانه های زیادی از حضور عزاداری مذهبی دارند، سعی کنید رنگ و بوی خانه را هم با این فضا هماهنگ کنید، بسیاری از خانواده‌ها در این روزها خودشان مراسم عزاداری برپا می‌کنند یا نذری می‌دهند، اما در خانه‌هایی که چنین مراسمی برپا نیست والدین به خصوص مادر، بهتر است تغییراتی در فضای خانه ایجاد کند که نشان‌دهنده هم سویی با عزاداری‌ها باشد. حتما قرار نیست با صدای بلندمداحی پخش کنید، با نصب پرچم های مشکی و خواندن قرآن و دعا می توانید فضای خانه را محرمی و حسینی کنید.

وقت زیاد نگذارید
خیلی از پدر و مادرها فکر می کنند برای دادن آموزش های مذهبی به فرزندانشان باید زمان زیادی را بگذارند. آنها ممکن است ساعات زیادی را در طول روز به مسجد و هیئت های مذهبی بروند و فرزندانشان را هم با خود ببرند. این کار می تواند بر روی کودکان به ویژه کودکان کوچکتر تاثیرات منفی را بگذارد. کودکان در این شرایط خسته می شوند و حوصله شان سر می رود همین مساله می تواند باعث شود که کودکان علاقه ای به حضور در این مراسم ها نداشته باشند و اینجاست که دلزدگی در آنها ایجاد می شود. پس سعی کنید تا زمانی که فرزندتان خسته نشده است در مراسم های مذهبی حضور پیدا کنید تا تاثیر مثبت را در کودکان تان بگذارید.

همذات‌پنداری با شخصیت‌های عاشورا
برای آشنایی کودکان با امام حسین و خاندان ایشان، بهتر است به آنها فرصت دهیم که با کودکان عاشورا همذات پنداری کنند و از این طریق با امام حسین علیه‌السلام و حرکت ایشان آشنا شوند.
کتاب‌های عاشورایی
 یکی دیگر از راه ها برای آشنا کردن کودکان با محرم و واقعه عاشورا، خرید کتاب های عاشورایی بریا آنهاست. این روزهای محرم خوب است بچه‌هایمان را به کتابفروشی ببریم و کتاب هایی درباره واقعه عاشورا و کربلا و حتی اگر شده کتاب رنگ‌آمیزی برایشان بخریم تا بچه‌ها با قضیه آشناتر شوند.
خلاقیت
تا جایی که شده با خلاقیت کودکان را با معارف عاشورایی آشنا کنیم تا نتیجه بهتری بگیریم؛ مادرها با درست کردن سربندها و یا با نذری‌های متفاوت، با قصه‌های تازه، داستان کربلا را برای بچه‌ها بیان ‌کنند.مثلا عروسک هایی که خودمان در منزل تهیه می کنیم، در مراسم عزاداری بین دخترها تقسیم کنیم و یا خوراکی های مورد علاقه ی کودکان را بخریم و بین آنها پخش کنیم.

بازی های  محرمی
هیچ چیز به اندازه بازی برای بچه‌ها جذاب نیست. چه خوب است که در ماه محرم برای بچه ها وقت کافی بگذاریم و با آنها بازی‌های محرمی بکنیم. بازی‌های ساده‌ای که آنها را با عزاداری، هیات و معارف کربلا آشنا کند؛ مثلا ماشین بازی که قرار است اسباب بازی‌ها را به هیات ببرد یا با قوری و چای به عزاداران، چای بدهیم یا با قابلمه و دیگچه‌های اسباب بازی، غذای نذری درست کنیم و هیات اسباب بازی‌ها را راه بیاندازیم. بهتر است اجازه دهیم هم شکل عزاداری و هم معارف کربلا به اندازه فهم بچه‌ها وارد بازی‌هایشان شود.

رفتن به تعزیه
رفتن به تعزیه و دیدن نمایش در زمینه عاشورا نیز می تواند کمک بزرگی به کودکان داشته باشد تا راحت تر بتوانند با واقعه کربلا و عاشورا آشنا بشوند.

راه های دیگر برای آشنایی بیشتر کودکان با معارف کربلا:

دوختن لباسهای مشکی برای خودکودکان و عروسک های آنها

بازگویی مقاتل و روایات عاشورا و کشیدن نقاشی مربوط به آن واقعه

آموزش داستان‌های عاشورایی به کودکان با کمک نقاشی، کاردستی، ماکت‌سازی و...

هدیه دادن لباس سقایی و پرچم‌های عزا و سربندهای حسینی و…. به کودکان

اجرای طرح نو گلان حسینی و تشکیل هیئت کودکان در مسجد

مسابقات رنگ‌آمیزی و تهیه کاردستی کربلا

---